Gąska dachówkowata (Tricholoma imbricatus)

Nazywana/y także: bedłka dachówkowata, prośnianka dachówkowata, rycerzyk dachówkowaty, siwiatka dachówkowata, zasłonaczek dachówkowaty

Tagi

Grzyby niejadalne

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Galeria zdjęć

Wstęp

Gąska dachówkowata jest szeroko rozpowszechnioną na całej Półkuli Północnej, ale rzadką w Polsce przedstawicielką rodziny gąskowatych Tricholomataceae, trudno odróżnialną od wielu innych gąsek np.: opisywanej już na portalu gąski krowiej. Młode, najdelikatniejsze owocniki niektórzy uważają za grzyby jadalne, większość autorów traktuje jednak gąskę dachówkowatą jako grzyb niejadalny.

Sezon

Gąska dachówkowata wytwarza owocniki od września do grudnia. Są one znacznie trwalsze od owocników większości innych naziemnych grzybów kapeluszowych (ponad miesiąc bez gnicia i robaczywienia).

Występowanie

Gąskę dachówkowatą podawano z całej Europy, Ameryki Północnej (od Kanady po Kostarykę włącznie), Japonii i Australii (tam zapewne zawleczona). Preferuje gleby piaszczyste, przepuszczalne. Jej najważniejszymi partnerkami mikoryzowymi są różne gatunki sosen. Czasami tworzy mikoryzy także ze świerkiem, topolą lub zimozielonymi gatunkami dębów.

W Polsce gąskę dachówkowatą spotyka się dość rzadko, chociaż posiada tu mnóstwo dogodnych siedlisk.

Wygląd

Owocniki gąski dachówkowatej często pojawiają się gromadnie albo tworzą ogromne, czarcie kręgi. Zazwyczaj osiąga 3-8 cm średnicy kapelusza, a 6-16 cm długości oraz 1,0-1,5 cm grubości trzonu.

Kapelusz w różnych odcieniach brązu, zwykle czerwono brunatny, u młodych egzemplarzy dzwonkokształtny z podwiniętym skrajem i lekko włóknisty w dotyku, u starszych owocników co raz bardziej płaski, szorstko łuskowaty w dotyku. Nazwę gatunkową zawdzięcza gąska dachówkowata suchej w dotyku skórce kapelusza, pękającej na drobne łuseczki podobne do dachówek.

Blaszki ząbkowato wykrojone lub zaokrąglone przy nóżce, nader gęste i szerokie. U młodych owocników koloru brudno kremowego, białawego, u starszych z licznymi, rdzawo brązowymi lub różowo beżowymi plamami. Po zgnieceniu mocno brązowieją.

Trzon walcowaty, u młodych gąsek pełny, u starszych pusty wewnątrz, o niedostrzegalnej strefie pierścieniowej oraz korzeniokształtnej bądź zwężającej się podstawie.

Miąższ mięsisty, za młodu jędrny, niemal zawsze wolny od „robaków”, koloru niemal w całym owocniku biały, tylko u podstawy nóżki rudobrązowy. Owocniki albo bezwonne, albo o trudno wyczuwalnym, ale dość przyjemnym zapachu gorzkich ziół. Smak najmłodszych, delikatnych okazów miły, średnich i starszych przykry, gorzki.

Wysyp spor biały. Zarodniki gąski dachówkowatej są bezbarwne, przezroczyste, gładkie, osiągają 3,5-4,0 na 5,0-5,5 μm, krótko eliptyczne w kształcie. Cheilocystyd i pleurocystyd brak.

Nawet doświadczeni grzybiarze mogą mylić gąskę dachówkowatą z wieloma jej kuzynkami, zwłaszcza gąską modrzewiową T. psammopus, krowią T. vaccinum, żółtobrunatną T. fulvum, kroplistobrzegą T. pessundatum oraz białobrązową T. albobruneum. Najgroźniejsze w skutkach jest pomylenie gąski dachówkowatej z tym ostatnimi gatunkami – gąską kroplistobrzegą oraz białobrązową, albowiem spożycie ich powoduje silne wymioty, mdłości oraz inne, nieprzyjemne objawy. Gąska dachówkowata nigdy nie pachnie mąką, nawet po cięciu.

Dość podobne do gąski dachówkowatej bywają też owocniki olszówek, zwłaszcza krowiaka podwiniętego Paxillus involutus.

Właściwości

W Polsce gąska dachówkowata uznawana za grzyb niejadalny z powodu bardzo gorzkiego smaku. Bywa konsumowana w niektórych krajach, ale większość atlasów grzybów to odradza.

Zastosowanie

Brak. Dawniej młode owocniki gąski dachówkowatej zbierano i jadano, ale od lat zwyczaj ten odradzany jest przez fachowców. Wynika to nie tylko z nader kiepskiego smaku tejże gąski, ale przede wszystkim łatwości pomylenia jej z bardziej toksycznymi krewniaczkami albo z olszówkami (krowiakami).

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Gąska dachówkowata, fot. shutterstock

Bibliografia

Dickinson C., Lucas J. 1982.; "VNR’ color dictionary of mushrooms."; Van Nostrand Reinhold, New York.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Gumińska B., Wojewoda W. 1988.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa;
Lohmeyer T., Kũnkele U. 2006.; "Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie."; Wyd. Parragon, Warszawa.;
Miller H., Miller O. 2006.; "North American mushrooms: a field guide to edible and inedible fungi."; Falcon Guide, Guilford.;
Morgan A. 1995.; "Toads and Toadstools: The Natural History, Folklore, and Cultural Oddities of a Strange Association."; Celestial Arts Publishing, Berkeley.;
Škubla P. 2007.; "Wielki atlas grzybów."; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań.;
Snowarski M. 2010.; "Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą."; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;