Czubajka dziewczęca (Leucoagaricus nympharum)

Wstęp

Czubajka dziewczęca to rzadko spotykany w Polsce grzyb jadalny należący do pieczarkowatych Agaricaceae, w przeszłości zaliczany do rodzaju czubajka, dziś co raz częściej przenoszony do rodzaju pieczareczka.

Sezon

Czubajka dziewczęca produkuje owocniki dosyć krótko, bo w sierpniu i wrześniu.

Występowanie

Czubajka dziewczęca w Polsce i krajach ościennych trzyma się wyżynnych i dolnoreglowych świerczyn o próchnicznej glebie. Rozmieszczenie tego grzyba w skali świata znane jest jedynie wyrywkowo. Czubajkę dziewczęcą podawano m.in. ze Szwecji, Ukrainy, Węgier, Turcji, Indii, Pakistanu, Tajwanu, nawet z Brazylii, Australii i RPA. Wszędzie jednak jest rzadka albo przeoczana, brana za pospolitsze czubajki lub muchomory.

Wygląd

Owocniki czubajki bezskórkowej są wysmukłe i delikatne.

Blaszki masywne, gęsto ułożone, białoróżowe, po uszkodzeniu prędko brunatnieją.

Kapelusz mocno zmienia kształt w toku rozwoju owocnika czubajki dziewczęcej. Za młodu okrągły, z czasem robi się dzwonkowaty bądź jajowaty, by na końcu rozpostrzeć się płasko, zachowując tylko ciemniejszy garbik w centrum. Centrum kapelusza gładkie, w orzechowych odcieniach brązów, reszta najpierw kremowo biała, potem lekko beżowa, obrośnięta dachówkowatymi łuskami. Łuski białawe.

Trzon cylindryczny, centralny, goły, szeroki i wysoki zarazem, przy podstawie cebulasto rozszerzony (nawet do 3 cm średnicy). Kolor nóżki u młodych pieczareczek żółknących kremowobiały, u starszych brunatny. Pochwy nie ma. Obecny biały, watowaty i przesuwalny pierścień.

Miąższ cienki, o watowatej konsystencji, białawy, po uszkodzeniu lekko czerwienieje. Woń i smak prawie niewyczuwalne, dużo słabsze niż u czubajki kani, zdaniem niektórych źródeł przypomina chrzan albo rzodkiewkę.

Wysyp spor białawy. Zarodniki jajowate, gładkie, hialinowe, dekstrynoidalne.

Czubajkę dziewczęcą (pieczareczkę żółknącą) najczęściej myli się z kanią Macrolepiota procera albo z kumulatką obszarpaną czyli czubajką czerwieniejącą Chlorophyllum rhacodes. Kania charakteryzuje się znacznie większymi rozmiarami od czubajki dziewczęcej; zygzakowatym wzorcem na nóżce; miąższem o ciut mocniejszym, owocowo-grzybowym zapachu, do tego nie przebarwiającym się po uszkodzeniu. Kumulatka obszarpana takoż jest grubsza i masywniejsza od cz. dziewczęcej; obrośnięta ciemniejszymi i brązowymi (nie białymi!) łuskami; ma też ciemniejszy, kremowy miąższ, jaki szybciej i mocniej czerwienieje po uszkodzeniu. Oba te gatunki mocno też odbiegają od czubajki dziewczęcej preferencjami siedliskowymi. Spotyka się je bowiem w ekosystemach bardziej otwartych i trawiastych, zwłaszcza kania unika gleb kwaśnych i wilgotnych, dobrych dla czubajki dziewczęcej.

Właściwości

Czubajka dziewczęca jest grzybem jadalnym.

Zastosowanie

Z racji rzadkości czubajka bezskórkowa zasługuje na ochronę. W krajach sąsiednich np.: na Ukrainie umieszczona na czerwonych listach gatunków ginących i rzadkich.