Babka lancetowata – właściwości, działanie i zastosowanie babki lancetowatej

Dziko rosnąca babka lancetowata lubi ukryć się w źdźbłach zbóż, zagarnąć nieco miejsca lucernie, lnowi i koniczynie. Dlatego babka lancetowata uznawana jest za chwast i coraz częściej tępiona. Na szczęście znamy dobrze właściwości lecznicze i wspomagające tej rośliny, więc nie pozwolimy jej zniknąć z pola fitoterapii. Dlaczego warto mieć babkę lancetowatą w domu i w razie jakich dolegliwości przyda nam się jej pomoc?

(Nie)pospolita babka lancetowata

Babka lancetowata, znana też jako babka wąskolistna, to bylina rozpowszechniona w całej Europie, Ameryce, Australii, a także w części Afryki i Azji, jak również na Hawajach i Madagaskarze. Roślina ta należy do babkowatych – bardzo różnorodnej rodziny, której gatunki występują głównie w klimacie umiarkowanym. W Polsce babka lancetowata jest zielem pospolitym, uznawanym często za chwast. Bez trudu odnajdziemy ją na terenie całego kraju. Rośnie dziko na łąkach, polach, przy miedzach, ścieżkach, drogach, na trawnikach i pastwiskach. Niestety pomimo dużej wytrzymałości na niekorzystne warunki środowiskowe, babka lancetowata nie jest odporna na działanie herbicydów, chemikaliów przez stosowanie których występuje w naturze coraz rzadziej.
 

Babka lancetowata w domu      Babkę lancetowatą możemy uprawiać w domach i warto to robić, gdyż w stanie dzikim nie jest już tak często spotykana jak kiedyś. Roślina lubi gleby lekkie i przewiewne, piaszczysto-gliniaste. Najlepiej uprawiać ją poprzez wysiew nasion lub z kawałków kłączy.

Wiemy już gdzie szukać babki lancetowatej. Z łatwością też powinniśmy ją rozpoznać, głównie dzięki kwiatostanom, na które składają się brązowe i owłosione szypułki oraz obrastające je u dołu drobne jasne kwiaty. Babka lancetowata swoją sławę, a także nazwę zawdzięcza wszak w głównej mierze nie kwiatom, a liściom. Liście babki są… lancetowate, a więc długie, zaostrzone na końcach i najszersze w połowie. U babki na ich grzbiecie po zewnętrznej stronie formuje się wąska rynienka.

Babka lancetowata w lecznictwie

Medycyna naturalna od dawien dawna uznaje babkę lancetowatą, i bardzo słusznie zresztą, za jeden z ważniejszych środków leczniczych w nieżytach i stanach zapalnych górnych dróg oddechowych. Herbatki, nalewki, a zwłaszcza syropy z babki lancetowatej pomagają zwalczyć suchy, uciążliwy kaszel, zmniejszają przekrwienie błon śluzowych, przynoszą ulgę przy katarze, leczą stany zapalne gardła oraz oskrzeli, wspomagają układ immunologiczny podczas przeziębienia. Są skuteczne przy typowych infekcjach dróg oddechowych, jak i w chorobach na tle wirusowym czy w dolegliwościach alergicznych.

Na przełomie wieków z babką lancetowatą łączono znacznie więcej przeróżnych zastosowań. Służyła m.in. jako środek na choroby nerek, problemy z trawieniem, ukąszenia, owrzodzenia, krwotoki, gruźlicę, zapalenia oczu, czyraki, nowotwory czy febrę. W starożytności sok z babki lancetowatej podawano na ukąszenia skorpionów i węży. W Grecji i Rzymie nasiona stosowano w leczeniu czerwonki. Niegdyś twierdzono nawet, że babka może zapobiegać poronieniom. Średniowieczna święta Hildegarda z Bingen utrzymywała zaś, że zjedzenie korzenia babki lancetowatej chroni przed działaniem złych czarów. Do dziś przetrwało przede wszystkim przekonanie o pomocnym działaniu babki na rzecz stanów zapalnych dróg oddechowych, a także dolegliwości ze strony układu trawiennego. Babka łagodzi niestrawność, kolki i nieżyt jelit. W sklepach zielarskich możemy nabyć suszony liść tej rośliny, z którego przyrządza się napar do picia 3 razy dziennie.

Dzięki właściwościom ściągającym, babka lancetowata okazuje się też przydatna w zmniejszaniu opuchlizny np. tej po ukąszeniach. Jako bogate źródło substancji przeciwzapalnych może zresztą posłużyć do łagodzenia różnych stanów chorobowych. Z kolei zawartość śluzów i pektyn wpływa ochronnie na chorą i podrażnioną tkankę. Nie da się też pominąć potencjału antyoksydacyjnego i przeciwnowotworowego babki lancetowatej, a to ze względu na znajdujące się w niej werbaskozyd oraz plantamajozyd (glikozydy). Większość dawnych zastosowań babki lancetowatej jest więc w pełni adekwatna do jej właściwości. Dziś jednakże dysponujemy szeregiem substancji i leków, które w pewnych dolegliwościach bywają skuteczniejsze, a są też bardziej znane i łatwiej dostępne. Nie powinniśmy jednak bagatelizować babki lancetowatej, gdyż w pewnym spektrum chorób okazuje się naprawdę pomocna.

Babka lancetowata – substancje aktywne

Liście babki lancetowatej zawierają mnogość związków o działaniu przeciwzapalnym. Wymienić warto tutaj przede wszystkim garbniki, kwasy fenolokarboksylowe, flawonoidy, polisacharydy, śluzy, pektyny i glikozydy. Tych ostatnich znajduje się w roślinie najwięcej, toteż pełnią one kluczową funkcję przeciwzapalną.

Glikozydy irydoidowe zawarte w babce lancetowatej powstają w wyniku syntezy związków terpenowych. W przyrodzie występują nie tylko u roślin. Znajdują się też w wydzielinie obronnej mrówek. Irydoidy to przeważnie substancje proste, jednak w babce występują w formie złożonej, w postaci aukubiny, katalpolu czy asperulozydu. Oprócz irydoidów poszczególne części babki lancetowatej zawierają także glikozydy fenetylowe, będące pochodnymi kwasu cynamonowego.  Na szczególną uwagę zasługuje tu jednak aukubina, która oprócz właściwości przeciwzapalnych, ma również działanie antystresowe, antyhepatotoksyczne, antywirusowe, spazmolityczne i antybiotyczne.

Ciekawostki       Nasiona babki lancetowatej to przysmak ptaków hodowlanych. Lubią je zwłaszcza kanarki. Hodowcy podają je ptakom jako pokarm tuczący i wzmacniający.        Macerat lub wywar z liści babki lancetowatej stosowano niegdyś na łysinę, nadmierne wypadanie włosów i łupież.      Sok z liści ziela babki lancetowatej dodawany jest do wzmacniających syropów dla kobiet w ciąży i małych dzieci.

Babka lancetowata w preparatach kosmetycznych

Ekstrakty z babki lancetowatej to częsty składnik tzw. fitokosmetyków, czyli kosmetyków naturalnych na bazie substancji pochodzenia roślinnego. Podobnie jak w farmacji, i tu najcenniejszymi związkami aktywnymi są glikozydy, które nadają preparatom kosmetycznym m.in. właściwości ściągające, bakteriobójcze i regenerujące.

Babka lancetowata występuje w kosmetykach przeznaczonych do cery problematycznej i trądzikowej, ponieważ równoważy produkcję łoju, usuwa bakterie, odświeża, zmniejsza zaczerwienienia i pomaga w regeneracji naskórka naruszonego przez zmiany trądzikowe. Ekstrakt z liści i łodygi babki lancetowatej dodaje się też do kremów przeciwzmarszczkowych oraz przeznaczonych do pielęgnacji skóry wokół oczu, a to dzięki jego właściwościom odżywczym. Radzi sobie świetnie również z opuchlizną powiek. Znajdziemy ją poza tym jako składnik wspomagający w płynach do higieny intymnej.

Babka lancetowata to wciąż pospolity, choć już coraz rzadziej występujący w naturze chwast. Uprawy babki lancetowatej służą farmacji i kosmetologii. Roślina ta zawiera wiele substancji czynnych o działaniu przeciwzapalnym, antybakteryjnym, antybiotycznym czy regenerującym. Właściwości te dotyczą zwłaszcza glikozydów. Babka lancetowata i produkowane z niej syropy, ekstrakty, maceraty i herbatki pomagają w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych, likwidują obrzęki i wspomagają pracę układu pokarmowego.