Ból stawów – objawy, przyczyny i leczenie bólu stawów

Bóle stawów w powszechnej opinii kojarzą się jako dolegliwość osób starszych. W rzeczywistości jednak dotykają ludzi w każdym w wieku i są jednym z najpowszechniejszych symptomów szerokiego wachlarza problemów zdrowotnych. Od grypy po zaawansowane choroby reumatyczne, bóle stawów w skutkach są przede wszystkim poważnym ograniczeniem codziennej aktywności. Jak można im przeciwdziałać, aby cieszyć się pełniejszym życiem?

W ludzkim organizmie znajduje się 360 stawów, które są gwarantem naszej mobilności. Nie tylko bowiem chodzenie czy dźwiganie, ale także jedzenie, mówienie czy proste zmiany pozycji ciała wymagają umiejętności zginania kończyn i palców, otwierania żuchwy, zaokrąglania się kręgosłupa. Jako złożone mechanizmy łączące kości za pomocą tkanki łącznej niestety ulegają dość łatwo kontuzjom, przeciążeniom, zużyciu, a nawet reakcjom chemicznym zachodzącym w organizmie.

Kto najczęściej doświadcza chronicznych bólów stawów? Z analiz przeprowadzonych w latach 2002-2014 w Stanach Zjednoczonych wynika, że są to przede wszystkim osoby w wieku 45-64 lat, częściej kobiety niż mężczyźni.

Rodzaje bólów stawów

Ból stawów jest symptomem bardzo niespecyficznym. Może mieć charakter nagły i ostry; może dokuczać na przestrzeni miesięcy, a nawet lat. Często występuje wespół z opuchlizną, czułością, a nawet zaczerwienieniem i podwyższeniem temperatury wyczuwalnej na skórze; nierzadko także sztywnością i ograniczeniem mobilności. Najdotkliwsze bóle zazwyczaj dotyczą jednego lub kilku konkretnych stawów i nasilają się wyraźnie w trakcie ruchu.

Bywa jednak i tak, że trapią nas ogólne bóle dotyczące wielu stawów jednocześnie, a sam ból ma raczej charakter mdlący, świdrujący. To klasyczny objaw wielu wirusowych i bakteryjnych infekcji, odczynów poszczepiennych, a nawet skutek uboczny leków. W tym przypadku bóle często towarzyszą ogólnej słabości i samoczynnie mijają po ustaniu infekcji lub zaprzestaniu leczenia. Ciekawy jest jednak sam mechanizm ich powstawania – otóż przy zakażeniu np. grypą nasz organizm zaczyna produkować przeciwciała, które łączą się z wirusem, w odpowiedzi na co produkujemy specjalne białka mające zwalczać intruza. To właśnie owe białka wywołują nieprzyjemne symptomy, a wspomagają je zapalne cytokiny wytwarzane przez białe krwinki. Można więc powiedzieć, że bóle stawów są oznaką, że nasz organizm usilnie walczy z patogenem!

Chroniczne bóle stawów – przyczyny

Medycyna zajmuje się przede wszystkim długotrwałymi bólami stawów, które najbardziej dają się nam we znaki. W tym przypadku najczęstszą przyczyną dolegliwości jest jednoznacznie choroba zwyrodnieniowa, która dotyczyć może jednego lub większej ilości stawów. Jej podłoże może być różne – od chorób autoimmunologicznych (reumatoidalne zapalenie stawów) po naturalne procesy degeneracyjne zachodzące w organizmie wraz z wiekiem. Rodzinna historia również odgrywa zasadniczą rolę. Zwyrodnienia diagnozuje się przede wszystkim na podstawie zdjęć RTG oraz innych badań obrazowych, łącznie z tomografią czy rezonansem magnetycznym.

Do innych, stosunkowo częstych przyczyn bólów stawów zaliczamy:

• inne choroby o podłożu reumatycznym, np. zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, dna moczanowa, polimialgia reumatyczna, łuszczycowe zapalenie stawów, fibromialgia, ostry gościec stawowy;
• urazy takie jak złamania kości, zwichnięcia, dyslokacje;
• przeciążenia powodujące zapalenia torebek stawowych, związane z powtarzalnymi czynnościami czy długiem przebywaniem w określonych pozycjach;
• zaburzenia neurologiczne;
• zaburzenia hormonalne, m.in. przy niedoczynności tarczycy, menopauzie czy nawet ciąży
• nowotwory kości oraz białaczki;
• choroby systemowe, takie jak toczeń, borelioza, sarkoidoza;
• krzywica spowodowana zwykle niedoborem witaminy D.

Przy podejrzeniu chorób reumatycznych czy systemowych oprócz diagnostyki RTG przeprowadza się również często badania krwi mające na celu wykrycie ewentualnych stanów zapalnych.

Czy ból stawów może być groźny?

Jak widać, bolące stawy są najczęściej po prostu objawem zdrowotnych dolegliwości i zarazem oczywistym dyskomfortem w codziennym życiu. Niestety, w pewnym nasileniu i częstotliwości bywają przyczyną dalszych problemów. Przede wszystkim mogą więc działać demotywująco na człowieka i zniechęcać go do aktywności fizycznej, co niestety, tylko pogarsza przebieg schorzeń zwyrodnieniowych. Ćwiczenie mimo bólu, choć trudne, jest tymczasem zalecane przez lekarzy, aby zmniejszyć sztywność i wzmocnić mięśnie ułatwiające pracę całego układu szkieletowego. Poza tym, jak każdy chroniczny ból, bóle stawów mogą zwłaszcza u starszych ludzi być źródłem depresji, która także, niczym koło zamachowe, pogarsza stan fizyczny i sama w sobie może objawiać się bólami.

Domowe sposoby leczenia bólów stawów

Większość lekarzy na łagodne i umiarkowane bóle stawów różnego pochodzenia zaleca przede wszystkim niesterydowe środki przeciwzapalne dostępne bez recepty, takie jak paracetamol czy ibuprofen. Owszem, są one zwykle dość skuteczne, ale należy pamiętać, że nadużywanie tabletek przeciwbólowych wiąże się poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, zwłaszcza ze strony układu pokarmowego (łącznie z chorobą wrzodową). Tego rodzaju leczenie powinno mieć więc jedynie charakter kilkudniowy, np. w przebiegu infekcji lub po urazie.

Z długoterminowego punktu widzenia o wiele bardziej wskazane są jednak metody niefarmakologiczne, spośród których najważniejsza jest terapia zimnem oraz ciepłem. Ta pierwsze ma za zadanie redukcję zarówno bólu, jak i opuchlizny i obejmuje przykładanie do bolącego stawu kompresów lodowych owiniętych suchą, czystą tkaniną na 15-20 minut kilka razy dziennie. Równocześnie bądź alternatywnie można przygotowywać ciepłe okłady, kąpiele lub korzystać z prysznica – podwyższona temperatura poprawia ukrwienie tkanki i rozluźnia mięśnie, co może przyspieszyć gojenie i również zredukować ból.

Niestety, choć w dzisiejszym trybie życia wielu z nas nie chce o tym słyszeć, przy silnych bólach, zwłaszcza tych połączonych z obrzękiem, zalecane jest ograniczenie ruchomości danego stawu. Unikanie ruchu czy nadmiernego wysiłku przez kilka dni może przynieść znaczącą poprawę kondycji. Z drugiej strony, jeśli ból nie jest przesadnie intensywny, a towarzyszy mu sztywność, zasadne mogą być również delikatne ćwiczenia rozciągające.

Jeśli bóle stawów spowodowane są chorobą zwyrodnieniową i innymi schorzeniami o podłożu reumatologicznym, ulgę przynieść mogą również rozgrzewające preparaty powierzchniowe z kapsaicyną, suplementacja przeciwzapalną kurkumą oraz zmiana diety. Ogólnie uważa się, że dla ograniczenia stanów zapalnych należy jeść więcej bogatych w antyoksydanty warzyw i owoców oraz jednonienasyconych kwasów tłuszczowych obecnych np. w oliwie z oliwek czy tranie, zaś mniej cukru, nasyconych kwasów tłuszczowych i wysoko przetworzonej żywności.

Niepotwierdzone naukowo, ale uważane za skuteczne w redukcji bólu są również suplementy takie jak boswelia, bromelaina, gingko biloba oraz pokrzywa. Wreszcie, wielu lekarzy sugeruje techniki relaksacyjne takie jak medytacja, Tai-Chi czy joga dla łagodzenia stresu, co przekłada się na redukcję stanów zapalnych i mniej bólu na co dzień!

Kiedy należy wybrać się do lekarza?

Bóle stawów nie są zwykle stanem pogotowia, który wymagałby nagłej konsultacji lekarskiej. Część przechodzi samoczynnie, inne dają się skutecznie łagodzić wspomnianymi wyżej metodami. Warto jednak umówić się na konsultację, jeśli dolegliwości powtarzają się regularnie i towarzyszy im opuchlizna, zaczerwienie bądź wyraźne zwiększenie temperatury. Natychmiast należy udać się do szpitala, jeżeli doznaliśmy kontuzji, a staw jest wyraźnie zdeformowany, nie daje się zginać, gwałtownie puchnie i sprawia bardzo silny ból.

Jak uchronić się przed bólami stawów w przyszłości?

Choć większość z nas prędzej czy później doświadczy bólów stawów związanych choćby z postępującym wiekiem, na szczęście można zrobić dużo, aby częściowo chociaż ograniczyć dolegliwości. Higiena pracy oraz dobre przyzwyczajenia to już połowa sukcesu! Zamiast dźwigać używajmy wózków, przy długim klęczeniu stosujmy podkładki, nauczymy się podnosić ciężary nie obciążając kręgosłupa i bioder (z ugięciem kolan), a przede wszystkim dbajmy o utrzymanie prawidłowej wagi ciała. Bardzo istotne jest także regularne uprawianie sportów o umiarkowanym poziomie intensywności, najlepiej bez obciążenia, oraz stosowne rozgrzewanie się i rozciąganie przed każdym treningiem. Jednym słowem, myśląc o zdrowych stawach należy być aktywnym, ale bez przesady i zawsze z należytą ostrożnością!