Trzmiel gajowy to średniej wielkości trzmiel, występujący przede wszystkim na obszarach leśnych. Jest to jeden z bardziej rozpowszechnionych i częściej spotykanych w Polsce gatunków trzmieli. W Polsce trzmiel gajowy jest gatunkiem prawnie chronionym (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt). Najnowsze badania wskazują, że trzmiel gajowy może składać się z kompleksu bardzo podobnych do siebie gatunków, do których odróżnienia niezbędne są metody molekularne.

1. Wygląd
2. Występowanie
3. Pokarm
4. Rozród
5. Systematyka
6. Galeria zdjęć

Wygląd

Trzmiel gajowy ma kontrastowe ubarwienie, bardzo podobne do pospolitszego od niego trzmiela ziemnego (Bombus terrestris). U samic - czyli królowych i najczęściej widywanej kasty, czyli robotnic - gęsto owłosione ciało jest czarne, z kremowymi przepaskami na przedniej części tułowia oraz na drugim segmencie odwłoka. U trzmiel gajowego te przepaski są zazwyczaj szersze i jaśniejsze niż u trzmiela ziemnego. Koniec odwłoka jest biały. Samce trzmiela gajowego ten wzór jest przysłonięty przez żółte włoski pokrywające całe ciało. U samca szczególnie przyciąga uwagę żółta barwa głowy.

Występowanie

Trzmiel gajowy ma olbrzymi zasięg występowania, sięgając od zachodniej Europy po Japonię. Jak wiele trzmieli, jest związany z klimatem bardziej umiarkowanym - im bardziej na południe, tym jego zasięg ogranicza się do terenów chłodniejszych i górskich. W Polsce jest obecny na obszarze całego kraju. Zasiedla przede wszystkim siedliska leśne.

Pokarm

Trzmiel gajowy żywi się nektarem kwiatów. Robotnice trzmieli gajowych odwiedzają bardzo szeroką gamę kwiatów najróżniejszych roślin. Ze względu na swój relatywnie krótki aparat gębowy, trzmiel gajowy nie jest w stanie sięgnąć dna niektórych głębszych kwiatów. W związku z tym albo wybiera takie, gdzie nektar jest łatwo dostępny, albo wygryza od zewnątrz dziurkę w nasadzie kwiatu. Dzięki temu może skorzystać z nektaru, nie wchodząc do wnętrza kwiatu i nie przenosząc pyłku.

Rozród

Cykl życiowy trzmiela gajowego rozpoczyna się wczesną wiosną od wybudzenia się młodych królowych z snu zimowego. Królowa znajduje odpowiednie miejsce na gniazdo, które jest zazwyczaj zlokalizowane w opuszczonej norze gryzonia, dość głęboko pod ziemią. Królowa składa pierwszą partię jaj do zbudowanej przez siebie komórki zbudowanej z wosku i wypełnionej przyniesionym z kwiatów pyłkiem. Samica ogrzewa jaja wprawiając swoje własne ciało w drgania; na tym etapie musi odwiedzić kilka tysięcy kwiatów dziennie, by uzyskać nektar potrzebny do wygenerowania tak dużej ilości energii. Po przeobrażeniu się pierwszej partii larw, świeżo przeobrażone robotnice stopniowo przejmują opiekę nad kolejnymi partiami jaj składanymi przez królową, i to na nich spoczywa odpowiedzialność za dostarczanie pokarmu i rozbudowę gniazda. Pod koniec lata gniazdo składa się zazwyczaj z 200-300 osobników. Wtedy też pojawiają się nowe kasty - młode królowe oraz samce. Samce patrolują wybrany przez siebie obszar (u trzmiela gajowego są to przede wszystkim korony drzew), pozostawiając w charakterystycznych miejscach (np. kamienie, suche gałęzie) swoje znaki zapachowe. Zapach ten przyciąga wylatujące z gniazda młode królowe. Po kopulacji królowe szukają sobie miejsca, w którym przezimują, natomiast samce giną. Wylot z gniazda młodych królowych i samców poprzedza stopniową dekompozycję gniazda; robotnice i stara królowa stopniowo wymierają, tak że jesienią gniazdo przestaje funkcjonować.