Definicja pojęcia:

krzewy

Krzewy - grupa organizmów z królestwa roślin, należąca do roślin drzewiastych. Krzewy to organizmy wieloletnie – ich cykl życiowy powtarza się wielokrotnie. Charakteryzują się zdrewniałą łodygą, która już u nasady zaczyna rozgałęziać się na wiele pędów równorzędnych. Krzewy nie mają pnia, a ich pędy nie formują się w koronę. Te dwie cechy zasadniczo odróżniają je od drzew.

Krzewy a krzewinki
Krzewy chronione w Polsce
Krzewy i ich funkcje

Krzewy zaliczane są jednak do roślin drzewiastych, podobnie jak krzewinki, półkrzewy i pnącza. Zgodnie z definicją, roślina drzewiasta to roślina wieloletnia o silnie zdrewniałych łodygach nadziemnych. Często posiada również zdrewniałe korzenie. Cała grupa stanowi dominujący element lasu. Podział roślin drzewiastych jest umowny. Mogą pojawiać się formy pośrednie, np. krzewy wyrastające daleko powyżej 2 m wysokości, pokrojem zbliżone do drzew. Nauka zajmująca się badaniem roślin drzewiastych do dendrologia.

By 4028mdk09 (Own work) [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

Krzewy, podobnie jak drzewa, mają dwubiegunową budowę, charakteryzującą się współwystępowaniem geotropizmu dodatniego i geotropizmu ujemnego. Oznacza to, że wyposażone są w system korzeniowy, rozrastający się w dół pod powierzchnią ziemi oraz system pędów, wyrastających w górę, ponad powierzchnią ziemi. Są to systemy analogiczne do siebie, tworzące symetrię, co widać w szczególności w przypadku krzewów. O ile drzewa mają jeden główny element budowy (pień), o tyle u krzewów on nie występuje, a poszczególne pędy są dla siebie równorzędne. Początkowo jedynie łodyga krzewu rozgałęzia się u podstawy pędu głównego.

Funkcją systemu pędów jest produkcja biomasy oraz rozmnażanie generatywne w ramach cyklu życiowego obejmującego m.in. kiełkowanie, kwitnienie, owocowanie i wydawanie nasion.

Krzewy można podzielić ze względu na wysokość, jaką osiągają.
Na tej podstawie wyróżniamy trzy grupy:

krzewy niskie (do 1 m) – należą do nich m.in. berberys wiązkowy, jałowiec płożący, pigwowiec japoński, wawrzynek wilczełyko i wawrzynek główkowaty, irga pozioma i położona czy tawuła drobna;
krzewy średniowysokie (między 1 a 2 m wysokości) – popularne wśród nich to porzeczka alpejska i porzeczka złota, berberys Thunberga i koreański, bukszpan, cis, dereń rozłogowy, irga chińska, świerk biały, kalina koreańska, różanecznik żółty, różanecznik Smirnowa, forsycja pośrednia czy hortensja bukietowa;
krzewy wysokie (powyżej 2 m wysokości) – wyróżniamy m.in. czarny bez, cis pospolity i cis pośredni, rokitnik zwyczajny, sosna górska, forsycja zwisła, dereń biały i jadalny, różanecznik katawbijski, lilak chiński, lilak węgierski, lilak zwyczajny, amfora itd.

Berberys, By Sten Porse (Own work) [GFDL or CC-BY-SA-3.0], via Wikimedia Commons

Krzewy dzielimy poza tym na:

iglaste,
liściaste,
owocowe,
kwitnące,
zimozielone,
ozdobne.

Krzewy zimozielone są odporne na mrozy i w niskich temperaturach zachowują intensywnie zielone liście.

Krzewy a krzewinki

Krzewinki różnią się od krzewów przede wszystkim wysokością. To niewielkie krzewy, czasem płożące się po ziemi. Spośród roślin drzewiastych możemy wyróżnić także półkrzewy. Pokrojem przypominają one małe krzewy, jednak różnią się sposobem drewnienia pędu – u półkrzewów drewnieje tylko dolna jego część.

Wrzos zwyczajny - By Kenraiz (Own work) [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

Krzewy chronione w Polsce

Walory krzewów przez długi czas nie były doceniane ani pod kątem użytkowym, ani ozdobnym. Tymczasem niektóre gatunki krzewów zagrożone są wymarciem, dlatego objęto je właściwą ochroną prawną.
Do krzewów chronionych na terenie naszego kraju zaliczamy m.in.:

wawrzyńca wilczełyko,
kłokoczkę południową,
rokitnika zwyczajnego,
kosodrzewinę,
brzozę karłowatą,
bluszcz pospolity,
barwinek pospolity,
sosnę błotną,
tawułę pospolitą,
różanecznik żółty,
wiśnię karłowatą.

Krzewy i ich funkcje

Wiele krzewów pełni przede wszystkim funkcję ozdobną. Często te właśnie gatunki krzewów wykorzystywane są do kształtowania żywopłotów w przydomowych ogrodach, w parkach i na skwerach. Gatunki krzewów najczęściej wybierane do sadzenia żywopłotów to grab pospolity, buk pospolity, berberys Thunberga, ligustr pospolity, żywotnik zachodni, bluszcz pospolity, ostrokrzew czy bukszpan wieczniezielony. Żywopłoty dzielimy zasadniczo na formowane i nieformowane. Pierwsze są zwarte i pozwalają na odgrodzenie ogrodu zieloną ścianą. Wymagają strzyżenia co najmniej dwa razy w roku. Żywopłoty nieformowane, inaczej naturalne, nie wymagają kształtowania, ale są mniej gęste.

Wawrzyniec wilczełyko, By No machine-readable author provided. Sten assumed (based on copyright claims). [GFDL, CC-BY-SA-3.0 or CC BY-SA 2.5-2.0-1.0], via Wikimedia Commons

Liczne gatunki krzewów są wykorzystywane również do celów leczniczych i spożywczych. Szczególnie cenione pod tym względem są owoce krzewów dzikiej róży, głogu, czarnego bzu, rokitnika pospolitego, czarnej porzeczki czy jarzębiny. Z ich owoców i innych elementów przyrządza się lecznicze napary, a także prozdrowotne konfitury i nalewki. W owocach krzewów koncentruje się wiele witamin i minerałów oraz antyutleniaczy, które mają działanie przeciwmiażdżycowe i przeciwrakowe.

Krzewy ogrodowe niejednokrotnie są łatwiejsze w uprawie niż delikatne kwiaty czy rośliny zielone.
Do krzewów ozdobnych o największych walorach estetycznych zalicza się:

oczar,
dereń jadalny,
wawrzynek wilczełyko,
pęcherznica kalinolistna,
pigwowiec japoński,
tawuła japońska,
ketmia syryjska.

By Willow (Own work) [GFDL, CC BY-SA 3.0 or CC BY 2.5], via Wikimedia Commons

Bibliografia

Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski; “Botanika T.1. Morfologia”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008;
Krystyna Falińska; “Ekologia roślin”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.;
Grażyna Łabno; “Ekologia. Słownik encyklopedyczny”; Wydawnictwo Europa, Warszawa 2006.;
Zdzisława Otałęga (red. nacz.); “Encyklopedia biologiczna T. V”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1998;

Legenda. Pokaż objaśnienia oznaczeń i skrótów