ochrona częściowa
Ochrona częściowa — forma ochrony gatunkowej roślin, zwierząt i grzybów dopuszczająca możliwość redukcji populacji i pozyskiwania osobników tych gatunków lub ich części. Ochrona częściowa to także forma ochrony przyrody o charakterze zachowawczym, zakładającym minimalną ingerencję człowieka, lub czynnym mającym na celu utrzymywanie bądź przywracanie zależności panujących w danym ekosystemie.
Ochrona częściowa jako forma ochrony gatunkowej
Ochrona częściowa zgodnie z ustawą o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. definiowana jest jako „ochrona gatunków roślin, zwierząt i grzybów dopuszczająca możliwość redukcji liczebności populacji oraz pozyskiwania osobników tych gatunków lub ich części”.
Gatunki objęte ochroną częściową ujęte są w rozporządzeniach o ochronie gatunkowej grzybów, roślin i zwierząt; określone są także warunki i sposób pozyskiwania tych gatunków. Zgody na odstępstwa od zakazów, a także zezwolenia na zbiór osobników danego gatunku (np. do celów zielarskich lub innych celów gospodarczych) udzielane są przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska (regionalnego konserwatora przyrody).
Rośliny
Rośliny objęte częściową ochroną gatunkową ujęte są w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin i obejmują:
- mchy – 147 gatunków, m.in. wszystkie gatunki torfowców (Sphagnum), bielistka siwa (Leucobryum glaucumClimacium dendroides), gajnik lśniący (Hylocomium splendens), płonnik pospolity (Polytrichum commune
- paprotniki – 8 gatunków, m.in. podrzeń żebrowiec (Blechnum spicant), widłak goździsty (Lycopodium clavatum), pióropusznik strusi (Matteuccia struthiopteris
- rośliny nasienne – 120 gatunków, w tym drzewa – cis pospolity (Taxus baccatakrzewy i krzewinki – porzeczka czarna (Ribes nigrum), wilżyna ciernista (Ononis spinosa), bagno zwyczajne (Rhododendron tomentosum
- rośliny zielne – pierwiosnek wyniosły (Primula elatior), centuria pospolita (Centaurium erythraea), goryczka trojeściowa (Gentiana asclepiadea), kocanki piaskowe (Helichrysum arenarium), turzyca piaskowa (Carex arenaria), turówka leśna (Hierochloë australis), bobrek trójlistkowy (Menyanthes trifoliata).
- paprotniki – 8 gatunków, m.in. podrzeń żebrowiec (Blechnum spicant), widłak goździsty (Lycopodium clavatum), pióropusznik strusi (Matteuccia struthiopteris
Grzyby i porosty
Grzyby i porosty objęte częściową ochroną gatunkową ujęte są w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów i obejmują:
- grzyby – 61 gatunków, m.in. błyskoporek podkorowy (Inonotus obliquus), gąska pomarańczowa (Tricholoma aurantium), gwiazdosz brodawkowy (Geastrum corollinum), maślak błotny (Suillus flavidus), ozorek dębowy (Fistulina hepatica), smardz wyniosły (Morchella elata), zasłonak słomkowożółty (Cortinarius elegantior
- porosty – 27 gatunków, m.in. brodaczka kępkowa (Usnea hirta), chrobotki (Cladonia), płucnica islandzka (Cetraria islandica).
Zwierzęta
Zwierzęta objęte częściową ochroną gatunkową ujęte są w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt i obejmują:
- małże – 4 gatunki, m.in. szczeżuja wielka (Anodonta cygnea
- pajęczaki – 3 gatunki, m.in. poskocz krasny (Eresus cinnaberinus
- skrzelonogi – 4 gatunki, m.in. przekopnica właściwa (Triops cancriformis
- pancerzowce – 3 gatunki, m.in. rak rzeczny (Astacus astacus
- pajęczaki – 3 gatunki, m.in. poskocz krasny (Eresus cinnaberinus
- owady – 106 gatunków, m.in. liczne gatunki biegaczy (Carabus), trzmieli (Bombus), mrówek (Formica), motyli, np. modraszek alkon (Maculinea alcon), paź żeglarz (Iphiclides podalirius), oraz ważek, np. żagnica torfowcowa (Aeshna subarctica), łątka zielona (Coenagrion armatum
- ślimaki – 18 gatunków, m.in. ślimak winniczek (Helix pomatia
- bezżuchwowce – 3 gatunki minogów, m.in. minóg rzeczny (Lampetra fluviatilis
- ryby – 24 gatunki, m.in. śliz pospolity (Barbatula barbatula
- płazy – 8 gatunków; ropucha szara (Bufo bufo), żaby zielone (Pelophylax), żaba trawna (Rana temporaria), traszka zwyczajna (Lissotriton vulgaris), traszka górska (Ichthyosaura alpestris), salamandra plamista (Salamandra salamandra
- gady – 5 gatunków; padalec zwyczajny (Anguis fragilis), zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix), jaszczurka zwinka (Lacerta agilis), jaszczurka żyworodna (Zootoca vivipara), żmija zygzakowata (Vipera berus)
- ptaki – 9 gatunków; gołąb miejski (Columba livia f. urbana), mewa srebrzysta (Larus argentatus), mewa białogłowa (Larus cachinnans), czapla siwa (Ardea cinerea), kormoran (Phalacrocorax carbo), sroka (Pica pica), gawron (Corvus frugilegus), kruk (Corvus corax), wrona siwa (Corvus cornix
- ssaki – 22 gatunki; gronostaj (Mustela erminea), łasica (Mustela nivalis), wydra (Lutra lutra), jeżowate (Erinaceidae), bóbr europejski (Castor fiber), karczowniki (Arvicola), badylarka (Micromys minutus), myszarki (Apodemus), wiewiórka pospolita (Sciurus vulgaris), popielica (Glis glis), ryjówkowate (Soricidae), kret (Talpa europaea).
- ślimaki – 18 gatunków, m.in. ślimak winniczek (Helix pomatia
Ochrona częściowa jako forma ochrony przyrody
Częściowa ochrona przyrody jest formą ochrony przyrody dopuszczającą przeprowadzanie działań ochronnych na danym obszarze. Ochrona częściowa może być realizowana w sposób zachowawczy, gdzie ingerencja człowieka ograniczona jest do minimum, bądź czynny, zakładający większą ingerencję człowieka w naturalne procesy zachodzące w ekosystemie, ale nie zakłócający jego prawidłowego funkcjonowania.
Ochrona czynna stabilizująca ma na celu utrzymanie określonych zbiorowisk roślinnych i zwierzęcych, np. poprzez koszenie łąk lub wypasanie zwierząt zapobiegające zarastaniu tych zbiorowisk przez krzewy i drzewa. Założeniem ochrony czynnej renaturalizacyjnej jest przywracanie pierwotnych właściwości zmienionym przez działalność człowieka składnikom środowiska, np. odtwarzanie osuszonych bagien i torfowisk, przywracanie naturalnego biegu rzeki.
