Wodnicha gładka (Hygrophorus penarius)

Nazywana/y także: oślaz gładki, oślaz suchy

Tagi

Grzyby jadalność kontrowersyjna

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Galeria zdjęć

Wstęp

Wodnicha gładka to zaliczany do wodnichowatych Hygrophoraceae grzyb o słabo zbadanych właściwościach, ujmowany albo jako jadalny lecz przykry w smaku albo jako niejadalny.

Sezon

Owocniki wodnichy gładkiej wyrastają dwa razy w ciągu roku: wiosną i jesienią.

Występowanie

Wodnichę gładką podawano z Europy, jednej z kanadyjskich prowincji oraz z Australii. Jako gatunek rzadki i wymierający trafiła na czerwone listy m.in. w Rumunii, Norwegii, UK oraz Estonii. W Chinach rosną podobne, jednak odrębne gatunki.

Preferuje gleby zasadowe, a miejsca o ciepłym mikroklimacie. Występuje przede wszystkim w ciepłych buczynach i grądach na nizinach i pagórkowatych wyżynach. Jej głównym partnerem mikoryzowym jest buk, jednak niekiedy zachowuje się wobec niego bardziej jak pasożyt niż jak mutualista chroniący korzenie partnera roślinnego.

Wygląd

Owocniki wodnichy gładkiej bywają całkiem spore, mierzą najczęściej 6 do 13 cm średnicy kapelusza i 4-11 cm wysokości nóżki (trzonu).

Kapelusz. Wierzch najmłodszych kapeluszy pozostaje śnieżno biały lub z niewyraźnym tylko odcieniem kości słoniowej, u średnich staje się kremowy o ochrowym albo nawet słabo pomarańczowym poblasku, u starych znowu jest śmietankowo kremowy, niemal mleczno biały.

Blaszki są tęgie. Zbiegają na trzon, wyrastają w dużych odstępach od siebie. Na młodych owocnikach pozostają czysto białe, na dojrzalszych kremowo żółtawe.

Nóżka jest centralna, pełna wewnątrz, solidna, nieco filcowata, u młodych okazów tłusta w dotyku, u starszych sucha i gładka (a nie oślizgły jak u pokrewnej i bardzo podobnej wodnichy białej H. eburneus). U młodych egzemplarzy śnieżno biała, u starszych kremowa. Przy kapeluszu grubieje, u podstawy robi zaostrza się. Nie posiada pierścienia.

Miąższ wodnichy gładkiej odznacza się zwartością, nieco włóknistą, aczkolwiek mięsistą fakturą i pokaźną grubością. Aromat trudno wyczuć, choć zdaniem niektórym są w nim przykre nuty przypominające zjełczały olej, ale smak jest miły i słodki. Ług potasowy nadaje mu barwę ochrowo żółtą; nalewka gwajakowa czyni go seledynowym; a sulfowanilina zmienia mu kolor na czerwony fiolet. Mleczka nie wydziela.

Wysyp zarodników charakteryzuje się białą barwą. Spory są nieamyloidalne, szkliste, gładkie, szeroko eliptyczne, niemal okrągłe, kształtem zbliżone do orzechów laskowych. Mierzą 6-8 na 5-6 μm. Posiadają spory dzióbek i jedną gutulę czyli oleistą kroplę w środku. Podstawki tejże wodnichy zwykle mają cztery, rzadziej dwa zarodniki, a kształtem zbliżone są do maczug.

Spośród grzybów jadalnych najbardziej podobna do wodnichy gładkiej będzie gąska gołębia Tricholoma columbetta. Gąskę gołębią od wodnichy można jednak dość łatwo odróżnić po: bardziej jedwabistym w dotyku kapeluszu czy po niezbiegających na trzony, bladszych i bielszych blaszkach.

Właściwości

Większość atlasów grzyboznawczych nie podaje nawet tak podstawowej informacji jak jadalny lub niejadalny charakter wodnichy gładkiej. Niektóre klasyfikują go jako jadalny, lecz mało smaczny. Wśród wodnich nie stwierdzono na szczęście mocno trujących gatunków, tym niemniej niezbyt miła konsystencja, woń i smak owocników wielu z nich odstręczają nawet głodnych zbieraczy. Na południu Europy (Włochy, Rumunia) uznawana za jadalną.

Zastosowanie

Wodnicha gładka mimo niezbyt dobrego smaku i gromadzenia w owocnikach metali ciężkich bywa zbierana na południu Europy.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Wodnicha gładka, fot. shutterstock

Bibliografia

Cocchi L., Vescovi L., Petrini L., Petrini O. 2006.; "Heavy metals in edible mushrooms in Italy."; Food Chemistry, 98(2): 277-284.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Gumińska B., Wojewoda W. 1988.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
Gumińska B. 1997.; "Flora Polska (Flora of Poland). Grzyby (Mycota). Tom XXVI. Wodnichowate (Hygrophoraceae)."; Wyd. Instytutu Botaniki UJ, Kraków.;
Huang H., Yang S., Zeng N., Zhang G., Hu Y., Tang L.2018.; "Hygrophorus parvirussula sp. nov., a new edible mushroom from southwestern China."; Phytotaxa, 373(2): 139-146.;
Jacobsson S., Larsson E. 2007.; "Hygrophorus penarioides, a new species identified using morphology and ITS sequence data."; Mycotaxon, 99: 337-343.;
di Marino E., Montecchio L., Agerer R. 2008. Doktorat złożony do druku w czasopiśmie Mycorrhiza, ale nie wydany drukiem.; "Hygrophorus penarius on beech: between mutualism and parasitism?"; https://paduaresearch.cab.unipd.it/731/1/Tesi_dottorato_Erika_Di_Marino3.pdf#page=82;
Miksík M. 2010.; "Hygrophorus penarioides, a species related to Hygrophorus penarius."; Mykologický Sborník, 87(3-4): 74-77.;
Otto A., Porzel A., Schmidt J., Wessjohann L., Arnold N. 2014.; "Penarines A-F,(nor-) sesquiterpene carboxylic acids from Hygrophorus penarius (Basidiomycetes)."; Phytochemistry, 108: 229-233.;
Snowarski M. 2010.; "Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą."; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
Tănase C., Pop, A. 2005.; "Red list of Romanian Macrofungi species. Bioplatform - Romanian National Platform for Biodiversity."; Edit. Academiei Române, Bucureşti.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
Zajta E., Varga T., Kovacs G., Dima B. 2019.; "New insights on Hygrophorus penarioides and H. penarius (Agaricales, Hygrophoraceae) from Hungary."; Phytotaxa, 392(2): 127-139.;
https://www.bio-forum.pl/messages/33/1030210.html; 2021-07-21;