Porzeczka czarna owoc - właściwości, witaminy i wartości odżywcze porzeczki czarnej
Ekologia.pl Styl życia Ekologiczna żywność Porzeczka czarna owoc – właściwości, witaminy i wartości odżywcze porzeczki czarnej

Porzeczka czarna owoc – właściwości, witaminy i wartości odżywcze porzeczki czarnej

Zapobiega depresji, sprawia, że jesteśmy szczęśliwsi, bardziej sprawni intelektualnie i pomaga w walce z chorobą Alzhaimera – takie cuda działa maleńki owoc porzeczki czarnej. Porzeczka czarna uznawana jest za roślinę leczniczą, szczególnie ze względu na wysoką zawartość witaminy C. Dojrzałe owoce z porzeczki czarnej od wielu lat cieszą się popularnością wśród plantatorów. A Polska bryluje wśród producentów tej rośliny.

Zebrane owoce czarnej porzeczki, fot. VH-studio/Shutterstock

Zebrane owoce czarnej porzeczki, fot. VH-studio/Shutterstock
Spis treści


Porzeczka czarna (Ribes nigrum L.) to krzew owocowy należący do rodziny agrestowatych (Grossularia-ceae). Pochodzi z obszarów Europy i Azji o umiarkowanym klimacie. Jest powszechnie uprawiany w Polsce. Nasz kraj przoduje w uprawie porzeczki czarnej zarówno w Europie jak i na świecie.

Porzeczka czarna może stanowić ciekawy element dekoracyjny ogrodu. Czarne kiście drobnych kulek nie tylko ładnie wyglądają, ale również dobrze smakują. Zresztą zalet porzeczki czarnej jest zdecydowanie więcej. Jej owoce, to hit dietetyki. Są bogatym źródłem witamin, mikroelementów, związków organicznych i soli mineralnych.

Uprawa i pielęgnacja porzeczki czarnej

Polska od lat jest liderem w produkcji i eksporcie owoców czarnej porzeczki. Najbardziej popularne odmiany, jakie można spotkać u rodzimych plantatorów, to „Tisel”, „Ruben”, „Gofert”, „Tihope” i „Tiben”, „Ores”czy „Polben”. Są one polecane ze względu na wysoką wydajność oraz odporność na szkodniki i choroby roślin.

O czym w uprawie tej rośliny powinniśmy pamiętać? Porzeczka czarna nie jest rośliną wymagającą, a jej uprawa nie jest trudna. Porzeczka czarna bardzo wcześnie wiosną rozpoczyna wegetację, więc lepiej sadzić ją jesienią. Porzeczki preferują słoneczne stanowiska, im więcej słońca dostanie, tym lepiej będzie rosła i owocowała. Oczywiście nie należy zapominać o podlewaniu. Porzeczkę czarną należy porządnie nawadniać raz na kilka dni, tak obficie, by woda dotarła do korzeni. Kompost stosujemy przez cały rok, natomiast jesienią możemy potraktować krzew porzeczki czarnej obornikiem. Należy również pamiętać o odpowiednim cięciu. Przycinanie pędów raz na dwa trzy lata sprzyja to prawidłowemu wzrostowi i jakości owoców. Krzewy porzeczek mogą rosnąć wiele lat, a owocować zaczynają około 3 roku od posadzenia.

Porzeczka czarna jako roślina uprawna pojawiła się dopiero w XV wieku. Chociaż pewne źródła historyczne podają, że o jej właściwościach leczniczych wiedział już w XI wieku perski lekarz i filozof Avicenna. Pierwsze udokumentowane wzmianki dotyczące porzeczki czarnej znajdziemy w zapiskach  XVII-wiecznych zielarzy, którzy wykorzystywali te czarne owoce jako składniki mikstur leczniczych i herbat. W XVII w. porzeczka czarna została sprowadzona do Stanów Zjednoczonych, jednak nie cieszyła się dużą popularnością, co ciekawe, przez pewien czas była nawet owocem zakazanym. Jej uprawa została zabroniona na początku 1910 roku po tym, jak odkryto, że czarne porzeczki są żywicielami grzyba, który zabija sosny białe. Zakaz utrzymywał się w większości stanów przez lata, dlatego dawniej czarne porzeczki były rzadkością w USA. Obecnie powracają do łask.

Czarna porzeczka pochodzi z bardziej umiarkowanych obszarów północnej Europy i północnej Azji. Pisemne wzmianki o ich użyciu pochodzą z XVI wieku. Dopiero odkrycie w XX wieku dużych ilości witaminy C w tych owocach spopularyzowało krzew i pobudziło przetwórstwo.


A na co wówczas pomagał sok z porzeczek czarnych? Stosowany był głównie przy problemach z żołądkiem, by wzmocnić odporność, zbić gorączkę, oczyścić nerki i zwalczyć reumatyzm. Dawna medycyna ludowa stosowała napary z liści i owoców porzeczki czarnej przy leczeniu anginy, chorób jamy ustnej i dziąseł, wrzodów żołądka czy na ukąszenia owadów.

Czarna porzeczka na krzaku, fot. Nitr/Shutterstock

Porzeczka czarna – witaminy i wartości odżywcze

Współcześnie owoce porzeczki czarnej doceniane są za ich smak wartości odżywcze. Wykorzystuje się jej liście i owoce. Wiadomo, że w owocach porzeczki czarnej znajdziemy dużo związków biologicznie czynnych, które mają właściwości przeciwutleniające. Składnikami porzeczki czarnej są także tłuszcz, białko, węglowodany, pektyny, cukrykwasy fenolowe (protokatechowy, p-kumarowy, kawowy, ferulowy, chlorogenowy i neochlorogenowy), barwniki antocyjanowe (antocyjany, flawanole, flawonole i proantocyjanidyny), witaminy – witamina A, witaminy z grupy B (witamina B1, B2, B3 i B6), witamina C, E, K i P oraz minerałybor, chlor, cynk, fosfor, jod, kobalt, magnez, mangan, miedź, molibden, potas, siarka, sód, wapń i żelazo. Wystarczy garstka owoców porzeczki czarnej, by zaspokoić dzienne zapotrzebowanie na witaminę C dorosłego człowieka. Zawartość poszczególnych składników odżywczych zależy od odmiany, jak i klimatu w którym rośnie porzeczka czarna.

Liście porzeczki czarne pełne zdrowia

Niebagatelne znaczenie mają też liście porzeczki czarnej. Zawierają one olejki eteryczne, flawonoidy, garbniki, sole mineralne, rutynę i spore ilości witaminy C i P. Napary z liści Działają ściągająco, dlatego stosowane są przy problemach z żołądkiem, chorobach dziąseł i gardła. Dawniej uważano, że płukanie jamy ustnej wyciągiem z liści hamowało rozwój próchnicy.

Wartości odżywcze 1 szklanki (112 g) czarnej porzeczki
  • Energia: 71 kcal
  • Węglowodany: 17,23 g
  • Białko: 1,57 g
  • Wapń: 62 mg
  • Żelazo: 1,72mg
  • Cynk: 0,3mg
  • Magnez: 27mg
  • Fosfor: 66 mg
  • Potas: 361 mg
  • Sód: 2mg
  • Witamina C: 202,7 mg
  • Witamina A: 258 j.m
  • Witamina E: 1,12mg
Tabela opracowana na podstawie: https://pharmeasy.in/blog/ayurveda-uses-benefits-side-effects-of-blackcurrant/

Porzeczka czarna kontra choroby cywilizacyjne

Naturalne przeciwutleniacze zawarte w owocach porzeczki czarnej odgrywają ważną rolę w leczeniu i profilaktyce chorób cywilizacyjnych, takich jak cukrzyca, miażdżyca, choroby serca czy nowotwory.  Wykazano, że są to związki o wysokiej aktywności wobec większości wolnych rodników i reaktywnych form tlenu. Porzeczka czarna, ze względu na dużą zawartość pektyn redukuje poziom złego cholesterolu, a wypełniając żołądek, zwiększa uczucie sytości. Czarna porzeczka jest stosunkowo mało kaloryczna – 100g świeżych owoców dostarcza 60 kcal. Dlatego owoce porzeczki czarnej mogą okazać się pomocne w walce z otyłością. Z uwagi na obecność antocyjanów zaleca się spożywanie soku z porzeczek czarnych w diecie przeciwmiażdżycowej. Można go stosować także zewnętrznie przy oparzeniach.

Nie tylko owoce są surowcem leczniczym. Napary z liści porzeczki czarnej działają moczopędnie, przeciwgnilnie – dlatego stosuje się je przy schorzeniach nerek i przewody pokarmowego. Zalecane są przy chorobach krążenia, ponieważ poprawiają czynność serca i zmniejszają obrzęki – pisze w książce „Zioła. Jak zbierać, przetwarzać, stosować” Magdalena Gorzkowska. Napar z liści porzeczki poprawia tez nastrój i sen, zmniejsza niepokój.

Badania przeprowadzone w ramach projektu finansowanego przez UE „Bioactive compounds from blackcurrant processing waste for brain health” wykazały, że bogate w antocyjany ekstrakty z porzeczki czarnej chronią układ nerwowy, wyłapując wolne rodniki, takie jak reaktywne form tlenu (ROS). Ponadto, wykazano, że polifenole bezpośrednio hamują akumulację peptydu beta-amyloidowego, czynnika wywołującego chorobę Alzheimera.

Dżem z czarnej porzeczki, fot. Liudmila Beliavskaia/Shutterstock

Czarna porzeczka w kuchni

Owoce porzeczki czarnej (Ribes nigrum L.) cieszą się w Polsce ogromną popularnością ze względu na smak i walory zdrowotne. Świeże owoce wykorzystuje się do produkcji nalewek, nektarów, dżemów, konfitur, kompotów, likierów i wina. Jej dzika odmiana objęta jest w Polsce ochroną gatunkową, dlatego wykorzystuje się głównie owoce pochodzące z komercyjnych upraw.

Co zrobić, by cieszyć się ich smakiem i zdrowotnymi właściwościami dłużej? Wystarcz zamknąć je w słoiczkach. Czarna porzeczka to owoc z charakterem, a w połączeniu z ciemną, gorzką czekoladą  – istna rozkosz dla podniebienia. Polecamy przepis Amelii Romańskiej na prosty czekoladowy dżem z porzeczki czarnej.

Czekoladowy krem z czarnej porzeczki

Składniki na 6-8 słoiczków:

  • 2 kg porzeczki czarnej
  • 2 tabliczki gorzkiej czekolady
  • około 1,5 szklanki cukru (w zdrowszej wersji może być nierafinowany cukier trzcinowy)

Przygotowanie:
Na początku porzeczki trzeba oczyścić z listków, gałązek i umyć. Następnie wrzucamy porzeczki czarnej do garnka i dusimy je na małym ogniu przez 3-4 godziny, od czasu do czasu mieszając, aby nasza konfitura się nie przypaliła. Kiedy masa porzeczkowa zgęstnieje, dodajemy pokruszoną czekoladę, słodzimy do smaku i gotujemy jeszcze przez kilka minut. Gotową miksturę czekoladowo-porzeczkową miksujemy. Wyparzamy słoiki i przelewany dżem, mocno zakręcamy i przewracamy do dołu pokrywką i czekamy aż wystygnie.
Smacznego!


Zatem powodów do sięgania po porzeczki czarne jest wiele. Są to owoce bardzo zdrowe, smaczne i na dodatek nasze, z naszych rodzimych upraw. Dlatego jedzmy porzeczki czarne na zdrowie!

Ekologia.pl (JSz)
Bibliografia
  1. "Związki fenolowe w nalewkach z wybranych owoców"; https://www.dbc.wroc.pl/Content/23679/239_SokolLetowska_A_Zwiazki%20fenolowe_DBC.pdf; 2019-05-20;
  2. Magdalena Gorzkowska; "Zioła. Jak zbierać, przetwarzać, stosować"; Wydawnictwo BOSZ;
  3. Dorota Bonarska-Kujawa i in., BioMed Research International; "Biological Activity of Blackcurrant Extracts (Ribes nigrum L.) in Relation to Erythrocyte Membranes"; https://www.hindawi.com/journals/bmri/2014/783059/; 2019-05-20;
  4. Michael Vagiri, Swedish University of Agricultural Sciences; "Blackcurrant – an insight into crop"; https://pub.epsilon.slu.se/8586/17/vagiri_m_120206_small.pdf,; 2019-05-20;
  5. Sigma Aldrich; "Black currant (Ribes nigrum)"; https://www.sigmaaldrich.com/life-science/nutrition-research/learning-center/plant-profiler/ribes-nigrum.html; 2019-05-20;
  6. C.E. Lister i in.; "Understanding the Health Benefits of Blackcurrants"; https://www.ishs.org/ishs-article/585_72; 2019-05-20;
  7. Reijo O Karjalainen i in.,; "A review on bioactive compounds in black currants (Ribes nigrum L.) and their potential health-promoting properties"; https://www.researchgate.net/publication/260086551_A_review_on_bioactive_compounds_in_black_currants_Ribes_nigrum_L_and_their_potential_health-promoting_properties; 2019-05-20;
4.7/5 - (16 votes)
Post Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments