Maślaczek pieprzowy (Chalciporus piperatus)

Wstęp
Maślaczek pieprzowy, zwany dawniej: borowikiem, podgrzybkiem, maślakiem lub koźlarzem pieprzowym, to szeroko rozpowszechniony, niesamowity przedstawiciel rodziny borowikowatych Boletaceae. Z racji ostrego, przypominającego pieprz lub ostrą paprykę („pieprz cayenne”) smaku w Polsce uważany za niejadalny, aczkolwiek spożywany m.in. w Rosji czy Meksyku. Maślaczek pieprzowy podobnie jak podgrzybek pasożytniczy rozwija się jako pasożyt innych grzybów wielkoowocnikowych.
Sezon
Maślaczek pieprzowy tworzy owocniki od sierpnia do listopada w Europie, od lipca do października na wschodnich wybrzeżach USA i Kanady, od września do stycznia na zachodnich wybrzeżach USA i Kanady, niemal cały rok w południowej Afryce, Ameryki Środkowej, Hawajach, Brazylii, Chile, Australii, Pakistanu, Indii tudzież w pd. Chinach (Gwangdongu).
Występowanie
Maślaczek pieprzowy podawany był ze wszystkich kontynentów (prócz Antarktydy), wysp kontynentalnych (Nowej Zelandii, Tasmanii) oraz wielu, nawet mocno izolowanych archipelagów (m. in. Hawajów). Początkowo uważano go za partnera mikoryzowego świerków. Dziś wiemy, że rozwija się jako pasożyt grzybni innych grzybów, głównie muchomorów królewskich Amanita regalis i czerwonych A. muscaria. Zważywszy na fakt, że ww. gatunki zostały zawleczone z nieodkażoną glebą i sadzonkami drzew leśnych czy owocowych, na obuwiu i odzieży podróżników etc. niemal na całym świecie, po czym doskonale się zaaklimatyzowały, tworząc mikoryzy z miejscowymi gatunkami drzewiastymi, również pasożytujący na muchomorach maślaczek pieprzowy doskonale odnalazł się w nowych biocenozach. Maślaczek pieprzowy trafia się w borach szpilkowych, dąbrowach, buczynach Eurazji i Ameryki Północnej, w lasach budowanych przez bukany Nothofagus w Australii, na Tasmanii, najczęściej na glebach piaszczystych.
Wygląd
Rurki maślaczka pieprzowego nieco zbiegające, przyrosłe do nóżki, najpierw czerwone, później rudo-brunatne. Pory tego samego koloru co rurki albo nieco ciemniej purpurowe.
Kapelusz lśniący i suchy w dni słoneczne, w czasie mgły lub po deszczu maślisty (kleisty i śliski zarazem) jak u maślaków, na młodych owocnikach poduszkokształtny, u dojrzalszych wypłaszczony, barwy pomarańczowo-brązowej z ochrowym bądź miedzianym odcieniem, zwykle 2-5 cm średnicy, rzadko większe 6-8 cm średnicy.
Trzon o powierzchni identycznej jak kapelusz, cylindryczny, zwęża się ku podstawie bądź pozostaje równowąski na całej długości, zazwyczaj 4-7 cm długości.
Miąższ złocisty z cytrynowym odcieniem w nóżce, kremowo biały w kapeluszu, nierzadko z czerwonawym poblaskiem, o lekko wyczuwalnej woni, za to mocnym, palącym smaku przypominającym ostre przyprawy. Nie przebarwia się przy przecięciu lub uszkodzeniu owocnika.
Wysyp spor brunatny o dość charakterystycznym cynamonowym odcieniu. Zarodniki m. pieprzowego są wrzecionokształtne, gładkie, osiągają około 3-4 × 8-12 μm.
Bardzo podobne są inne maślaczki Chalciporus jak choćby spotykany dość rzadko w jedlinach i świerczynach m. gorzkawy Ch. amarellus. Od m. pieprzowego różnią go: bledsze, bardziej różowe ubarwienie trzonu i kapelusza; przyjemniejszy smak; ogólnie mniejsze rozmiary. Pod introdukowanymi w Polsce sosnami czarnymi trafia się maślaczek rubinowy Ch. rubinus syn. Rubinoboletus rubinus, o rdzawych rurkach a malinowych porach, w smaku łagodny, choć nieszczególny.
Spośród lepiej znanych polskich borowikowatych najpodobniejszy z wyglądu i smaku bywa borowiczak dęty (borowiec dęty) Boletinus clavipes. Borowiczak odznacza się jednak zanikającym pierścieniem, pustym i szerokim („dętym”) trzonem oraz mniej gorzkim, nie palącym smakiem. Maślak pstry Suillus variegatus może przypominać barwą i kształtem m. pieprzowego, lecz jest znacznie większy, a wcale nie piecze w smaku. W USA i Kanadzie rośnie niemal identyczny maślaczek pieprzopodobny Ch. piperatoides, o pieprznym, ale jednak mniej palącym smaku, zmieniający kolor na niebieski po uszkodzeniu lub nacięciu.
Właściwości
Maślaczek pieprzowy to grzyb niejadalny albo wymagający szczególnej obróbki.
Zastosowanie
Maślaczek pieprzowy w Polsce uznawany za niejadalny z powodu okropnego smaku. Są jednak państwa, gdzie kwalifikuje się go jako jadalnego. Używa się go jednak raczej jako przyprawy do mdłych i tłustych potraw niż jako samodzielnej przystawki. Odpowiednio suszony i mielony ma stawać się przyjemniejszy w smaku.
W przeszłości z owocników m. pieprzowego produkowano barwniki do tkanin i papieru. Zależnie od utrwalacza dawał wiele ładnych odcieni: ciemnej zieleni, jasnych lub ciemnych żółci i oranży, brązów i beżów.
Trwają prace nad wykorzystaniem właściwości antybiotycznych maślaczka pieprzowego w medycynie i weterynarii, m.in. przeciw szczepom odpornym na dotychczas stosowane antybiotyki.