Gąska białobrązowa (Tricholoma albobrunneum)

Tagi

Grzyby trujące

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie

Wstęp

Gąska białobrązowa to pospolity, grzyb trujący należący do gąskowatych Tricholomataceae.

Sezon

Owocniki gąski białobrązowej obserwuje się od sierpnia do października.

Występowanie

Gąska białobrązowa to grzyb szeroko rozpowszechniony w strefach umiarkowanych oraz zwrotnikowych Eurazji i Ameryki Północnej. Podawano ją także z Ameryki Południowej, Afryki oraz Nowej Zelandii – być może zawleczoną?

Zasiedla bory sosnowe i lasy mieszane o runie bogatym w porosty. Często towarzyszą jej dwie inne gąski: jadalna g. niekształtna T. portentosum oraz uznawana w niektórych państwach za groźną dla człowieka g. zielonka T. equestre. Za partnerów mikoryzowych g. białobrązowej uznaje się sosnę i dąb.

Wygląd

Kapelusz gąski białobrązowej jest w odcieniu kasztanowym albo rdzawym, o skórce mazistej i lepkiej niezależnie od pogody, za młody dzwonkokształtny, wypukły, z podwiniętymi skrajami, u starszych owocników rozpostarty, z wrośniętymi włókienkami. Osiąga 4-10 cm średnicy.

Blaszki niemal takie same jak u wielu pokrewnych gąsek o brązowych kapeluszach: gęsto upakowane, zatokowato wycięte koło trzonu, na młodych egzemplarzach białe, na starszych upstrzone czerwonymi bądź rdzawymi plamami po najrozmaitszych uszkodzeniach.

Nóżka cylindryczna, pełna i jędrna u młodych okazów, a dziurawa u starych, w kolorze jasnego brązu, o słabo zaznaczonej, jaśniejszej strefie pod kapeluszem. Mierzy zwykle 5-7 cm długości, a 1-2 cm grubości.

Miąższ bardzo podobny jak u innych gąsek z brązowymi kapeluszami a białą obłócznią: biały, po uszkodzeniu czerwieniejący i o mącznym aromacie. U młodych owocników dość łagodny w smaku, u dojrzalszych gorzki.

Wysyp zarodników biały. Spory gładkie, pozbawione pór rostkowych, nieamyloidalne, kulistawe lub lekko jajowate, osiągają 3-4 na 4-6 µm.

Właściwości

Gąska białobrązowa szkodzi człowiekowi. Wywołuje nader nieprzyjemne mdłości i wymioty. Ustępują one zazwyczaj następnego dnia po zjedzeniu.

Zastosowanie

Z racji swej pospolitości gąska białobrązowa bywa niekiedy badana.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Gąska białobrązowa. Źródło: Jerzy Opioła / CC BY-SA

Bibliografia

Dermek A. 1988.; "Grzyby znane i mniej znane."; PWRiL, Warszawa.;
Fernández-Toirán L., Ágreda T., Olano J. 2006.; "Stand age and sampling year effect on the fungal fruit body community in Pinus pinaster forests in central Spain."; Botany 84(8): 1249-1258.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Gminder A. 2008.; "Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej."; Wyd. Weltbild, Warszawa.;
Gumińska B., Wojewoda W. 1988.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
Heilmann-Clausen J., Christensen M., Frøslev T., Kjøller R. 2017.; "Taxonomy of Tricholoma in northern Europe based on ITS sequence data and morphological characters."; Persoonia: Molecular Phylogeny and Evolution of Fungi 38: 38.;
Karadelev M., Rusevska K., Markova N. 2008.; "Distribution and ecology of genus Tricholoma (Tricholomataceae) in the Republic of Macedonia."; Ekol. Zašt. Život. Sred. 11 (1/2): 27-41.;
Kalamees K. 2010.; "Checklist of the species of the genus Tricholoma (Agaricales, Agaricomycetes) in Estonia."; Folia Cryptogamica Estonica 47: 27-36.;
Lohmeyer T., Kũnkele U. 2006.; "Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie."; Wyd. Parragon, Warszawa.;
Mankel A., Kost G., Kothe E. 1999.; "Re-evaluation of the phylogenetic relationship among species of the genus Tricholoma."; Microbiological Research 153(4): 377-388.;
Reschke K., Popa F., Yang Z., Kost G. 2018.; "Diversity and taxonomy of Tricholoma species from Yunnan, China, and notes on species from Europe and North America."; Mycologia 110(6): 1081-1109.;
Sano Y., Sayama K., Arimoto Y., Inakuma T., Kobayashi K., Koshino H., Kawagishi H. 2002.; "Ustalic acid as a toxin and related compounds from the mushroom Tricholoma ustale."; Chemical Communications 13: 1384-1385.;
Škubla P. 2007.; "Wielki atlas grzybów."; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań.;
Snowarski M. 2010.; "Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą."; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
Šašek V., Musilek V. 1967.; "Cultivation and antibiotic activity of mycorrhizal Basidiomycetes."; Folia Microbiologica 12(6): 515-523.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;