Maślaczek pieprzowy - opis grzyba, sezon, wygląd, występowanie
Ekologia.pl Wiedza Atlas grzybów Grzyby grzyby podstawkowe pieczarniaki borowikowce borowikowate maślaczek Maślaczek pieprzowy
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

Maślaczek pieprzowy (Chalciporus piperatus)

Nazywana/y także: borowik pieprzowy, goryczak pieprzowym, koźlarz pieprzowy, maślak pieprzowy, podgrzybek pieprzowy
Maślaczek pieprzowy, fot. shutterstock
Spis treści

Wstęp

Maślaczek pieprzowy, zwany dawniej: borowikiem, podgrzybkiem, maślakiem lub koźlarzem pieprzowym, to szeroko rozpowszechniony, niesamowity przedstawiciel rodziny borowikowatych Boletaceae. Z racji ostrego, przypominającego pieprz lub ostrą paprykę („pieprz cayenne”) smaku w Polsce uważany za niejadalny, aczkolwiek spożywany m.in. w Rosji czy Meksyku. Maślaczek pieprzowy podobnie jak podgrzybek pasożytniczy rozwija się jako pasożyt innych grzybów wielkoowocnikowych.

Sezon

Maślaczek pieprzowy tworzy owocniki od sierpnia do listopada w Europie, od lipca do października na wschodnich wybrzeżach USA i Kanady, od września do stycznia na zachodnich wybrzeżach USA i Kanady, niemal cały rok w południowej Afryce, Ameryki Środkowej, Hawajach, Brazylii, Chile, Australii, Pakistanu, Indii tudzież w pd. Chinach (Gwangdongu).

Występowanie

Maślaczek pieprzowy podawany był ze wszystkich kontynentów (prócz Antarktydy), wysp kontynentalnych (Nowej Zelandii, Tasmanii) oraz wielu, nawet mocno izolowanych archipelagów (m. in. Hawajów). Początkowo uważano go za partnera mikoryzowego świerków. Dziś wiemy, że rozwija się jako pasożyt grzybni innych grzybów, głównie muchomorów królewskich Amanita regalis i czerwonych A. muscaria. Zważywszy na fakt, że ww. gatunki zostały zawleczone z nieodkażoną glebą i sadzonkami drzew leśnych czy owocowych, na obuwiu i odzieży podróżników etc. niemal na całym świecie, po czym doskonale się zaaklimatyzowały, tworząc mikoryzy z miejscowymi gatunkami drzewiastymi, również pasożytujący na muchomorach maślaczek pieprzowy doskonale odnalazł się w nowych biocenozach. Maślaczek pieprzowy trafia się w borach szpilkowych, dąbrowach, buczynach Eurazji i Ameryki Północnej, w lasach budowanych przez bukany Nothofagus w Australii, na Tasmanii, najczęściej na glebach piaszczystych.

Wygląd

Rurki maślaczka pieprzowego nieco zbiegające, przyrosłe do nóżki, najpierw czerwone, później rudo-brunatne. Pory tego samego koloru co rurki albo nieco ciemniej purpurowe.

Kapelusz lśniący i suchy w dni słoneczne, w czasie mgły lub po deszczu maślisty (kleisty i śliski zarazem) jak u maślaków, na młodych owocnikach poduszkokształtny, u dojrzalszych wypłaszczony, barwy pomarańczowo-brązowej z ochrowym bądź miedzianym odcieniem, zwykle 2-5 cm średnicy, rzadko większe 6-8 cm średnicy.

Trzon o powierzchni identycznej jak kapelusz, cylindryczny, zwęża się ku podstawie bądź pozostaje równowąski na całej długości, zazwyczaj 4-7 cm długości.

Miąższ złocisty z cytrynowym odcieniem w nóżce, kremowo biały w kapeluszu, nierzadko z czerwonawym poblaskiem, o lekko wyczuwalnej woni, za to mocnym, palącym smaku przypominającym ostre przyprawy. Nie przebarwia się przy przecięciu lub uszkodzeniu owocnika.

Wysyp spor brunatny o dość charakterystycznym cynamonowym odcieniu. Zarodniki m. pieprzowego są wrzecionokształtne, gładkie, osiągają około 3-4 × 8-12 μm.

Bardzo podobne są inne maślaczki Chalciporus jak choćby spotykany dość rzadko w jedlinach i świerczynach m. gorzkawy Ch. amarellus. Od m. pieprzowego różnią go: bledsze, bardziej różowe ubarwienie trzonu i kapelusza; przyjemniejszy smak; ogólnie mniejsze rozmiary. Pod introdukowanymi w Polsce sosnami czarnymi trafia się maślaczek rubinowy Ch. rubinus syn. Rubinoboletus rubinus, o rdzawych rurkach a malinowych porach, w smaku łagodny, choć nieszczególny.

Spośród lepiej znanych polskich borowikowatych najpodobniejszy z wyglądu i smaku bywa borowiczak dęty (borowiec dęty) Boletinus clavipes. Borowiczak odznacza się jednak zanikającym pierścieniem, pustym i szerokim („dętym”) trzonem oraz mniej gorzkim, nie palącym smakiem. Maślak pstry Suillus variegatus może przypominać barwą i kształtem m. pieprzowego, lecz jest znacznie większy, a wcale nie piecze w smaku. W USA i Kanadzie rośnie niemal identyczny maślaczek pieprzopodobny Ch. piperatoides, o pieprznym, ale jednak mniej palącym smaku, zmieniający kolor na niebieski po uszkodzeniu lub nacięciu.

Właściwości

Maślaczek pieprzowy to grzyb niejadalny albo wymagający szczególnej obróbki.

Zastosowanie

Maślaczek pieprzowy w Polsce uznawany za niejadalny z powodu okropnego smaku. Są jednak państwa, gdzie kwalifikuje się go jako jadalnego. Używa się go jednak raczej jako przyprawy do mdłych i tłustych potraw niż jako samodzielnej przystawki. Odpowiednio suszony i mielony ma stawać się przyjemniejszy w smaku.

W przeszłości z owocników m. pieprzowego produkowano barwniki do tkanin i papieru. Zależnie od utrwalacza dawał wiele ładnych odcieni: ciemnej zieleni, jasnych lub ciemnych żółci i oranży, brązów i beżów.

Trwają prace nad wykorzystaniem właściwości antybiotycznych maślaczka pieprzowego w medycynie i weterynarii, m.in. przeciw szczepom odpornym na dotychczas stosowane antybiotyki.

Okres występowania
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Bibliografia
  1. Baroni T., Both E. 1991.; "Chalciporus piperatoides in North America."; Mycologia 83 (5): 559-564.;
  2. Bessette A., Roody W., Bessette A. 2000.; "North American Boletes."; Syracuse University Press, Syracuse.;
  3. Córdova-Chávez O., Medel-Ortiz R., Mata G. 2015.; "Addtions to the fungal flora of the Cofre de Perote National Park, Veracruz, Mexico."; Revista mexicana de micología;
  4. Dunk C., Lebel T., Keane P. 2012.; "Characterisation of ectomycorrhizal formation by the exotic fungus Amanita muscaria with Nothofagus cunninghamii in Victoria, Australia."; Mycorrhiza 22 (2): 135-147.;
  5. Fuhrer B., Robinson R. 1992.; "Rainforest Fungi of Tasmania and Southeast Australia."; CSIRO Press, Collingwood.;
  6. Gminder A. 2008.; "Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej."; Wyd. Weltbild, Warszawa.;
  7. Gumińska B., Wojewoda W. 1988.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
  8. Halama M., Szypuła J. 2010.; "The first locality of Chalciporus rubinus (Boletales, Basidiomycota) in Poland."; Acta Mycologica 45(1): 57-65.;
  9. Hemmes D., Desjardin D. 2008.; "Annotated list of Boletus and Amanita in the Hawaiian Islands."; North American Fungi 3: 167-176.;
  10. Laux H. 1985.; "Eßbare Pilze und ihre giftigen Doppelgänger."; Franckh’sche Verlagshandlung, Stuttgart.;
  11. Liktor‐Busa E., Kovács B., Urbán E., Hohmann J., Ványolós A. 2016.; "Investigation of Hungarian mushrooms for antibacterial activity and synergistic effects with standard antibiotics against resistant bacterial strains."; Letters in Applied Microbiology 62(6), 437-443.;
  12. Mihál I. 2005.; "Macrofungi succession in differently aged Norway spruce monocultures."; Folia oecologica 32(2): 103-109.;
  13. Mikšik M. 2012.; "Rare and protected species of Boletes of the Czech Republic."; Field Mycology, 13 (1): 8–16.;
  14. Miller H., Miller O. 2006.; "North American Mushrooms: a Field Guide to Edible and Inedible Fungi."; Falcon Guide, Connecticut .;
  15. Mueller G., Wu Q-X., Huang Y-Q., Guo S., Aldana-Gomez R., Vilgalys R. 2001.; "Assessing biogeographic relationships between North American and Chinese macrofungi."; Journal of Biogeography 28 (2): 271-281.;
  16. Nuhn M., Binder M., Taylor A., Halling R., Hibbett D. 2013.; "Phylogenetic overview of the Boletineae."; Fungal Biology 117 (7–8): 479-511.;
  17. Russell B. 2006.; "Field Guide to Wild Mushrooms of Pennsylvania and the Mid-Atlantic."; Pennsylvania State University Press.;
  18. Razaq A., Shazad S. 2013.; "Newly recorded species of Boletaceae from Pakistan."; Pakistan Journal of Botany 45 (3): 1473-1476.;
  19. Škubla P. 2007.; "Wielki atlas grzybów."; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań.;
  20. Snowarski M. 2010.; "Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą."; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
  21. Tedersoo L., May T., Smith M. 2010.; "Ectomycorrhizal lifestyle in fungi: Global diversity, distribution, and evolution of phylogenetic lineages."; Mycorrhiza 20 (4): 217-263.;
  22. Winner M., Giménez A., Schmidt H., Sontag B., Steffan B., Steglich W. 2004.; "Unusual pulvinic acid dimers from the common fungi Scleroderma citrinum (Common Earthball) and Chalciporus piperatus (Peppery Bolete)."; Angewandte Chemie International Edition 43 (14): 1883-1886.;
  23. Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
  24. Wojewoda, W., Ławrynowicz, M., 2006.; "Czerwona lista grzybów wielkoowocnikowych w Polsce."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
  25. Zhang M., Wang C., Li T., Song B. 2016.; "A new species of Chalciporus (Boletaceae, Boletales) with strongly radially arranged pores."; Mycoscience 57(1): 20-25.;
  26. Zhang M., Li T., Song B. 2017.; "Two new species of Chalciporus (Boletaceae) from southern China revealed by morphological characters and molecular data."; Phytotaxa 327(1): 47-56.;
  27. https://parasiticplants.siu.edu/Viscaceae/; 2020-02-18;
4.7/5 - (8 votes)
Default Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments