Burza śnieżna – skąd się bierze i jak często pojawia się w Polsce?
Ekologia.pl Środowisko Przyroda Burza śnieżna – skąd się bierze i jak często pojawia się w Polsce?

Burza śnieżna – skąd się bierze i jak często pojawia się w Polsce?

Zimą doskwierają nam zazwyczaj śnieżyce i nawałnice, natomiast lato jest tradycyjnie okresem burz z gwałtownymi wyładowaniami atmosferycznymi. Pogoda lubi jednak płatać figle i co jakiś czas zaskakuje ludzkość burzą śnieżną. Błyskawice i pioruny towarzyszą wówczas obfitym opadom śniegu, wprawiając w konsternację niejednego z nas. Co więc sprawia, że powstaje burza śnieżna i gdzie na świecie można ją zobaczyć?

Zbliżająca się burza śnieżna. Fot. Martin McKenna/Shutterstock

Zbliżająca się burza śnieżna. Fot. Martin McKenna/Shutterstock
Spis treści


W lutym 2023 r. między Kujawami a północną strefą Górnego Śląska dało się zaobserwować kilka silnych lokalnych burz śnieżnych. W tym samym czasie pioruny, porywisty wiatr i marznące opady zaatakowały czeską stronę Karkonoszy. Owe pogodowe anomalia wzbudziły sporo emocji i zainteresowania – burze śnieżne uważane są rzadki meteorologiczny fenomen w skali całego świata.

Co to jest burza śnieżna?

O burzy śnieżnej mówimy w przypadku burzy, która przebiega z błyskawicami i piorunami, ale zamiast deszczu głównym opadem jest śnieg. Obserwowana jest ona zazwyczaj w regionach silnych prądów wstępujących chłodniejszego klimatu, pomiędzy 30 a 60° szerokości geograficznej. Pod względem termodynamicznym jest analogiczna do klasycznej letniej burzy, ale różni się wysokością chmur. Wierzchołek cumulonimbusa w zimowej wersji burzy z piorunami jest położony znacznie niżej. Nieco inaczej brzmią też pioruny, a to za sprawą padającego śniegu, który tłumi grzmoty. W rezultacie zamiast typowych głośnych uderzeń słyszmy raczej odległe dudnienie.

Metody badania burz śnieżnych

Jeszcze przed kilkoma dekadami burze śnieżne uważane były za ludową legendę. Ze względu na rzadkość ich występowania i brak możliwości przewidywania trudno było zbadać realność ich występowania, a tym bardziej mechanizm powstawania. Przełomem okazało się skonstruowanie w 2017 r. specjalnego narzędzia do obserwacji burz w atmosferze – Geostationary Lightning Mapper (GLM).
GLM umiejscowiony jest na satelicie GEOS i pozwala wykryć wszystkie błyskawice pojawiające się w wybranym regionie w ciągu dnia i nocy. Jego wrażliwość i efektywność są bezprecedensowe w całej historii narzędzi meteorologicznych. Naukowcy z NASA analizujący dane zarejestrowane przez GLM w latach 2018-2020 zidentyfikowali dziesiątki tysięcy przypadków burz śnieżnych w samych tylko Stanach Zjednoczonych. To oczywiście zaledwie ułamek ilości regularnych burz, które odnotowano w tym samym okresie. Dzięki GLM udało się stwierdzić, że błyskawice zimowe są dłuższe i większe niż te letnie. Okazało się też, że chociaż burze śnieżne wiążą się z bardzo wysokimi opadami białego puchu, śnieg de facto najgęściej pada nie w obszarze wyładowań, ale obok.

Burzom śnieżnym towarzyszą klasyczne wyładowania atmosferyczne. Fot. pamas/Shutterstock

Jak powstają burze śnieżne?

Letnia burza rozwija się, gdy masy ciepłego, wilgotnego powietrza znad powierzchni ziemi wznoszą się w górę, kondensują i tworzą burzowe chmury. W ich wnętrzu woda zamarza przekształcając się w małe kryształki lodu, które zaczynają wirować i zderzać się intensywnie ze sobą. W efekcie dochodzi do separacji ładunków elektrycznych – ujemne koncentrują się w jednej części chmury, po czym zaczynają gwałtownie przeskakiwać do dodatnio naładowanej części chmury, produkując tym samym wyładowania elektryczne, czyli błyskawice i pioruny. Jak proces ten może zachodzić zimą, gdy powietrze nad ziemią pozostaje chłodne?


Naukowcy uważają, że i w tym przypadku mamy do czynienia ze wznoszeniem się relatywnie cieplejszego powietrza w górę, kondensacją i formowaniem wirujących drobinek lodu. Proces ten zachodzi jednak znacznie trudniej, co wyjaśnia rzadkość śnieżnych burz, i jest wyraźnie powolniejszy. Wyjątkiem od tej reguły jest tzw. efekt jeziora, czyli zjawisko meteorologiczne wyjaśniające gwałtowne ataki zimy w regionach sąsiadujących z dużymi zbiornikami wodnymi.

Wystarczy, że zimny front przejdzie nad powierzchnią wody, która jest od niego cieplejsza. Wzniesie on wilgotność znad wody na wysokość ponad 1500 m (nawet do 3000 m), gdzie zderzy się ona z masami powietrza o temperaturze -30°C i mniej. Zawieszone w nich kryształki lodu wskutek interakcji z chmurą zaczną „iskrzyć”.

Podsumowując, do powstania burzy śnieżnej potrzeba więc czterech składników: wilgoci (która może pochodzić znad wody lub być niesiona wiatrem z dużych odległości), pionowych prądów wstępujących, niestabilnej temperatury (dużych różnic w temperaturze powietrza wraz ze wzrostem wysokości) oraz zimnego powietrza, które sprawia, że zamiast deszczu, podczas burzy pada śnieg.

Tabela przedstawiająca fakty o burzach śnieżnych; opracowanie własne

Historia burz śnieżnych na świecie

Udokumentowane burze śnieżne nie sięgają dalej niż 30 lat wstecz, choć na pewno pojawiały się na Ziemi już przed setkami i tysiącami lat. W XI w. w Chinach wierzono wręcz, że pioruny w towarzystwie śniegu zwiastują atak wroga!

W 1984 i w 2005 r. fenomen śnieżycy z błyskawicami zaobserwowano w Regionie Południowym w Brazylii. W 2004 r. dwie śnieżne burze nawiedziły Wielką Brytanię, paraliżując ruch drogowy, a nawet prowokując tornado w mieście Bath. W 2008 r. kolejna burza uderzyła na Belfast w Północnej Irlandii i przyniosła ze sobą nawet do 15 cm białego puchu. Jeden z piorunów pozbawił wówczas elektryczności ponad 13 tysięcy gospodarstw domowych. Dwa lata wcześniej w Missouri, w USA, burza z piorunami w ciągu pojedynczej nocy „wyprodukowała” aż 38 cm mokrego śniegu! W Stanach Zjednoczonych i Kanadzie burze śnieżne występują przede wszystkim w regionie wielkich jezior, co wiąże się ze wspomnianym wyżej efektem jeziora.

W ostatnich latach w Europie mieliśmy do czynienia z burzami śnieżnymi w Norwegii (2019), Szkocji (2020), Niemczech, Austrii i Holandii (2021) oraz na Wyspach Brytyjskich (2022). W styczniu 2022 r. silna i bardzo rozległa burza śnieżna przeszła nad wschodnią i środkową Polską zaskakując meteorologów nawet 100 uderzeniami gromów na minutę. Rok później zjawisko pojawiło się na południu kraju oraz w sąsiednich Czechach. Mimo, że stosunkowo rzadkie, śnieżyce z piorunami pojawiają się więc również w naszych stronach.

Występowanie burz śnieżnych wiąże się z intensywnymi opadami śniegu. Fot. stoatphoto/Shutterstock

Zagrożenia związane z burzą śnieżną

Burze śnieżne są dla wielu z nas ekscytującym fenomenem pogodowym. Meteorologowie ostrzegają jednak przed poważnymi konsekwencjami. Przede wszystkim same wyładowania elektryczne mogą stanowić zagrożenie dla ludzkiego życia i majątku. Tym bardziej, że w obecności śniegu błyskawice bywają dodatnio naładowane, co zwiększa ich destrukcyjny potencjał. Obfite opady śniegu związane z burzą to także znaczące ryzyko dla transportu drogowego, a co za tym idzie groźba wypadków samochodowych. Burzom towarzyszą też bardzo silne porywy wiatru drastycznie zmniejszające widoczność i powodujące fizyczne szkody. Nic dziwnego, że przewidywanie burz śnieżnych jest obecnie meteorologicznym priorytetem.

Ekologia.pl (Agata Pavlinec)
Bibliografia
  1. “Burze śnieżne i wichury w Polsce. Aktywny front przesuwa się na południowy wschód. Śnieżyca z wiatrem powoduje paraliż i odcina prąd” Dobrapogoda24.pl, https://dobrapogoda24.pl/artykul/burze-sniezne-i-wichury-w-polsce-aktywny-front-przesuwa-sie-na-poludniowy-wschod-sniezyca-z-wiatrem-powoduje-paraliz-i-odcina-prad, 27/02/2023;
  2. „The mystery behind thundersnow, a rare winter phenomenon” Amy McKeever, https://www.nationalgeographic.com/environment/article/thundersnow-lightning-winter-weather-phenomenon, 27/02/2023;
  3. “Scientists learn more about thundersnow from satellite imagery” Catherine Meyers, https://www.insidescience.org/news/satellite-imagery-boosts-scientists-understanding-thundersnow, 27/02/2023;
  4. “An overview of thundersnow” David M. Schultz, R. James Vavrek, https://www.researchgate.net/publication/228015427_An_overview_of_thundersnow, 27/02/2023;
  5. “Thunder, Lightning and... Snow” Nikhil Swaminathan, https://www.scientificamerican.com/article/thundersnow-storm-2010/, 27/02/2023;
  6. “Geographical Distribution of Thundersnow Events and Their Properties From GPM Ku-Band Radar” Abishek Adhikar i in., https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1029/2018JD028839, 27/02/2023;
4.8/5 - (19 votes)
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments