Wosk pszczeli – właściwości, działanie i zastosowanie wosku pszczelego
Pszczoły produkując miód, przy okazji obdarowują nas wieloma drogocennymi substancjami o charakterze leczniczym i pielęgnacyjnym. Jedną z nich jest wosk pszczeli, czyli surowiec wykorzystywany do budowy uli. Po zebraniu miodu można go wytopić, oczyścić i przeznaczyć na produkcję preparatów do pielęgnacji i leczenia skóry. Wosk pszczeli od stuleci używany jest także do produkcji naturalnych świec o właściwościach prozdrowotnych.
Jak powstaje wosk pszczeli?
Wosk pszczeli to jeden z cennych produktów pszczelich, powstających na marginesie produkcji miodu, a jednak bardzo użytecznych i szlachetnych. Najprościej mówiąc jest to materiał do budowy plastrów miodu, wydzielany przez specjalne gruczoły woskowe, znajdujące się w odwłoku pszczoły robotnicy. Dla pszczelarzy stanowi dodatkowe źródło zarobku, a dla różnych gałęzi przemysłu jest naturalnym i biologicznie czystym surowcem. Produkuje się z niego m.in. farmaceutyki, kosmetyki, naturalne świece woskowe czy pielęgnacyjne kosmetyki nabłyszczające do domu.
Wosk pszczeli był znany już w starożytności i wykorzystywany przez mieszkańców Grecji, Egiptu i Mezopotamii. Służył im między innymi do odlewania posążków z brązu. Starożytnie nie poprzestawali jednak na tym i robili użytek również z przeciwzapalnych i gojących właściwości wosku. Przez wieki wosk pszczeli stosowano też w technikach malarskich, gdyż jest on bardzo trwały, łatwo przyjmuje pigmenty i cechuje go wysoka formowalność.
Wszystkie woski naturalne cechują się skomplikowaną budową chemiczną. Składają się głównie z estrów wyższych monokarboksylowych kwasów tłuszczowych i wyższych pierwszorzędowych alkoholi. Zawierają także wyższe nasycone węglowodory oraz wiele wolnych kwasów i alkoholi. Co to oznacza w praktyce? Przede wszystkim tyle, że wosk pszczeli jest substancją niezwykle tłustą, o właściwościach okluzyjnych – powlekających i ochronnych. |
Wosk pszczeli uzyskuje się z plastrów miodu metodą wytapiania. Używa się do tego topiarek elektrycznych, słonecznych lub parowych. Po wytopieniu, wosk musi zostać sklarowany, czyli oczyszczony z zanieczyszczeń. Na końcu poddaje się go dodatkowo procesowi sterylizacji, by zapewnić czystość mikrobiologiczną produktu, co jest konieczne zarówno, gdy wosk przeznacza się na produkcję węzy, jak i preparatów leczniczych oraz kosmetycznych. Wosk pszczeli wyprodukowany przez pszczołę robotnicę ma początkowo barwę białą, później zmienia się ona na ciemnożółtą. Cały proces produkcji wosku odbywa się w pasiekach, dlatego wosk pszczeli nazywany jest często woskiem pasiecznym.
Świece naturalne wspomogą układ oddechowy
Wosk pszczeli od wieków służył do produkcji świec. Przez stulecia był on jednym z głównych surowców wykorzystywanych do tego celu, dopóki nie opracowano metody pozyskiwania wosku syntetycznego. Obecnie dostępne w sprzedaży świece są w większości produktami wytwarzanymi z parafiny lub stearyny. Świec z wosku pszczelego nadal używa się w kościołach i świątyniach różnych wierzeń podczas codziennych obrzędów. Można je zakupić również na własny użytek. Naturalne świecie z wosku pszczelego nie tylko pięknie pachną miodem, ale też wspierają nasze zdrowie. Świece syntetyczne za to uwalniają podczas spalania parafiny i knota wiele substancji chemicznych, których wolelibyśmy nie wdychać. Pamiętajmy, że już sama parafina jest pochodną ropy naftowej, a w produkcji najpopularniejszych, tanich świec dodaje się do niej chemiczne rozpuszczalniki i syntetyczne substancje zapachowe. W trakcie palenia takiej świecy wydziela się też dym właściwościami przypominający sadzę.
Świece z wosku pszczelego, choć są znacznie droższe od parafinowych, nie wydzielają trucizn, a wręcz wspierają układ oddechowy, oczyszczają powietrze i ułatwiają zasypianie. |
Wosk pszczeli to ochrona i zdrowie skóry
Pielęgnacyjne właściwości wosku pszczelego upodobały sobie przede wszystkim kosmetologia i dermatologia. Nadaje się on przy tym nie tylko do pielęgnacji zdrowej skóry, ale także skóry z niedoskonałościami. Kwas palmitynowy, którego wysokie stężenie zawiera wosk pszczeli, bardzo dobrze wiąże wodę i zastosowany na skórę, zapobiegnie jej nadmiernemu odparowaniu z naskórka.
W sklepach z naturalnymi kosmetykami możemy nabyć wosk pszczeli w kategorii emulgatory. Stanowi on frakcję olejową kosmetyków, nie może być jednak zupełnie samodzielnym emulgatorem, ponieważ kosmetyki na jego bazie byłyby bardzo tłuste. Służy raczej jako składnik utwardzający i poprawiający konsystencję. Od kremów i balsamów z woskiem pszczelim należy oczekiwać takiego samego działania jak po preparatach z lanoliną – mają wygładzać, natłuszczać, nawilżać, uelastyczniać i zmiękczać. Wosk pszczeli sprawia, że kremy łatwo się rozsmarowują i zyskują ładny połysk, dlatego dodaje się go do kosmetyków kolorowych. Wosk pszczeli jest też genialnym nabłyszczaczem do włosów matowych i suchych. Warto szukać jego dodatku w odżywkach i szamponach.
Wosk pszczeli w farmacji służy głównie do produkcji preparatów dermatologicznych, takich jak maści i kremy przeciwko łuszczycy, łupieżowi, egzemie. Lecznicze specyfiki z woskiem pszczelim mają zastosowanie w gojeniu ran, owrzodzeń, wylewów podskórnych, ropienia, świerzbu i czyraków. Nadają się także do łagodzenia oparzeń posłonecznych, w leczeniu grzybicy i trądziku. Wosk pszczeli w 70% składa się z kwasów tłuszczowych nasyconych, które działają na skórę jak lekarstwo. Są to kwas palmitynowy, lignocerynowy, cerotynowy, montanowy, mirycylowy oraz melissylowy. 14% wosku pszczelego to kwasy nienasycone. Poza tym zawiera on także estry cholesterolu, lanosterol, skwalen, sterole, triterpeny, karotenoidy i polifenole – naturalne substancje o działaniu przeciwzapalnym, przeciwstarzeniowym i regenerującym. Do celów leczniczych wykorzystywany jest wyłącznie wosk pszczeli wysokiej jakości, czyli wosk żółty (ekstrakt z zasklepu miodowego). Można stosować go w formie maści, kremów, okładów, plastrów, a nawet kąpieli. Wosk pszczeli to zazwyczaj jeden ze składników preparatów o bogatszym składzie. Maści na bazie wosku pszczelego zawierają bardzo często również lanolinę, oliwę z oliwek, wyciąg z żywokostu, propolis czy kamforę. Preparaty będące mieszaninami wosku pszczelego, miodu i olejów nadają się nawet dla najmłodszych – mogą być stosowane jako remedium na pieluszkowe zapalenie skóry u niemowląt.
Na koniec warto wspomnieć, że okłady z wosku pszczelego pozytywnie oddziałują na ruchomość stawów.
Wosk pszczeli wewnętrznie
Wosk pszczeli da się stosować wewnętrznie, choć możliwości takowe są dość ograniczone. Można m.in. żuć plaster miodu lub specjalne pastylki czy cukierki na bazie wosku żółtego, które pomagają łagodzić stany zapalne układu oddechowego, działają ochronnie na jego błony śluzowe, wzmagają wydzielanie śliny i soku żołądkowego oraz stymulują odporność organizmu.
Co ciekawe, żucie plastra miodu wzmacnia dziąsła, chroni je przed rozwojem paradontozy i usuwa nalot tworzący kamień nazębny. Chcąc wykorzystać właściwości wosku pszczelego do maksimum możemy również zażywać inhalacji parowych z jego udziałem jako elementu terapii stanów zapalnych dróg oddechowych.
Wosk pszczeli to naturalny wosk pozyskiwany z uli. Wydzielają go pszczoły robotnice – służy im do produkcji plastrów miodu. Wosk pszczeli wykorzystywany jest w kosmetyce, lecznictwie i w preparatach nabłyszczających. Ma pozytywne kojące i prozdrowotne działanie na skórę. Produkuje się z niego również świece o właściwościach wspomagających układ oddechowy i uspokajających.
- B. Kędzia, E. Hołderna-Kędzia; "Wykorzystanie wosku pszczelego w lecznictwie"; „Pasieka”, nr 3, 4, 5/2014.;
- D. Kopczyńska, S. Klasik-Ciszewska, K, Duda-Grychtoł; "Produkty pszczele w pielęgnacji skóry"; Medycyna rodzinna, 2018, 21 (1).;
- Jonathan Croswell; "What Are the Health Benefits of Beeswax?"; https://www.livestrong.com/article/330768-what-are-the-health-benefits-of-beeswax/; 2019-10-16;
- Kyra Oliver; "The Power of Beeswax Lowers Both Pain & Cholesterol"; https://draxe.com/nutrition/beeswax/; 2019-10-16;