Płazy (Amphibia)

Płazy (Amphibia) – gromada zmiennocieplnych i zimnowodnych kręgowców o wolnym metabolizmie, przystosowanych do życia w wodzie, jak i na lądzie. Oddychają przez płuca i przez skórę. Na świecie istnieje około 6,5 tys. gatunków płazów. Największym przedstawicielem tej gromady jest salamandra olbrzymia chińska, której długość dochodzi do 180 cm, a waga nawet do 25 kg. Salamandra ta występuje w rzekach Chin i była introdukowana w Tajwanie. Jest gatunkiem zagrożonym. Z kolei najmniejszym reprezentantem płazów jest  Paedophryne amauensis, zamieszkujący Nową Gwineę osobnik osiągający 7,7 mm.

Nauka zajmująca się płazami to batrachologia. Płazy są również głównym przedmiotem zainteresowania herpetologii, dziedziny, w której bierze się pod lupę zarówno płazy, jak i gady.

Pierwsze płazy wykształciły się w dewonie, biorąc swój początek od ryb mięśniopłetwych. Płazy dominowały wśród kręgowców w okresie karbonu i permu, jednak ostatecznie dziś mamy już do czynienia tylko z jedną podgromadą: Lissamphibia. W podgromadzie tej wyróżniamy trzy rzędy płazów:



Skóra płazów
Na ogół skóra płazów jest cienka i wilgotna, w przeciwieństwie do skóry gadów, których powierzchnię ciała (z pewnymi wyjątkami) pokrywa twardy i zrogowaciały naskórek. Skóra płazów, by ułatwić im poruszanie się i bytowanie w wodzie, wyposażona jest w gruczoły śluzowe. Oprócz nich mogą występować również gruczoły wytwarzające toksyny. U płazów beznogich na powierzchni skóry występują łuski. Wiele płazów przypomina z wyglądu gady, jednak występują między nimi znaczące różnice.

Środowisko życia
Płazy przystosowane są do życia na lądzie, w glebie, w wodach słodkich, a także na drzewach.

Rozmnażanie płazów
Większość gatunków składa jaja do wody, nieliczne do kieszeni skórnych, jeszcze inne budują gniazda na powierzchni gleby. Część płazów jest żyworodna, choć to cecha charakterystyczna przede wszystkim ssaków. Niektóre płazy rozmnażają się również drogą jajożyworodną. Należą do nich salamandra plamista i salamandra czarna.

W cyklu rozwojowym płazów występuje tak zwana faza larwalna. Postać larwalna u płazów to kijanka. Kijanki prowadzą tryb życia charakterystyczny dla ryb, mianowicie funkcjonują wyłącznie w wodzie, oddychają skrzelami, a ich siłą napędową jest płetwa otaczająca ogon (u kijanek ogoniastych). Kijanki nawet wyglądem przypominają ryby. Ich ciała wyposażone są w narządy służące przyczepianiu się do różnego rodzaju powierzchni w wodzie, co chroni je przed opadnięciem na dno zbiornika.

Po fazie larwalnej kijanka przekształca się w dorosłego osobnika całkowicie lub częściowo. Dochodzi wówczas do zaniku skrzeli, aparatów skrzelowych i ogona (u gatunków bezogonowych).  W przypadku jedynie częściowej metamorfozy, mówimy o zjawisku pedomorfizmu, które pozwala organizmowi zachować wiele cech postaci larwalnej i umożliwia mu spędzenie całego życia w wodzie. Fazy rozwoju larw u gatunków bezogonowych i ogoniastych przebiegają inaczej. Dorosłe płazy bezogonowe znacznie bardziej różnią się od postaci w fazie larwalnej, a całe przeobrażanie się jest silniej zróżnicowane niż u płazów ogoniastych.

Różnica między płazami a gadami tkwi przede wszystkim w sposobie ich rozmnażania i rozwoju. Płazy nie mają możliwości wytworzenia błon płodowych, dlatego ich rozwój musi odbywać się w środowisku wodnym (z kolei gady to pierwsze owodniowce).

Odżywianie się płazów
Płazy to jedyna gromada, w której wszystkie gatunki są drapieżnikami. Płazy beznogie żywią się larwami owadów i innych bezkręgowców. Płazy ogoniaste odżywiają się głównie bezkręgowcami, natomiast pokarm płazów bezogonowych stanowią mięczaki, stawonogi, a nawet niektóre małe płazy, ryby, gady, ptaki czy ssaki.

Indeks nazw polskich - gromada Płazy
A B C D E F G H I J K L Ł M N O Q P R S Ś T U V W X Y Z Ż Ź