Na grzyby! Kiedy najlepiej wybrać się na grzyby i gdzie ich szukać?
Zbieranie grzybów w Polsce to tradycja sięgająca pokoleń. Każdego roku tysiące miłośników przyrody wyrusza do lasów, aby odkrywać najlepsze miejsca na grzyby w Polsce. Od Wielkopolski i Pomorza, przez Mazury i Podlasie, aż po góry – Bieszczady i Beskidy – regiony te słyną z bogactwa lasów i obfitych zbiorów. Sezon na grzyby w Polsce rozpoczyna się latem, kiedy pojawiają się pierwsze kurki, a największy wysyp przypada na wrzesień i październik. W naszym poradniku dowiesz się, gdzie zbierać grzyby, jak rozpoznać grzyby jadalne i trujące, oraz jakie zasady bezpiecznego grzybobrania warto znać.
- Co nieco o grzybach
- Najlepsze miejsca na grzyby w Polsce
- Kiedy zaczyna się sezon na grzyby?
- Gdzie szukać poszczególnych gatunków?
- Jak zbierać grzyby?
- Jak rozpoznać grzyby trujące?
- Dlaczego warto zbierać grzyby?
- Kuchnia grzybami pachnąca
- Najczęściej zadawane pytania o grzyby w Polsce
- Gdzie najlepiej zbierać grzyby w Polsce?
- Kiedy zaczyna się sezon na grzyby?
- O jakiej porze dnia najlepiej iść na grzyby?
- Po jakim deszczu rosną grzyby?
- Jakie grzyby najczęściej zbierają Polacy?
Co nieco o grzybach
W Polsce występuje około 14 tysięcy gatunków grzybów, z czego 4 tysiące to grzyby makroskopowe (wielkoowocnikowe), czyli te, które można zobaczyć gołym okiem. Natomiast 8 tysięcy to grzyby mikroskopijne, które zobaczymy tylko pod mikroskopem (w 1 gramie gleby leśnej może być ich od kilku tysięcy do kilku milionów). Około 1100 gatunków to grzyby jadalne. Te, które najczęściej lądują w naszym koszu to grzyby kapeluszowe.
Gwoli wyjaśnienia – tak naprawdę, to co nazywamy grzybem to owocnik. Grzyb właściwy znajduje się pod ziemią w postaci tzw. grzybni – strzępek, które pobierają z gleby substancje odżywcze.
Najlepsze miejsca na grzyby w Polsce
W Polsce jest około 44 gatunków grzybów dopuszczonych do obrotu i produkcji przetworów grzybowych i produktów spożywczych zawierających grzyby. To m.in. koźlarze, maślaki, borowiki, opieńki i popularne podgrzybki.
Grzyby można znaleźć niemal w każdym lesie, jednak niektóre regiony szczególnie słyną z obfitych zbiorów:
- Wielkopolska – uważana za jeden z najbardziej urodzajnych obszarów; w statystykach co roku wypada jako lider pod względem ilości zebranych grzybów.
- Pomorze – sosnowe i mieszane lasy pełne są borowików, kurek i podgrzybków.
- Lubuskie – tereny o wyjątkowo czystym powietrzu i rozległych kompleksach leśnych, idealne na grzybobranie.
- Mazury i Podlasie – rozległe lasy liściaste i mieszane sprzyjają pojawianiu się borowików i koźlarzy.
- Bieszczady i Beskidy – dzikie, mniej uczęszczane tereny, gdzie można znaleźć prawdziwki, rydze i opieńki.
Jeśli zastanawiasz się, gdzie zbierać grzyby w Polsce, to właśnie te miejsca uznawane są za najlepsze przez doświadczonych grzybiarzy.
Kiedy zaczyna się sezon na grzyby?
Kiedy najlepiej wybrać się do lasu? Optymalnym terminem pojawiania się grzybów jest połowa lata i jesień. Wtedy, przy sprzyjającej temperaturze i po opadach deszczu następuje wysyp grzybów. Bo jak wiadomo grzyby lubią ciepło i deszcz, nie tolerują natomiast zimnych nocy. Ale nie wszystkie gatunki.
Niektóre pojawiają się już wiosną. W marcu i kwietniu razem z budzącą się do życia przyrodą pojawiają się w lesie smardze. Ale uwaga, smardze, choć bardzo smaczne, są w Polsce pod ścisłą ochroną. Dlatego lepiej poczekać do lata, by wyruszyć na polowanie na kurki (nazywane także pieprznikami jadalnymi). Jednak najlepszym okresem na grzybobranie jest oczywiście jesień – wtedy jest największy wysyp prawdziwków i maślaków. Z kolei późną jesienią dominują gąski i boczniaki.
Gdzie szukać poszczególnych gatunków?
Wskazówką w zbieraniu grzybów, może być też fakt, że niektóre grzyby preferują konkretne drzewa. Borowika można spotkać pod dębem lub sosną, podgrzybek lubi schronić się pod bukiem. Tam, gdzie brzozowy las, tam znajdziesz kozaki (koźlarze), a po rydze najlepiej wybrać się do lasu świerkowego. Rozłożyste kanie, znane także jako czubajka kania preferują tereny bardziej odkryte – skraje łąk, polany czy pobocza dróg.
Jak zbierać grzyby?
Upatrzonego grzyba należy delikatnie wykręcić z ziemi, by nie uszkodzić podziemnej grzybni. Nie należy wycinać ich z ziemi nożykiem, bo wtedy pozostawiony w ziemi trzonek gnije i na tym miejscu następnego dnia grzyb się nie pojawi. Nie należy także zbierać młodych owocników, na które zresztą najczęściej polujemy. Bowiem młode grzybki nie posiadają jeszcze dojrzałych zarodników, dzięki którym się rozmnażają.
Grzybów nie wolno deptać i niszczyć. Jeżeli nie rozpoznajemy jakiegoś gatunku, to zostawiamy go w spokoju. Grzyby bowiem odgrywają bardzo ważną rolę w przyrodzie. Są nie tylko ozdobą lasu. Biorą udział w obiegu pierwiastków w przyrodzie. Wiele gatunków żyje w symbiozie (mikoryzie) z leśnymi roślinami – pobierają od nich niektóre substancje, dając im w zamian inne potrzebne do prawidłowego rozwoju. Poza tym grzyby ułatwiają roślinom dostęp do wody, zwiększają powierzchnię chłonną korzeni i chronią przed drobnoustrojami. Mówi się, że las jest zdrowy jeżeli rośnie w nim dużo grzybów.
Jak rozpoznać grzyby trujące?
Jak informuje Sanepid w Polsce zatruciu grzybami ulega od kilkuset do tysiąca osób rocznie, umiera coraz mniej, ale wciąż zdarzają się pojedyncze przypadki. Dlatego najbardziej istotna kwestia w trakcie grzybobrania to ta, jak rozpoznać, czy grzyb jest trujący, czy nie.
Nie ma uniwersalnych zasad. Wokół tego jak poznać, czy dany gatunek grzyba jest niebezpieczny, narosło wiele mitów i legend. Na przykład te, że grzyby trujące po przekrojeniu sinieją lub to, że kiedy włożysz srebrną łyżkę do potrawy z trującymi grzybami, to „zczernieje”.
Według specjalistów najprostszą metodą uniknięcia tragedii jest omijanie grzybów blaszkowatych. Jeżeli pomylimy się przy zbieraniu grzybów rurkowatych, grozić nam mogą jedynie niegroźne dla życia perturbacje. Jednak najlepiej przed wyprawą do lasu zaopatrzyć się w odpowiedni atlas i zbierać wyłącznie te grzyby, co do których nie mamy żadnych wątpliwości.
Dlaczego warto zbierać grzyby?
Grzyby oczywiście najbardziej cenimy za smak i aromat, ale niewielu z nas zdaje sobie sprawę, że są one także źródłem wielu witamin i mikroelementów.
Grzyby jadalne, świeże (nie suszone) składają się w 90 procent z wody. Pozostała część to tzw. sucha masa – 60 procent tej masy stanowią węglowodany (glikogen oraz chityna), a 30 procent to związki azotowe. Dietetycy cenią grzyby za dużą zawartość błonnika. Jest w nich też sporo białka, prawie tyle samo co w mięsie.
Najwięcej białka jest w pieczarkach hodowlanych – aż 44 procent. Suszone borowiki zawierają prawie dwa razy więcej białka niż mięso wołowe. Grzyby są też niskokaloryczne – zawartość tłuszczów jest iście dietetyczna (200-400 kcal na 100 g), mają także sporą zawartość chityny, która nie jest trawiona przez nasz organizm, więc po prostu przez niego przelatuje.
Badania naukowe potwierdzają, że grzyby są cennym źródłem witamin i soli mineralnych. Stężenia poszczególnych witamin (na przykład witamina B2, B3 czy B5) porównywalne są z takimi produktami wzorcowymi, jak wątroba, drożdże czy marchew – na przykład 100 g świeżych grzybów jest w stanie zaspokoić około 20 proc. dziennego zapotrzebowania na niacynę i około 20 proc. na witaminę B2.
Szczególnie cenione są grzyby rosnące na drzewach. Podłoże, na którym się rozwijają wpływa na skład mineralny grzybów, a tym samym eliminują obecność metali ciężkich, które często występują w glebie. Można więc powiedzieć, że jako pokarm grzyby są i pełnowartościowe, i pożywne, i dietetyczne.
Kuchnia grzybami pachnąca
Polska kuchnia bardzo ceni grzyby za ich zapach i aromat. Są wykorzystywane na wiele sposobów – jako samodzielne potrawy lub przystawki do głównego dania. Lubimy grzyby duszone, smażone, gotowane, pieczone, suszone czy marynowane. Znamy setki przepisów na dania z grzybami. Do tych najpopularniejszych należą jajecznica z grzybami, grzyby duszone z cebulką i śmietaną, czy po prostu zupa grzybowa.
Są także składnikami licznych past, sosów, farszów czy przekąsek – na przykład grzybki w occie. Należy pamiętać, że na smak potrawy wpływają konkretne gatunki grzybów i tak na zupy idealnie nadają się młode borowiki, gołąbki czy majówki wiosenne. Do smażenia można wziąć większe grzyby na przykład koźlarze, pieczarki, a nawet purchawki. Mogą też imitować smak mięsa – tak jak kania, którą przygotowuje się jak kotleta schabowego. Z kolei jajecznica najlepiej komponuje się z kurkami lub borowikami.
Grzyby są nieocenionym dodatkiem do dań, jednak trzeba przestrzegać pewnych zasad. Grzyby, jak wiemy są ciężkostrawne – ściany komórki grzybów posiadają, podobnie jak u owadów, chitynę. Zatem ze względu na dobro naszego żołądka, zawsze należy zachować umiar w spożywaniu grzybów, szczególnie przed snem. Z tego samego powodu nie należy ich łączyć z tłustymi potrawami. I zasada główna, która zresztą często nie jest przestrzegana – grzybów nie należy spożywać z alkoholem! Alkohol powoduje denaturację, a więc ścinanie się białka, zawartego w grzybach, co znacznie utrudnia trawienie.
Najczęściej zadawane pytania o grzyby w Polsce
Gdzie najlepiej zbierać grzyby w Polsce?
Najwięcej grzybów można znaleźć w Wielkopolsce, na Pomorzu, w Lubuskiem, na Mazurach, Podlasiu oraz w górach – szczególnie w Bieszczadach i Beskidach. To regiony słynące z obfitych lasów i bogatych zbiorów.
Kiedy zaczyna się sezon na grzyby?
Sezon na grzyby w Polsce rozpoczyna się latem – już w czerwcu pojawiają się kurki. Największy wysyp przypada jednak na wrzesień i październik.
O jakiej porze dnia najlepiej iść na grzyby?
Najlepiej wybierać się na grzybobranie rano, gdy las jest jeszcze rześki, a grzyby nie są przesuszone. Wczesne godziny dają też większą szansę na znalezienie okazów przed innymi grzybiarzami.
Po jakim deszczu rosną grzyby?
Grzyby najlepiej pojawiają się po kilku dniach umiarkowanych opadów i przy ciepłej pogodzie. Nie lubią gwałtownych ochłodzeń ani zimnych nocy.
Jakie grzyby najczęściej zbierają Polacy?
Do najpopularniejszych należą: borowiki, podgrzybki, maślaki, kurki, opieńki i rydze. To właśnie te gatunki trafiają najczęściej do kuchni i na przetwory.
Absolwentka Inżynierii Środowiska na Politechnice Warszawskiej. Specjalizuje się w technicznych i naukowych tekstach o przyrodzie, zmianie klimatu i wpływie człowieka na środowisko. W swoich artykułach łączy rzetelną wiedzę inżynierską z pasją do natury i potrzeby życia w zgodzie z otoczeniem. Uwielbia spędzać czas na łonie przyrody – szczególnie na Warmii, gdzie najchętniej odkrywa dzikie zakątki podczas pieszych wędrówek i wypraw kajakowych
Opublikowany: 17 września, 2016 | Zaktualizowany: 26 września, 2025
- Emilia Grzędzicka; "Ilustrowany ATLAS GRZYBÓW"; Wydawnictwo BUCHAMNN, Warszawa 2007;
- Anton Janitor, Vincent Kabat, Jan Magal, Pavol Skubla; "Atlas grzybów"; Wydawnictwo Publicat S.A.;
- Szczepkowski, Andrzej & Sierota, Zbigniew. (2010); "Grzyby"; Przyroda Bielan warszawskich, Edition: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Chapter: Grzyby, Editors: Maciej Luniak, pp.68-75;
- Jean-Michel Savoie, Michèle L Largeteau; "Production of edible mushrooms in forests: trends in development of a mycosilviculture"; Applied Microbiology and Biotechnology 89(4):971-9 · February 2011;
