Bocian biały (Ciconia ciconia) – ciekawostki i fakty o tym ptaku
Niemal każdy Polak traktuje bociana białego jako ptaka, który bez wątpienia jest symbolem Polski. Choćby nie wiem co się działo, choćby nie wiem co się stało ten duży biało-czarny ptak z długim czerwonym dziobem w naszych głowach bezsprzecznie będzie utożsamiał umiłowanie do ojczyzny. Dowodem na to mogą być wiosenne powroty tych ptaków. Przecież tam gdzie zimują mają zdecydowanie cieplej i jedzenia pod dostatkiem, po co zatem mają wracać do kraju położonego gdzieś na północnej półkuli, gdzie nie wiadomo czy zima to jeszcze zima, a wiosna to już wiosna? Z tego opisu wyłania się obrazek bociana patrioty – czy słuszne są te przemyślenia? Czy rzeczywiście Polska jest na tyle wyjątkowa dla bociana białego? Czy wreszcie bocian biały zasługuje na takie uwielbienie?
Szacunek dla bociana białego
Sympatia Polaków do bocianów białych bierze się z legend, które wyrosły wokół tego gatunku. Najważniejsza, która odegrała największą rolę w asymilacji ludzi z tym ptakiem opowiada o tym, że dusze zmarłych przybierają bocianią postać. Powstała jeszcze w czasach prasłowiańskich. Ówcześni mieszkańcy Polski wierzyli, że po śmierci każdy przechodzi bocianią metamorfozę. Kiedy ptaki zagnieżdżały się blisko osad stworzonych przez człowieka, od razu otaczane były specjalną opieką i czcią. Wierzono, że jeżeli ktoś próbował w jakiś sposób zwalczać bociany białe, był później przez nie prześladowany, a tych którzy doprowadzili do śmierci ptaka skazywano na ciężkie tortury. W rezultacie nikt nie odważył się nawet powąchać bocianiego mięsa.
Inna znana legenda głosi, że bociany białe przynoszą dzieci. Ptaki te wracają do Polski mniej więcej w marcu lub kwietniu. Dlaczego akurat na początku wiosny rodziło się tak dużo dzieci? Sierpień, wrzesień i październik był czasem wzmożonej pracy w polu, najpierw żniwa, a później tzw. wykopki. Na zakończenie prac polowych odbywały się dożynki będące właściwie jedną z niewielu okazji, kiedy ludzie mogli nieco odpocząć od swoich codziennych obowiązków, a przy okazji trochę się pobawić. Na tego typu imprezach nigdy nie mogło zabraknąć muzyki, towarzystwa i alkoholu. Te idealne warunki sprawiały, że po 9-ciu miesiącach, właśnie wtedy gdy do swoich gniazd wracały bociany białe, dochodziło do „niespodziewanych” narodzin. Rodzice chcąc wytłumaczyć dzieciom w jaki sposób pojawił się w domu nowy członek rodziny, wmawiali im, że przyniósł je bocian biały. Tak właśnie powstało w naszym społeczeństwie umiłowanie do tego ptaka połączone z pewnym rodzajem więzi, bowiem wielu mieszkańców mających na swoim podwórku bocianie gniazdo, traktuje jego mieszkańców jako członków rodziny. Podczas corocznej inwentaryzacji gniazd w jednej z gmin w centralnej Polsce od „właścicieli” bocianich pieleszy, słyszę opowiastki pełne czułości połączonej z zaangażowaniem w życie rodzinne ptaków. Jakby na to nie patrzeć, w Polsce bocian biały ochronę ma zagwarantowaną, a odpowiednie przepisy prawa tylko pieczętują to, co Polacy od dawna do bociana czują, czyli miłość oraz szacunek.
Bocian biały – fakty i mity
O bocianach białych wiadomo już naprawdę dużo. Zapewne znajdzie się jeszcze jakiś motyw, który skłoni przyszłych ornitologów, by popełnić badania wyjaśniające kolejne aspekty z ich przebogatego życia. Nie zawsze jednak wiedzieliśmy tak dużo. Zanim rozszerzyły się nam horyzonty poznawcze tego gatunku, niektóre zachowania tłumaczyliśmy sobie w przystępny i na miarę naszych możliwości zrozumiały dla nas sposób. Dobrnęliśmy do takich sytuacji, w których mity zaczęły płynnie przenikać w fakty. Mimo wyznaczenia granicy między nimi, do dzisiaj wiele osób posiada nieco skrzywiony obraz bociana białego. Warto zatem choć trochę uporządkować sobie i zweryfikować posiadaną wiedzę na temat tego gatunku.
Mit 1: Głównym składnikiem diety bocianów białych są żaby.
Fakt 1: Owszem bociany białe zjadają żaby, ale tylko w sytuacjach kryzysowych, kiedy nie mają dostępu do innego, bardziej kalorycznego pokarmu. Kiedy ptaki te wracają na tereny lęgowe, wówczas płazy stanowią najłatwiejszy do upolowania pokarm, ponieważ dopiero wybudzają się z hibernacji i ich ruchy są spowolnione. To stanowi dobrą okazję dla bociana białego, który z braku smakowitych kąsków, złapie w dziób to co jest. Jednak głównym elementem diety bocianów białych są drobne gryzonie.
Mit 2: Bociany białe są sobie wierne przez całe życie.
Fakt 2: To stwierdzenie nieprawdziwe. Bociany białe są jednymi z najbardziej rozwiązłych ptaków. Zarówno samiec jak i samica podczas sezonu lęgowego dopuszczają się zdrad. Kiedy samiec poleci na łąki, żeby upolować jakiś pokarm, inne samce wykorzystują ten moment i zapładniają samicę, która oczywiście nie protestuje. Gorzej kiedy do gniazda wróci przypisany jej samiec. Wtedy może dojść do ostrej bójki pomiędzy samcami, która niekiedy kończy się śmiercią jednego z przeciwników. Ptaki łączą się w pary na jeden sezon.
Mit 3: Bociany białe zawsze wracają do tego samego gniazda.
Fakt 3: Kolejny mit. Owszem bociany białe mogą przez wiele lat wracać do tego samego gniazda, ale nie muszą. Dowiedzieliśmy się tego, dzięki obrączkowaniu. Otóż okazuje się, że to samo gniazdo w kolejnych sezonach może być zajęte przez inne pary. Tutaj działa zasada „kto pierwszy, ten lepszy”. Zazwyczaj samiec, który wcześniej wraca, poszukuje odpowiednich miejsc do wyprowadzenia lęgu. Przeważnie te bardziej doświadczone osobniki zajmują znane już sobie pielesze, tym samym przeganiając konkurentów. W ostateczności ptak decyduje się na budowę nowego gniazda, jednak zazwyczaj ta powinność należy do ptaków stosunkowo młodych, takich które jeszcze nigdy nie miały lęgu.
Mit 4: Bociany białe to troskliwi rodzice.
Fakt 4: Bociany białe podobnie jak i inne ptaki zajmują się swoimi młodymi. Nie ma tutaj jakiejś nadzwyczajnej relacji między rodzicami a pisklętami. Kiedy lęg jest w niebezpieczeństwie, samiec bądź samica chronią go z całych sił. Natomiast kiedy z różnych przyczyn rodzice przeszacują możliwości pozyskania pokarmu dla wszystkich piskląt, wtedy wyrzucają młode za gniazdo, najczęściej gdy jest jeszcze na etapie jaja.
Mit 5: Polska to królestwo bociana białego
Fakt 5: Ostatni międzynarodowy cenzus bociana białego z 2014 roku pokazał, że polska populacja tego gatunku skurczyła się do 45 tys. par. Liczba 52 tys. par jest już nieaktualna. Obecnie najbardziej bocianim krajem na świecie jest Hiszpania, którą zamieszkuje 48 tys. par. Ornitolodzy dopatrują się przyczyn spadku liczebności bocianów białych w coraz bardziej postępującej mechanizacji rolnictwa, prowadzącej do powstawania coraz większych upraw monokulturowych oraz zaniku łąk będących podstawowym miejscem żerowania tego gatunku w Polsce.
Prawdziwe oblicze bociana białego
Kilka sytuacji z życia bocianów białych automatycznie zmienia nam spojrzenie na ten gatunek. Z ptaka troskliwego, dostojnego i mądrego jakim mienią go ludowe opowieści oraz krążące w społeczeństwie legendy, po zapoznaniu z naukowymi faktami widzimy w nim hulakę lubiącego imprezować, nie stroniącego od przemocy. Tak chyba najprościej można ułożyć charakterystykę tego gatunku używając personifikacji na miarę naszych umiejętności poznawczych. Mimo tego, że prawda o bocianie jest jaka jest, nie widzę potrzeby by w społeczeństwie zmieniać postrzeganie bociana białego. Dlaczego? Bo gdyby nie ta cała otoczka, to dzisiaj nie mielibyśmy tych 45 tys. czynnych bocianich gniazd, a ptaki być może byłyby tak samo prześladowane jak ma to miejsce w Afryce.
- Maria Olszowska; "SYMBOL MAZUR"; Wszechświat, t. 115, nr 4–6/2014;
- Marcin Tobółka; "Ekologia rozrodu bociana białego Ciconia ciconia w warunkach intensywnie użytkowanego krajobrazu rolniczego"; Poznañ, 2015;
- The IUCN Red List of Threatened Species 2016; "Ciconia ciconia"; https://www.iucnredlist.org/species/22697691/86248677; 2020-03-24;
- Kronenberg, Jakub & Bocheński, Marcin & Dolata, Paweł & Jerzak, Leszek & Profus, Piotr & Tobółka, Marcin & Tryjanowski, Piotr & Wuczyński, Andrzej & Żołnierowicz, Katarzyna. (2013).; "Znaczenie bociana białego Ciconia ciconia dla społeczeństwa: analiza z perspektywy koncepcji usług ekosystemów.."; Chrońmy Przyrodę Ojczystą.;
- Profus P. 2006.; "Zmiany populacyjne i ekologia rozrodu bociana białego Ciconia ciconia L. w Polsce na tle populacji europejskiej. Synteza. Stud. Nat. 50: 1–150"; Kraków : Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2006;







Super zdjęcia;)
https://jonesbo-ksiazki.pl