Grabarz żółtoczarny (Nicrophorus vespilloides)

Biologia

Grabarz żółtoczarny jest jednym z najlepiej poznanych chrząszczy nekrofagicznych z rodziny omarlicowatych, szeroko rozprzestrzenionym na terenie niemal całej Holarktyki. Pospolity również w Polsce. Gatunek ten jest bardzo dobrze opisany pod względem strategii rozrodczych oraz behawioru.

Wygląd

Dorosłe osobniki grabarza żółtoczarnego osiągają długość 12-20 mm. Gatunek ten jest praktyczne nie do pomylenia, na jego pokrywach skrzydłowych znajdują się charakterystyczne czerwonopomarańczowe pasy z poszarpanymi brzegami (mogą być zmiennej szerokości i kształtu u różnych osobników). Jedynym chrząszczem, który przypomina grabarza żółtoczarnego jest grabarz pospolity (Nicrophorus vespillo) – można je dość łatwo rozróżnić po kolorze czułków: u grabarza zółtoczarnego są one jednolicie czarne, natomiast u grabarza pospolitego końcowe segmenty buławek są pomarańczowe.

Występowanie

Zasięg grabarza żółtoczarnego obejmuje Holarktykę – pospolicie występuje w całej Eurazji aż do północnych krańców Skandynawii, przez Syberię, Chiny i Japonię, licznie zamieszkuje również Amerykę Północną i południe Kanady. Wybiera głównie siedliska leśne, podmokłe, nawet torfowiska i bagna. Występuje zarówno na nizinach, jak i w terenach górskich.

Pokarm

Grabarz żółtoczarny należy do nekrofagów – podstawę jego diety stanowi padlina, szczególnie szczątki małych kręgowców (głównie ptaków i ssaków, np. kreta europejskiego). Pokarm wyszukuje za pomocą niezwykle czułego węchu.

Rozród

Dorosłe grabarze żółtoczarne mogą być spotykane przez cały rok, wyróżnia się jednak dwa główne szczyty aktywności w sezonie – późna wiosna i późne latopokolenie chrząszczy pojawia się zwykle od czerwca do sierpnia skutkując znacznym lokalnym wzrostem liczebności. Obie płcie są bardzo wrażliwe na odór padliny – zwykle to samice przylatują do niej pierwsze i sygnalizują swoją obecność feromonami, przyciągając samce. Jeżeli jedno ciało martwego zwierzęcia przyciągnie więcej niż jedną parę grabarzy żółtoczarnych, następuje seria walk – ostatecznie na placu boju zostaje jedna para, która przygotowuje zwłoki do złożenia w nich jaj. Samica wspólnie z samcem zakopuje padlinę w ziemi, formuje ją w jednorodną masę i spryskuje wydzieliną z gruczołów analnych, która ma silne działanie antybiotyczne, utrudniające rozwój grzybów i bakterii. Samica składa jaja w korytarzach w ziemi niedaleko tak przygotowanej padliny – larwy natychmiast po wykluciu (zwykle tydzień-dwa po złożeniu jaj) zaczynają na niej żerować, zwykle wspierane pokarmem dostarczanym przez rodziców. Po kilkukrotnym linieniu larwy przepoczwarczają się pod ziemią, pozostając w tym stadium około 20 dni, po czym z poczwarki wychodzi miękkie i delikatne imago, pozostając jeszcze przez kilka dni w ukryciu, zanim stwardnieje.