Płetwal tropikalny (Balaenoptera edeni)

Biologia

Płetwal tropikalny to jeden z najmniej poznanych dużych wielorybów. Niewiele wiadomo o jego ekologii, nawet jego systematyka nie jest do końca poznana. Wyróżnia się dwie formy ekologiczne, które prawdopodobnie stanowią oddzielne gatunki: mniejszą, żyjącą w wodach przybrzeżnych formę (“właściwy” płetwal tropikalny) oraz większą, pelagiczną formę (“płetwal Bryde’a”). W najbliższej przyszłości obie te formy będą zapewne opisane jako oddzielne gatunki, ale naukowcom i systematykom brakuje jeszcze pełnych danych dotyczących m.in. genetyki płetwala tropikalnego. Płetwal tropikalny nie był szczególnie intensywnie poławiany przez floty wielorybnicze, dzięki temu był i pozostaje gatunkiem stosunkowo licznym – światowa populacja liczy prawdopodobnie ok. 80 000 zwierząt, i gatunek jako całość ma status LC (gatunek najmniejszej troski) na Światowej Liście Gatunków Zagrożonych IUCN. Poszczególne populacje przybrzeżne są jednak izolowane genetycznie, a ze względu na bliskość człowieka – mogą być bardzo zagrożone np. kolizjami ze statkami, wyciekami ropy i olejów, zanieczyszczeniem akustycznym, przypadkowymi utonięciami w sieciach rybackich. Tak jest np. z populacją płetwala tropikalnego z Zatoki Kalifornijskiej, która liczy sobie tylko ok. 30 zwierząt, a jej liczebność wciąż spada – populacja ta ma status krytycznie zagrożonej.

Wygląd

Płetwal tropikalny jest średniej wielkości w porównaniu z innymi gatunkami ze swojego rodzaju – dorosłe osobniki nie przekraczają 15 metrów długości, a zazwyczaj są znacznie mniejsze (szczególnie osobniki z populacji przybrzeżnych). Przeciętny dorosły płetwal tropikalny o długości 13 metrów waży 15-16 ton. Ciało jest bardzo smukłe, ok. 1/4 długości całego ciała stanowi głowa. Na grzbiecie widoczna jest mała, silnie zakrzywiona płetwa grzbietowa. Grzbiet i płetwy piersiowe płetwala tropikalnego są ciemnoszare, który to kolor gładko przechodzi w biel na brzuchu. Cechą charakterystyczną płetwala tropikalnego, odróżniającą go od podobnych gatunków, są 3 równoległe, podłużne wybrzuszenia na wierzchu głowy, wiodące od czubka pyska po otwory oddechowe.

Występowanie

Płetwal tropikalny występuje w wodach ciepłych i umiarkowanych, we wszystkich oceanach. Na północ sięga do Wysp Kanaryjskich, a w Pacyfiku – Japonii, Hawajów i Kalifornii. Na południu sięga do wód wokół Południowej Afryki, Australii i Nowej Zelandii. W poszczególnych miejscach (np. Zatoka Kalifornijska, wody wokół Południowej Afryki, wody wokół Indonezji) występują osiadłe populacje przybrzeżne.

Tryb życia

Bardzo mało wiadomo o ekologii i trybie życia płetwala tropikalnego. Najczęściej widuje się te zwierzęta pojedynczo lub w małych grupkach po 2-3 osobniki; największe obserwowane stado liczyło 12 osobników. Płetwale tropikalne z populacji pelagicznych być może odbywają sezonowe wędrówki, ale nawet jeśli tak, to są one znacznie mniej widoczne niż u innych gatunków żyjących w chłodniejszych wodach. Płetwale tropikalne z populacji przybrzeżnych są prawdopodobnie osiadłe.

Odżywianie

Płetwal tropikalny żywi się przede wszystkim rybami ławicowymi (sardynki, śledzie, makrele), a w mniejszym stopniu ławicowymi bezkręgowcami (kryl, widłonogi, głowonogi). Tak jak inne płetwale, dzięki rozciągliwemu podgardlu pochłania całą ławicę jednym gigantycznym haustem wody. Następnie woda jest wypychana z gardzieli za pomocą wielkiego języka, a pokarm osadza się na fiszbinach. Płetwal tropikalny może dziennie zjeść do 4% masy swojego ciała, tj. ok. 600 kg pożywienia.

Rozmnażanie i rozwój

W przeciwieństwie do wielu innych płetwali, rozmnażanie płetwala tropikalnego nie jest silnie związane z porami roku. Przynajmniej w populacjach przybrzeżnych, młode można spotkać przez cały sezon. U populacji żyjących na otwartym morzu wydaje się, że zaloty oraz porody odbywają się przede wszystkim zimą. Ciąża trwa ok. 11 miesięcy i kończy się narodzinami 4-metrowego noworodka. Samica karmi młode mlekiem przez około pół roku – w tym momencie młode ma już ok. 7 metrów i zaczyna odżywiać się samodzielnie. Okres szybkiego wzrostu trwa do 4 lub 5 roku życia; większość zwierząt osiąga pełny rozmiar w wieku 10 lat, a dalej do wieku 20-25 lat rosną już bardzo powoli.