Gąska zielonka – opis, występowanie i zdjęcia. Grzyb gąska zielonka ciekawostki

Jadalna czy trująca? Gąska zielonka to grzyb, który budzi chyba największe kontrowersje w środowisku grzybiarzy i toksykologów. Mimo kilku przypadków zatruć, grzyby te w naszym kraju są wciąż uznawane za zdatne do spożycia. Chociaż gąska zielonka nie ma niemal żadnych wartości odżywczych, są cenione przez koneserów ze względu na wysublimowane walory smakowe. Największą popularnością cieszą się gąski smażone i marynowane. Dlaczego gąskę zielonkę powinniśmy jeść wyłącznie w wersji mrożonej? Z jakiego powodu tak ciężko jest je wypatrzeć pośród leśnego runa?

Gąska żółta (Tricholoma equestre), zwana gąską zieloną, peconką, pisakówką, pocłonką, zielonką lub rycerzykiem szlachetnym, to gatunek grzybów należący do rodziny gąskowatych. Polskojęzyczną nazwę „gąska zielonka” w XIX wieku wprowadził botanik Józef Jundziłł. Pocłonka od wieków jest znana jako grzyb blaszkowy o słodkoorzechowym smaku i charakterystycznym mącznym zapachu. Na terenie naszego kraju gąski występują sporadycznie. Poza Europą można je znaleźć w Ameryce Północnej, a także w Japonii, Kostaryce i w niektórych regionach Afryki.

Czy gąska zielonka truje?

Co ciekawe, gąska zielonka została umieszczona na Czerwonej Liście roślin i grzybów Polski, gdzie ma status „I”, a więc stanowi gatunek o zagrożeniu „nieokreślonym”. Nie wykluczono jej jednak z handlu. Mimo że w 2001 roku na terenie Francji miał miejsce przypadek śmiertelnego zatrucia zielonką, o czym pisano w znanym medycznym czasopiśmie „The New England Journal of Medicine”. Niedługo po tym wydarzeniu francuski doktor Regis Bedris z Bordeaux dokładnie prześledził historię 12 pacjentów z rabdomiolizą, rzadką chorobą, której objawem jest rozpad mięśni. Okazało się, że wszyscy cierpiący na tę chorobę spożywali w swoim życiu potrawy zawierające owocniki zielonki. Dalsze eksperymenty przeprowadzone na myszach potwierdziły związek tego grzyba z pojawianiem się w organizmie enzymów odpowiedzialnych za rabdomiolizę. Wszystko wskazuje więc na toksyczność gąski – z tego powodu toksykolodzy uprzedzają, że spożywanie tych grzybów bez ograniczeń może spowodować uszkodzenie mięśni. Objawy chorobowe zaczynają się już po 24 godzinach po posiłku. Co ciekawe, badania wykazały, że w pełni bezpieczne dla zdrowia są gąski w wersji mrożonej. Mimo wielu kontrowersji wokół skutków ubocznych konsumpcji gąski zielonki, większość zbieraczy nie wierzy w naukowe doniesienia i jest zdania, że grzyb ten spożywany w niewielkich ilościach jest w pełni bezpieczny dla zdrowia. Spora część najnowszych atlasów grzybów umieszcza jednak ten gatunek pośród okazów trujących.

Gąska zielonka jest grzybem zagrożonym i ukrytym pod ziemią

Gąski mają status gatunku zagrożonego w Niemczech, Szwecji, Holandii i na Słowacji, co oznacza, że w tych krajach nie można go zbierać. Jako że cały cykl rozwojowy gąski zielonki przebiega pod ziemią, zaś na powierzchni, pośród mchu i igliwia, widoczny jest tylko kawałek kapelusza, grzyb ten jest niezwykle trudny do wypatrzenia w lesie. Jak prezentuje się on w całej okazałości?

Gąska zielonka to kapelusz w żółciach i zieloności

Owocnik gąski zielonki zazwyczaj mierzy niecałe 10 cm. Kapelusz u młodych okazów jest kulisty bądź dzwonkowaty, często o wywiniętych brzegach. Starsze osobniki charakteryzują się z kolei szerokim kapeluszem, który z czasem staje się wklęsły. Owocnik ma barwę żółtozieloną i jest nieco jaśniejszy na brzegach, które mogą przybierać oliwkowy odcień. Na powierzchni kapelusza występują czasami drobne łuski, zaś starsze grzyby mają nieco popękaną strukturę. Po deszczu owocniki stają się śliskie i maziste. Z kolei blaszki gąski zielonki są gęsto rozmieszczone. Tuż przy trzonie bywają wykrojone ząbkiem. Ich barwa może być jasnożółta lub przybierać odcień intensywnej żółci. Ich długość jest nieregularna.

Schowana w glebie nóżka gąski zielonki

Trzon gąski zielonki mierzy z reguły ok. 8 cm, zaś jego grubość to ok. 3 cm. Kształt ogonka jest walcowaty lub odrobinę maczugowaty. Jego gładka powierzchnia jest jasno- lub zielonożółta. Ta część grzyba jest z reguły całkiem zatopiona w glebie.

Gąska zielonka posiada miąższ o zapachu mąki

Miąższ gąski zielonki jest dość twardy i łatwo się kruszy. Przybiera z reguły kolor białawy lub jasnożółty. Tuż pod kapeluszem jest nieco ciemniejszy. Co ważne, nacięty nożykiem nie zmienia swojej barwy. W smaku jest niezwykle delikatny, zaś jego aromat może przypominać mąkę.

Uwaga:
Gąska zielonka jest bardzo podobna do dwóch bardzo toksycznych grzybów. Niewprawieni grzybiarze dość łatwo mogą pomylić ją z gąską siarkową i śmiertelnie niebezpiecznym muchomorem sromotnikowym. O ile gąska siarkowa ma żółty miąższ, luźno rozmieszczone blaszki i odrzucający zapach, o tyle gąska zielonka ma miąższ białawy, a jej blaszki są ciasno ułożone. Z kolei muchomor sromotnikowy, w przeciwieństwie do gąski zielonki, ma charakterystyczną osłonkę u nasady wysokiego trzonu, a jego blaszki są rozłożone luźno.

Gąska zielonka jako grzyb bez wartości?

Mimo że gąska zielonka jest uznawana za grzyb jadalny, nie wyróżnia się szczególnymi wartościami odżywczymi. Co więcej, może być nawet szkodliwa, zwłaszcza jeśli pochodzi z terenów o wysokim poziomie skażenia środowiskowego. Z tego względu, jeśli już zdecydujemy się na umieszczenie tego leśnego przysmaku na naszym talerzu, spożywajmy go tylko w niewielkich ilościach i w wersji mrożonej.

Gąska zielonka w kuchni

Gąska zielonka nadaje się zarówno do gotowania, smażenia, jak i marynowania. Z jej pomocą można wzbogacić smak zup i niektórych potraw mięsnych. Ze względu na to, że grzyby te pochodzą z terenów piaszczystych, zanim poddamy je obróbce termicznej, powinniśmy je dokładnie oczyścić i namoczyć w wodzie z dodatkiem soli. Pamiętajmy też, że, ze względu na liczne kontrowersje dotyczące spożywania świeżych gąsek zielonek, powinniśmy używać w kuchni polskiej wyłącznie mrożonych.

Oto przepis na doskonałe gąski zielonki w wersji smażonej na maśle:

Składniki

• kilka kapeluszy mrożonych gąsek zielonek
• mąka
• masło
• sól kamienna

Przygotowanie:
Rozmrożone grzyby czyścimy i dokładnie płuczemy w ciepłej wodzie. Kiedy będą już całkowicie pozbawione piachu, odcinamy ich trzony, a następnie odsączamy na sicie. W międzyczasie rozgrzewamy masło na patelni. Wyczyszczone i osuszone ręcznikiem papierowym kapelusze gąsek lekko solimy, po czym obtaczamy w mące. Tak przygotowane grzyby umieszczamy na patelni z rozgrzanym uprzednio masłem i smażymy po obu stronach do momentu aż staną się złote i chrupiące.
Smacznego!