Waleń południowy (Eubalaena australis)

Walenie z południowych rejonów Oceanu Spokojnego, które występują w wodach subantarktycznych pomiędzy 30 a 50 stopniem szerokości geograficznej. Gatunek ten był zagrożony wyginięciem z powodu polowań wielorybników, ale obecnie jego populacja wzrasta.

Występowanie

Zamieszkuje wody południowego Atlantyku i Pacyfiku. Walenie południowe można spotkać głównie na wybrzeżach Australii, Nowej Zelandii, południu Ameryki Południowej oraz Afryki. Między wiosną a jesienią chętniej podpływają bliżej brzegów, co ułatwia ich obserwację. Unikają ciepłych rejonów równikowych.

Biotop

Niewiele wiadomo na temat konkretnych siedlisk wykorzystywanych przez walenie południowe. Od czerwca do grudnia przebywają na płytszych obszarach przybrzeżnych, a zimą chętniej pływają w głębszych wodach.

Wygląd

Waleń południowy to wyjątkowo duży gatunek ssaka – przeciętna długość ciała tego zwierzęcia wynosi od szesnastu do osiemnastu metrów. Występują różnice w wielkości samic i samców (przejaw dymorfizmu płciowego), samice są zazwyczaj trochę dłuższe od samców. Walenie południowe są mniejsze od bliskiego gatunku, waleni japońskich. Masa ciała dorosłego osobnika wynosi średnio od 35 do 73 ton. Skóra waleni południowych jest czarna na całym ciele. Na pysku występują duże, białe zrogowacenia, zwane modzelami. Nadają one waleniom charakterystyczny wygląd. Modzele pojawiają się po urodzeniu, ale wzór modzeli nie jest ustalony przez około 7-10 miesięcy. Modzele mogą dalej rosnąć, a ich fragmenty czasem się odłamują, ale ich umiejscowienie na głowie walenia na ogół się nie zmienia, co pozwala na indywidualną identyfikację osobników. Największy modzel znajduje się w przedniej części głowy, pozostałe są na górnej krawędzi żuchwy, za otworem nosowym na grzbiecie oraz nad okiem. Walenie południowe nie mają płetwy grzbietowej, podobnie jak walenie japońskie. Pozostałe płetwy są szerokie i stosunkowo krótkie. Całe ciało zwierzęcia jest zaokrąglone, ma bardzo duży obwód w stosunku do długości, a głowa stanowi około 1/3 długości ciała.

Rozmnażanie

Okres godowy trwa od czerwca do listopada. Walenie południowe są poligamiczne – jedna samica kopuluje z wieloma samcami (może ich być nawet siedmiu). Zaloty i kopulacja są opisywane jako delikatne i pełne wdzięku. Czas trwania zalotów jest różny, ale zwykle trwa godzinę lub dwie, po czym samce i samice oddzielają się od siebie. Wydaje się, że pomiędzy samcami kojarzącymi się z jedną samicą nie występuje agresja, co jest dość niezwykłe u ssaków. Okres ciąży zwykle trwa jeden rok, a laktacja trwa od czterech do sześciu miesięcy. Zazwyczaj w jednym miocie samica rodzi tylko jedno młode. Młode ważą po urodzeniu od 1000 do 1500 kilogramów i mają od pięciu do sześciu metrów długości. Rosną w tempie 3 cm dziennie, a dojrzałość płciową osiągają w wieku około dziesięciu lat. Niewiele wiadomo o długości życia waleni południowych, ale jest to najprawdopodobniej gatunek długowieczny. Ich bliscy krewni, wieloryby grenlandzkie, żyją nawet do dwustu lat. W niewoli walenie południowe dożywają około siedemdziesięciu lat.

Odżywianie

Walenie południowe żywią się głównie pływającymi na powierzchni wody skupiskami skorupiaków zooplanktonowych, takich jak kryl, widłonogi i pąkle larwalne. Najczęściej obserwuje się zastosowanie jednej z dwóch technik żywienia. Pierwsze, żerowanie powierzchniowe, ma miejsce, gdy walenie selektywnie przepływają przez gęsto zaludnione połacie planktonu z szeroko otwartymi pyskami i odsłoniętymi fiszbinami. Druga metoda występuje podczas zanurzenia, prawdopodobnie w bardzo gęstych populacjach planktonu.

Zachowanie

Niewiele wiadomo o zachowaniu waleni południowych, na co w dużej mierze wpływa stosunkowa rzadkość tego gatunku. Szacuje się, że na półkuli południowej żyje obecnie od 3000 do 7000 osobników. Populacje waleni południowych wykazują powolny wzrost od czasu międzynarodowej ochrony w 1935 r., kiedy to nadmierna eksploatacja prawie wytępiła ten gatunek. Walenie południowe padały wcześniej często ofiarą wielorybników. Obecnie wieloryby południowe są chronione prawnie na poziomie lokalnym oraz międzynarodowym. Dzięki licznym programom ochronnym zmniejszył się poziom zagrożenia wyginięciem tego gatunku. Obecnie Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych klasyfikuje walenie południowe jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern).