Placebo » Opis » co to? » Definicja pojęcia
Ekologia.pl Wiedza Encyklopedia placebo
Definicja pojęcia:

placebo

Spis treści

Placebosubstancja nieaktywna farmakologicznie podawana pacjentowi w postaci tabletek, kropli lub zastrzyków (np. tabletki skrobiowe, zastrzyki z soli fizjologicznej) bądź procedura medyczna obojętna dla stanu zdrowia pacjenta (np. pozorowane zabiegi chirurgiczne), która stosowana jest w celu osiągnięcia korzystnego efektu leczniczego (tzw. efektu placebo) poprzez oddziaływanie psychologiczne lub psychofizjologiczne. Placebo wykorzystywane jest jako środek łagodzący objawy oraz przebieg licznych chorób (m.in. dolegliwości bólowych różnego pochodzenia, migreny, astmy oskrzelowej, nadciśnienia tętniczego, powikłań poszczepiennych, chorób wrzodowych, choroby Parkinsona, nadczynności tarczycy, stanów lękowych oraz zaburzeń depresyjnych). Placebo ma również zastosowanie w badaniach klinicznych nad skutecznością i bezpieczeństwem stosowania leków i zabiegów medycznych, przeprowadzanych zgodnie z zasadami medycyny opartej na dowodach naukowych (EBM, ang. evidence-based medicine).

Efekt placebo

Placebo (łac. „spodobam się”) jest substancją nieaktywną farmakologicznie podawaną pacjentowi w formie tabletek, kropli, zastrzyków lub innych postaci leków (np. tabletki skrobiowe, zastrzyki z soli fizjologicznej) bądź procedurą medyczną obojętną dla stanu zdrowia pacjenta (np. pozorowane zabiegi chirurgiczne, pozorowana akupunktura), która stosowana jest w celu osiągnięcia korzystnego efektu leczniczego (tzw. efektu placebo) przez oddziaływanie psychologiczne lub psychofizjologiczne. Funkcję placebo mogą również pełnić substancje aktywne farmakologicznie obojętne dla danej jednostki chorobowej lub terapii (np. antybiotyki o działaniu przeciwbakteryjnym aplikowane w przebiegu infekcji wirusowej), funkcjonalna aparatura medyczna, pozytywne nastawienie pacjenta do podjętej terapii oraz sposób postępowania lekarza z pacjentem w trakcie leczenia bądź zabiegu medycznego.

Efekt placebo, czyli odczuwalna poprawa stanu zdrowia pacjenta po przyjęciu substancji nieaktywnej biologicznie bądź poddaniu się obojętnej dla organizmu procedurze medycznej, występują ze zróżnicowanym nasileniem w zależności od cech osobniczych danego pacjenta, specyfiki objawów chorobowych bądź rodzaju schorzenia. Korzystne oddziaływanie placebo na organizm może wyrażać się poprzez obserwację efektów fizjologicznych, które mogą mieć charakter obiektywny (np. podwyższone bądź obniżone ciśnienie krwi, szybsze lub wolniejsze tętno) bądź subiektywny (np. obniżone odczuwanie bólu, łatwiejsze oddychanie). Placebo, choć z założenia jest obojętne dla organizmu, może również spowodować pogorszenie się stanu zdrowia, określane mianem efektu nocebo (łac. „nie spodobam się”, „będę szkodzić”). Niepożądane skutki uboczne stosowania placebo, obserwowane zwykle u osób zmagających się z depresją, stanami lękowymi bądź hipochondrią, obejmują m.in. bóle głowy, nudności, wymioty, biegunkę, problemy z zasypianiem, przyspieszenie rytmu pracy serca (tachykardię), obrzęki, wysypki oraz drętwienie i mrowienie kończyn.

Placebo. Źródło: shutterstock

Mechanizmy warunkujące efekt placebo

Występowanie psychologicznych i psychofizjologicznych efektów stosowania placebo może wynikać z mechanizmu warunkowania klasycznego, w którym określony bodziec wywołuje określoną reakcję, np. zażycie tabletki przeciwbólowej warunkuje natychmiastowe odczucie jej działania, czyli zmniejszenia bólu, bezpośrednio po jej przyjęciu. Efekt placebo może także być spowodowany specyficznymi oczekiwaniami danego pacjenta odnośnie przyjmowanego leku bądź podejmowanej terapii, które w dużej mierze ukształtowane są na podstawie jego dotychczasowych przeżyć i doświadczeń oraz przyjętych wzorców społecznych. Skuteczność działania placebo wzrasta więc z ilością oraz wielkością przyjmowanych tabletek; tabletki czerwone o gorzkim smaku wykazują najsilniejsze działanie; placebo przyjmowane w postaci zastrzyku jest bardziej skuteczne niż placebo przyjmowane doustnie (np. w postaci tabletek bądź kropel); zastrzyk dożylny jest skuteczniejszy od domięśniowego. Efekt placebo może również zwiększać łacińska nazwa danego preparatu, jego wysoka cena oraz dołączona do opakowania obszerna ulotka informująca o możliwych skutkach ubocznych jego stosowania.


Efekt placebo wywołujący korzystne zmiany w organizmie oraz przeciwstawny mu efekt nocebo powodujący występowanie niepożądanych działań ubocznych stosowania placebo związane są z przeciwstawnymi odpowiedziami endogennego układu opioidowego i układu dopaminergicznego, które zlokalizowane są w strukturach mózgowych wchodzących w skład układu nagrody (przyjemności) i motywacji, stanowiącego część układu limbicznego mózgu. Układ nagrody i motywacji składa się z pola brzusznego nakrywki, gdzie zlokalizowane są ciała neuronów układu dopaminergicznego, i jądra półleżącego, gdzie znajdują się wypustki neuronów dopaminergicznych, za pośrednictwem których łączy jest z innymi strukturami układu limbicznego (przednią korą zakrętu obręczy, korą oczodołowo-czołową, grzbietowo-bocznym obszarem kory przedczołowej). Przeciwstawny mechanizm działania układów odpowiedzialnych za występowanie zjawisk korzystnych lub niekorzystnych dla organizmu najlepiej poznany jest w procesie odczuwania bólu. Efekt placebo, czyli analgezja (zniesienie odczuwania bólu), wiąże się ze zwiększoną aktywnością układu dopaminergicznego oraz endogennego układu opioidowego w jądrze półleżącym. Efekt nocebo, czyli hiperalgezja (nasilone odczuwanie bólu), wiąże się natomiast z dezaktywacją układu dopaminergicznego.

Placebo przyjmowane w postaci zastrzyku jest w świadomości społecznej bardziej skuteczne niż placebo przyjmowane w postaci tabletek bądź kapsułek. Źródło: shutterstock

Placebo w procesie leczenia

Placebo wykorzystywane jest w praktyce lekarskiej w celu poprawy stanu zdrowia pacjenta, czyli wywołania w jego organizmie korzystnego efektu leczniczego, często porównywalnego do działania standardowych leków i preparatów leczniczych. Stosowanie placebo w leczeniu ludzi odbywa się zgodnie z zasadami określonymi w dyrektywach Deklaracji Helsińskiej, Unii Europejskiej oraz Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Placebo ma zastosowanie głównie w leczeniu objawowym; wykorzystywane jest jako środek łagodzący objawy chorobowe oraz przebieg licznych chorób, m.in. dolegliwości bólowych różnego pochodzenia, migreny, astmy oskrzelowej, nadciśnienia tętniczego, chorób wrzodowych, nadczynności tarczycy, choroby Parkinsona, powikłań poszczepiennych, choroby lokomocyjnej, stanów lękowych, zaburzeń nastroju oraz depresji. Placebo jest również substancją używaną powszechnie w medycynie niekonwencjonalnej jako składnik leków i preparatów homeopatycznych, które z założenia nie zawierają bądź wykazują śladową zawartość czynnych substancji leczniczych.

Placebo w badaniach klinicznych

Placebo wykorzystywane jest powszechnie w klinicznych badaniach eksperymentalnych przeprowadzanych w celu oceny skuteczności oraz bezpieczeństwa stosowania produktów leczniczych (leków i preparatów leczniczych), zabiegów medycznych bądź innego rodzaju terapii, zgodnie z zasadami medycyny opartej na dowodach naukowych (EBM, ang. evidence-based medicine) oraz ściśle określonymi wytycznymi zawartymi w Deklaracji Helsińskiej. Badania kliniczne nad skutecznością nowego leku polegają na losowym przydzieleniu uczestników eksperymentu do dwóch grup – grupy uczestników przyjmujących dawkę testowanego leku oraz grupy uczestników przyjmującej dawkę substancji obojętnej, czyli placebo (tzw. grupy kontrolnej). Uczestnicy tego rodzaju badania klinicznego (ślepej próby) nie są świadomi, w której grupie badawczej się znajdują i jaki rodzaj substancji im podano; wiedzę tę posiadają wyłącznie badacze i personel medyczny uczestniczący w eksperymencie. Większość badań klinicznych jednak, w celu uniknięcia tendencyjnej interpretacji wyników, przeprowadzana jest z zastosowaniem tzw. podwójnie ślepej próby, gdzie również badacze nie mają wiedzy, która grupa uczestników jest grupą kontrolną przyjmującą placebo, a która grupa uczestników stanowi grupę badawczą testującą nowy lek. Placebo wykorzystywane jest w badaniach klinicznych nad skutecznością nowych leków stosowanych m.in. w terapii astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), reumatoidalnego zapalenia stawów, schizofrenii i zaburzeń depresyjnych; ma również zastosowanie w badaniach klinicznych nad skutecznością zabiegów medycznych, jak np. operacja artroskopowa w zwyrodnieniu stawu kolanowego bądź wertebroplastyka w złamaniach osteoporotycznych kręgosłupa.

Placebo wykorzystywane jest w eksperymentalnych badaniach klinicznych nad skutecznością i bezpieczeństwem stosowania nowych leków i preparatów leczniczych. Źródło: shutterstock
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż
Znaki ekologiczne
Vegan Society
Vegan Society
4.9/5 - (9 votes)
Default Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments