Szkieletnica wonna (Skeletocutis odora)

Wstęp
Szkieletnica wonna jest niejadalną, niezwykle rzadką w Polsce i na świecie hubą, zaliczaną do nowo opisanej, pozbawionej polskiej nazwy rodziny Incrustoporiaceae. Rodzaj „szkieletnica” wyróżniono na podstawie kilku cech budowy mikroskopowej, przede wszystkim kształtu kryształków pokrywających niektóre jej strzępki, podobnych do igiełek albo do cienkich kości (stąd „szkieletnica”). Sama S. odora odbiega od reszty przedstawicielek swojego rodzaju najsilniejszym zapachem (stąd współczesna nazwa gatunkowa). Jej owocniki rosną szybciej, ale żyją krócej niż u wielu jej kuzynek. Od 1995 r. podlegała w Polsce ochronie częściowej, od 2004 r. ścisłej ochronie gatunkowej bez wyłączeń.
Sezon
Szkieletnica wonna zawiązuje owocniki od wiosny do zimy. Jak na hubę są one mało trwałe, najwyżej jednoroczne.
Występowanie
Szkieletnicę wonną obserwuje się niemal wyłącznie w Eurazji. Stanowiska amerykańskie podano tylko ze stanu Nowy Jork. Rośnie w rozproszeniu. Jako rzadka i ginąca trafiła na krajowe czerwone listy m.in. Słowacji oraz krajów skandynawskich. Dokładne przyczyny jej rzadkości i zaniku ciężko wskazać, gdyż porasta łatwo dostępne podłoża: martwe drewno pniaków i opadłych konarów jodeł, świerków i sosen, w Skandynawii i na Syberii także osiki. Być może wynikają z jej zamiłowania do wielkogabarytowych pniaków i konarów, o średnicy 30-50 cm, a nawet grubszych. Gatunek ten pozostaje względnie najczęstszy na Syberii, przymiotnik „czyłymska” w jej wcześniejszej nazwie gatunkowej odnosi się do rzeki Czyłym (Czułym), płynącej przez Krasnojarsk i Tomsk.
Jako gatunek chroniony i rzadki, bywa specjalnie poszukiwana przez naukowców. Z ziem polskich podano cztery zanikłe już stanowiska historyczne, a niemal dwadzieścia istniejących współcześnie. Otrzymała u nas status V – gatunku narażonego na wymarcie. W Estonii obecność S. odora stanowi ważną przesłankę za objęciem danego drzewostanu ochroną obszarową.
Wygląd
Hymenofor szkieletnicy wonnej (powleczki czyłymskiej) będzie typowy dla hub, zbliżony do lepiej znanych nam żagwiowatych: rurkowaty i gąbczasty. Za młodu białawy, później brunatno żółty. O ile młode rurki będą siatkowate w kształcie, a mięsiste w dotyku, o tyle starsze zrobią się galaretowate, pozlepiają się i pokurczą. Cała obłócznia może wówczas popękać, zwykle będzie przecięta jedną czy paroma, głębokimi wgłębieniami. Pory S. odora odznaczają się mało regularnym, podłużnym, wielokątno-zaokrąglonym kształtem, osiągając 2-5 na 1 mm.
Właściwości
Szkieletnica jest niejadalna, pozbawiona walorów medycznych, z racji swojej rzadkości w Europie (gdzie zapewne stanowi relikt glacjalny i/lub relikt lasów puszczańskich) nie ma znaczenia dla leśnictwa.
Zastosowanie
Szkieletnica wonna przy masowym występowaniu w lasach gospodarczych Rosji szkodzi tamże niekiedy leśnictwu i przemysłowi drzewnemu. Wskutek białej zgnilizny drewno rozpada się na włókna wzdłuż słojów przyrostu rocznego.