Płazy (Amphibia) –
gromada zmiennocieplnych i zimnowodnych o wolnym
metabolizmie, przystosowanych do
życia w
wodzie, jak i na
lądzie.
Oddychają przez
płuca i przez
skórę. Na świecie istnieje około 6,5 tys.
gatunków płazów. Największym przedstawicielem tej gromady jest
salamandra olbrzymia chińska, której długość dochodzi do 180 cm, a waga nawet do 25 kg. Salamandra ta występuje w
rzekach Chin i była
introdukowana w
Tajwanie. Jest gatunkiem zagrożonym. Z kolei najmniejszym reprezentantem płazów jest Paedophryne amauensis, zamieszkujący
Nową Gwineę osobnik osiągający 7,7 mm.
zajmująca się płazami to batrachologia. Płazy są również głównym przedmiotem zainteresowania herpetologii, dziedziny, w której bierze się pod lupę zarówno płazy, jak i .
Pierwsze płazy wykształciły się w dewonie, biorąc swój początek od mięśniopłetwych. Płazy dominowały wśród kręgowców w okresie karbonu i permu, jednak ostatecznie dziś mamy już do czynienia tylko z jedną podgromadą: Lissamphibia. W podgromadzie tej wyróżniamy trzy
rzędy płazów:
- płazy ogoniaste: należą do nich m.in. traszki, syrenowate i salamandry. Reprezentanci gatunków płazów ogoniastych przypominają jaszczurki. Przedstawiciele: salamandra plamista, traszka zwyczajna;
- płazy bezogonowe: stanowią aż 90% wszystkich żyjących płazów. Największym przedstawicielem płazów bezogonowych jest afrykański goliat płochliwy, mierzący 32 cm. Są to płazy przypominające żaby (potocznie rząd ten zwie się żabami lub ropuchami), dzielące się na 50 odrębnych rodzin. Należą do nich m.in. żabowate, ropuchowate czy rzekotkowate. Płazy bezogonowe, poza brakiem ogona, charakteryzują się również krępą i zbitą budową ciała, sporej wielkości głową oraz skocznymi tylnymi kończynami. Przedstawiciele: ropucha szara, grzebiuszka ziemna, kumak nizinny;
- płazy beznogie: żyją głównie w wilgotnych glebach obszarów tropikalnych. Ich ciała pokrywają łuski, mogą być wyposażone w jad. Wyglądem zazwyczaj przypominają dżdżownice. Rząd ten liczy 180 gatunków. Przedstawiciele: marszczelec pierścieniowy, gruboskórzec meksykański, ślepaczek zwyczajny.
Skóra płazówNa ogół skóra płazów jest cienka i wilgotna, w przeciwieństwie do skóry gadów, których powierzchnię ciała (z pewnymi wyjątkami) pokrywa twardy i zrogowaciały
naskórek. Skóra płazów, by ułatwić im poruszanie się i bytowanie w wodzie, wyposażona jest w
gruczoły śluzowe. Oprócz nich mogą występować również gruczoły wytwarzające
toksyny. U płazów beznogich na powierzchni skóry występują
łuski. Wiele płazów przypomina z wyglądu gady, jednak występują między nimi znaczące różnice.
Środowisko życiaPłazy przystosowane są do życia na lądzie, w glebie, w wodach słodkich, a także na
drzewach.
Rozmnażanie płazówWiększość gatunków składa
jaja do wody, nieliczne do kieszeni skórnych, jeszcze inne budują gniazda na powierzchni gleby. Część płazów jest
żyworodna, choć to
cecha charakterystyczna przede wszystkim . Niektóre płazy
rozmnażają się również drogą jajożyworodną. Należą do nich salamandra plamista i salamandra czarna.
W cyklu
rozwojowym płazów występuje tak zwana faza
larwalna. Postać larwalna u płazów to kijanka. Kijanki prowadzą tryb życia charakterystyczny dla ryb, mianowicie funkcjonują wyłącznie w wodzie, oddychają
skrzelami, a ich siłą napędową jest płetwa otaczająca ogon (u kijanek ogoniastych). Kijanki nawet wyglądem przypominają ryby. Ich ciała wyposażone są w
narządy służące przyczepianiu się do różnego rodzaju powierzchni w wodzie, co chroni je przed opadnięciem na dno
zbiornika.
Po fazie larwalnej kijanka przekształca się w dorosłego
osobnika całkowicie lub częściowo. Dochodzi wówczas do zaniku skrzeli, aparatów skrzelowych i ogona (u gatunków bezogonowych). W przypadku jedynie częściowej
metamorfozy, mówimy o zjawisku pedomorfizmu, które pozwala
organizmowi zachować wiele cech postaci larwalnej i umożliwia mu spędzenie całego życia w wodzie. Fazy rozwoju larw u gatunków bezogonowych i ogoniastych przebiegają inaczej. Dorosłe płazy bezogonowe znacznie bardziej różnią się od postaci w fazie larwalnej, a całe przeobrażanie się jest silniej zróżnicowane niż u płazów ogoniastych.
Różnica między płazami a gadami tkwi przede wszystkim w sposobie ich rozmnażania i rozwoju. Płazy nie mają możliwości wytworzenia błon
płodowych, dlatego ich rozwój musi odbywać się w
środowisku wodnym (z kolei gady to pierwsze owodniowce).
Odżywianie się płazówPłazy to jedyna gromada, w której wszystkie gatunki są drapieżnikami. Płazy beznogie żywią się larwami i innych bezkręgowców. Płazy ogoniaste
odżywiają się głównie bezkręgowcami, natomiast
pokarm płazów bezogonowych stanowią
mięczaki,
stawonogi, a nawet niektóre małe płazy, ryby, gady, czy ssaki.