Rak szlachetny pierwotnie był pospolity na obszarze całej Europy północnej, środkowej i zachodniej. Obecnie na wielu stanowiskach rak ten wyginął, lub jest nieliczny. Introdukowany był do Włoch, Wielkiej Brytanii, a nawet północno-zachodniej Afryki.
Ciało raka szlachetnego składa się z głowotułowia oraz odwłoku. Oczy na słupkach. Dwie pary czułków. Na głowotułowiu występuje rostrum. Ciało pokrywa twardy pancerz. Barwa pancerza zmienna, przeważnie ciemnobrunatna. Szczypce potężne, czerwonawe od spodu. Pięć par odnóży, trzy z nich zakończone kleszczami, pozostałe pazurkami. Występują krótkie odnóża odwłokowe. Telson wachlarzowaty.
Biologia
Rak szlachetny zamieszkuje różnorodnesiedliska o charakterze naturalnym lub pierwotnym. Spotykany jest w czystych wodach nietkniętych działalnością człowieka, jest bardzo wrażliwy na zanieczyszczenie wód. Występuje głównie w wodach płynących: w śródleśnych strumieniach, a nawet większych rzekach. Spotykany także w wodach stojących: jeziorach, śródleśnych oczkach, gliniankach. Wykazuje aktywność nocną, dzień spędza w ukryciu (w wykopanej przez siebie norze). Wzrost następuje poprzez linienie. Gody odbywają się między październikiem a listopadem. Samica może złożyć maksymalnie do kilkuset jaj. Jaja są noszone przez samice, która przetrzymuje je za pomocą odnóży odwłokowych. Wylęg larw następuje między czerwcem a lipcem. Po drugiej wylince młode stają się samodzielne. Dojrzałość płciową osiąga między trzecim (samice) a czwartym (samce) rokiem życia. Wszystkożerny skorupiak, żywi się pokarmemroślinnym a także zwierzęcym (larwami owadów, mięczakami, skorupiakami). Gatunek jadalny. Żyje do 15-20 lat. Jest narażony na wyginięcie (kategoria VU na liście IUCN oraz w polskiej czerwonej księdze zwierząt) ponadto wpisany jest do konwencji Berneńskiej jak również do dyrektywy siedliskowej.
