Atlas grzybów - Grzyby mikoryza

Mikoryza – najczęściej symbiotyczna zależność między strzępkami grzybów oraz korzeniami roślin naczyniowych. Dotyczy nawet 90% wszystkich gatunków roślin wyższych oraz ok. 6 tysięcy gatunków grzybów, zwanych grzybami mikoryzowymi. Jako zjawisko biologiczne odgrywa bardzo istotną rolę w funkcjonowaniu naturalnych ekosystemów.

W ramach mikoryzy strzępki grzyba rozrastające się pod ziemią kolonizują część korzeni rośliny, co umożliwia wymianę związków odżywczych między oboma organizmami. Grzyb pobiera z rośliny związki organiczne (węglowodany i tłuszcze) wyprodukowane w procesie fotosyntezy, a roślina korzysta ze zwiększonej podaży wody i soli mineralnych (głównie fosforu i azotu). Każda ze stron może równocześnie tworzyć mikoryzę z innymi gatunkami, w rezultacie czego w glebie powstają tzw. sieci mikoryzowe.

Rodzaje mikoryzy

W ogromnej większości przypadków mikoryza jest procesem mutualistycznym, zapewniającym korzyści obu stronom, a nawet niezbędnym do ich przetrwania i rozwoju. Grzyby wydzielają bowiem również związki hormonalne i antybiotyczne, które chronią rośliny przed stresem i chorobami, a wielu gatunkom ułatwiają też kiełkowanie i wzrost. Jedynie w rzadkich przypadkach symbiotyczna równowaga ulega zachwianiu i grzyb przyjmuje funkcję pasożytniczą.

W zależności od typu połączeń między grzybami i roślinami wyróżniamy trzy główne rodzaje mikoryzy:

• arbuskuralna, zwana endomikoryzą, polega na przenikaniu strzępków grzyba przez ściany komórkowe rośliny i tworzeniu wewnątrz komórki pęcherzyków – jest to najbardziej rozpowszechniony typ mikoryzy dotyczący ok. 80 % roślin lądowych;

• ektomikoryza – dotyczy 10% gatunków roślin naczyniowych, głównie drzew, i polega na oplataniu korzeni tzw. opliśnią i tworzeniu w głębi tkanki, między komórkami, tzw. sieci Hartiga;

• erikoidalna (inaczej ektendomikoryza) – występuje m.in. u świerków i sosen i łączy tworzenie opliśni z przenikaniem do wnętrza komórek rośliny.

Poza tym wyróżnia się jeszcze bardziej specyficzne typy mikoryzy, do których należy m.in. mikoryza storczykowata, tworzona między grzybami a roślinami z rodzaju Orchidaceae. Otóż młode orchidee, które nie są jeszcze zdolne do fotosyntezy, pozyskują dzięki grzybom związki węgla obecne w glebie.

Dlaczego mikoryza jest zjawiskiem korzystnym?

Gdyby zabrakło partnerów do mikoryzy, dla wielu grzybów i roślin oznaczałoby to ograniczenie szans rozwojowych, a nawet pewną śmierć. Dla drzew sam fakt „podłączenia” do sieci mikoryzowej oznacza kolosalne zwiększenie powierzchni chłonnej, co jest kluczową wygodą w coraz częstszych okresach suszy. Towarzystwo grzybów z całą ich enzymatyczną aktywnością oznacza również zwiększenie podaży związków, które w normalnych warunkach byłyby nieprzyswajalne dla korzeni.

W szerszym kontekście mikoryza bardzo korzystanie wpływa na jakość gleby, ograniczając w niej ilość patogenów i sprzyjając równowadze mikrobiologicznej. Cały szereg roślin naczyniowych korzysta z podziemnych sieci, zyskując zwiększoną odporność nie tylko na suszę, ale także mrozy czy zbyt wysokie temperatury. Ich wzrost jest szybszy i bujniejszy, co z kolei przekłada się na dobrostan wielu gatunków zwierząt.

Czytaj więcej