Maślak szary (Suillus viscidus)

Nazywana/y także: borowik lepki, maślak lepki, maślak modrzewiowy, podgrzybek lepki

Tagi

Grzyby jadalne

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Galeria zdjęć

Wstęp

Maślak szary to mniej znany w Polsce od typowych maślaków i borowików, jadalny przedstawiciel borowikowatych, mocno przywiązany do modrzewia.

Sezon

Maślak szary zawiązuje owocniki od lipca do października.

Występowanie

Maślak szary rośnie wszędzie tam, gdzie jego mikoryzowi partnerzy – modrzewie. Stąd w Eurazji najczęstszy jest w górach i na wyżynach oraz widnej tajdze, podobnie zresztą w Kanadzie.

Wygląd

Owocniki maślaka szarego jak sama nazwa wskazuje jasno szare, szaro-zielonkawe albo szaro-buro-żółtawe, o łatwo zdzieralnej skórce. Wyrastają samotnie bądź w grupach, tylko pod modrzewiami.

Pory wielkie, wydłużone promieniście, u najmłodszych owocników kremowo białawe, u średnich sine, a dość ciemne, u najstarszych okazów przyjmują nader swoistą dla tego gatunku barwę cynamonu. Naciśnięte lekko ciemnieją.

Rurki przyrosłe, długie, zazwyczaj zbiegające się. U młodych okazów jasno szare, niemal białe, u dojrzalszych ciemno popielate.

Kapelusz o wymiarach 4-12 cm, najpierw podwinięty i lekko wypukły, ze zwisającymi pozostałościami osłony, następnie poduszkokształtny, u najstarszych owocników rozpostarty. Kolory kapelusza to wielorakie odcienie szarej zieleni, szarawej ochry i brązów przechodzących w żółć. Faktura typowa dla maślaków czyli gładka, sucha, kosmkowata i lśniąca przy suchej pogodzie, a maślista i lepka po deszczu lub mgle, dość łatwo oddzielająca się od kapelusza. Po długotrwałej suszy skórka może łuszczyć się i pękać.

Trzon pełny, nieco śluzowaty w dotyku, niekiedy zgrubiały u podstawy, dalej walcowaty, z cienkim, białym, następnie szaro burym, prędko zanikającym pierścieniem. Nad pierścieniem nóżka jest siatkowata, pod pierścieniem jamista. Kolor trzonu siwo żółty, zwykle jaśniejszy niż kapelusz. Pochwy nie ma.

Miąższ młodych owocników jędrny, w trzonie włóknisty, starszych miękki i maślisty, białawy lub jasno popielaty w kapeluszu, natomiast żółtawy w nóżce, nie blaknie po uszkodzeniu. Smak i zapach miłe, przypominające owoce. Uszkodzony może błękitnieć bądź zielenieć.

Wysyp zarodników brunatny, o dość charakterystycznym odcieniu tabaki. Spory gładkie, szkliste, wydłużone, wrzecionokształtne, mierzą zwykle 8-14 x 3-5 µm.

Od innych maślaków współżyjących z modrzewiem (trydenckiego, żółtego oraz borowca dętego) grzyb ten wyraźnie odbiega wyglądem, przede wszystkim kolorem porów. Poza tym borowiec ma pusty trzon. Od maślaka sitarza łatwo odróżnić go po partnerze mikoryzowym. Maślaczek pieprzowy z kolei jest znacznie ostrzejszy w smaku od maślaka szarego. Rośnie także w nieco innych środowiskach jako pasożyt muchomorów, a nie partner mikoryzowy drzew czy krzewów. Od klejówki świerkowej („ślimaczka”, „klejaka”, „czopu”, Gomphidius glutinosus) mocno różni się typowym dla borowikowatych gąbczastym hymenoforem, siedliskiem tudzież kolorem zarodników.

Właściwości

Maślak szary jest grzybem jadalnym, ale nie tak pyszny jak inne maślaki i borowiki.

Zastosowanie

Maślak szary jest zbliżony do innych maślaków, choć z racji gorszego smaku nie zbierany aż tak chętnie.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Jerzy Opioła / CC BY-SA

Dezidor / CC BY-SA

Indeks nazw

Szukaj lub wybierz według alfabetu

A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

Bibliografia

Engel F., Gröger F. 1989.; "Pilzwanderungen. Eine Pilzkunde für jedermann."; A. Ziemsen Verlag, Wittenberg.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Gumińska B., Wojewoda W. 1988.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
Jóźwikiewicz P. 2017.; "The Official Names of Ukrainian and Polish Edible Mushrooms -Semantic Classification."; Roczniki Humanistyczne, 64(7), 201-218.;
Klofac W. 2013.; "A world-wide key to the genus Suillus."; Österreichische Zeitschrift für Pilzkunde 22: 211-278.;
Laux H. 1985.; "Eßbare Pilze und ihre giftigen Doppelgänger."; Franckh Kosmos Verlag, Stuttgart.;
Nguyen N., Vellinga E., Bruns T., Kennedy P. 2016.; "Phylogenetic assessment of global Suillus ITS sequences supports morphologically defined species and reveals synonymous and undescribed taxa."; Mycologia 108(6): 1216-1228.;
Škubla P. 2007.; "Wielki atlas grzybów."; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
Wojewoda, W., Ławrynowicz, M., 2006.; "Czerwona lista grzybów wielkoowocnikowych w Polsce."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;