Grzyby trujące w Polsce. Sprawdź, których grzybów nie powinieneś zbierać

W Polsce zatruciu grzybami ulega od kilkuset do tysiąca osób rocznie. Na szczęście umiera coraz mniej, ale wciąż zdarzają się pojedyncze przypadki. Dlatego najbardziej istotna kwestia w trakcie grzybobrania to ta, jak rozpoznać, czy grzyb jest trujący, czy nie.

Według specjalistów najprostszą metodą uniknięcia tragedii jest omijanie grzybów blaszkowatych. Jeżeli pomylimy się przy zbieraniu grzybów rurkowatych, grozić nam mogą jedynie niegroźne dla życia perturbacje. Jednak najlepiej przed wyprawą do lasu zaopatrzyć się w odpowiedni atlas grzybów i zbierać wyłącznie te grzyby, co do których nie mamy żadnych wątpliwości. Jeżeli mamy wątpliwości, czy dany grzyb jest trujący czy nie, to najlepiej skorzystać z bezpłatnej porady w stacjach sanitarno-epidemiologicznych.

Muchomor sromotnikowy

Muchomor sromotnikowy to najbardziej grzyb trujący żyjący w naszych warunkach klimatycznych. Swoje trujące właściwości zawdzięcza obecności 12 toksyn, z których dwie – fallotoksyna i amatoksyna – są dla nas zabójcze.

Muchomor sromotnikowy jest odpowiedzialny za większość śmiertelnych zatruć grzybami (jeden owocnik wystarczy, by wytruć całą rodzinę). Każda osoba, która zjadła muchomora sromotnikowego jest potencjalnym biorcą wątroby. Jak rozpoznać muchomora sromotnikowego? Muchomor – w porównaniu do gąski i gołąbka – ma wyższy trzon ozdobiony bulwą z pochwą.

Grzyby jadalne z którymi bywa mylony muchomor sromotnikowy: czubajka kania, gołąbek zielonawy, gąska zielonka.

Muchomor jadowity

Muchomor jadowity jest śmiertelnie grzybem trującym. Jadowitość tego muchomora wynika z zawartych w nim trujących oligopeptydów (fallotoksyny i amatoksycny). Grzyb ten powoduje tzw. zatrucia cytotropowe, które uszkadzają wątrobę i nerki. Objawy zatrucia muchomorem jadowitym przypominają te po zjedzeniu muchomora sromotnikowego i pojawiają się wiele godzin od spożycia. Na początku mamy do czynienia z zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi, po których następuje okres utajenia (pozorna poprawa samopoczucia). Po około 4-9 dniach od spożycia następuje okres uszkodzenia narządowego, który może skończyć się niewydolnością wielonarządową, a w konsekwencji – zgonem. W przypadku zatrucia, konieczna jest jak najszybsza pomoc lekarza.

Muchomora jadowitego, szczególnie jego młodociane formy, można pomylić z pieczarkami.

Muchomor czerwony

Muchomor czerwony jest grzybem zawierającym substancje trujące i halucynogenne – muskarynę i kwas ibotenowy. Objawy zatrucia pojawiają się dość szybko, po około 30-120 minutach od spożycia. Na początku pojawia się silny ból brzucha, biegunki oraz wymioty. Po jakimś czasie pojawia się gorączka i bóle mięśni, towarzyszą temu uczucie lęku, kolorowe sny, halucynacje wzrokowo-słuchowe.

W przypadkach ciężkich zatruć można zapaść w śpiączkę. Leczenie polega na usunięciu substancji toksycznych z przewodu pokarmowego przez wywołanie wymiotów, płukanie żołądka lub podanie węgla aktywnego i środków przeczyszczających. Jeżeli dojdzie do zatrucie muchomorem czerwonym najlepiej udać się na oddział intensywnej opieki medycznej.

Muchomor czerwony wygląda charakterystycznie i ciężko go pomylić z innym grzybem, dlatego do zatruć nim dochodzi rzadko. 

Muchomor plamisty

Muchomor plamisty jest silnie trującym grzybem. Posiada te same substancje toksyczne, co muchomor czerwony, tylko w większym stężeniu. W Polsce jest dość pospolity. Zawiera kwas ibutenowy i muscymol – są to substancje oddziałujące na układ nerwowy człowieka. Obie toksyny powodują zaburzenia funkcji mózgu.

Muchomor plamisty zalicza się do grzybów wywołujących zaburzenia neuropsychotropowe. Objawy pojawiają się w czasie do  6  godz. po spożyciu muchomora plamistego. U osób dorosłych spożycie muchomora plamistego powoduje uczucie zmęczenia, zaburzenia równowagi, niepokój, nadmierną pobudliwości, zawroty głowy, omamy słochowe i halucynacje. W przypadku zatrucia należy jak najszybciej doprowadzić do opróżnienia żołądka i natychmiast wezwać pomoc lekarską.

Muchomora plamistego można pomylić z muchomorem czerwieniejącym, który jest trujący w postaci surowej, ale po pozbyciu się w obróbce termicznej trujących związków staje się grzybem jadalnym o bardzo dobrym, docenianym przez grzybiarzy smaku.

Muchomor cytrynowy

Muchomor cytrynowy jest grzybem niejadalnym, a w surowej postaci trującym. W muchomorze cytrynowym występują substancje żywicowe i terpenowe, które wywołują miejscowe działanie drażniące na błonę śluzową przewodu pokarmowego.

Spożycie grzyba może wywołać objawy ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego. Wielu badaczy uważa, że substancje trujące ulegają rozkładowi pod wpływem wysokiej temperatury.

Muchomora cytrynowego można pomylić na trującym muchomorem sromotnikowym.

Piestrzenica kasztanowata

Piestrzenica kasztanowata jest grzybem trującym. Objawy zatrucia pojawiają się zwykle po długim okresie utajenia 6-15 h. Po jej zjedzeniu mogą wystąpić takie objawy jak bóle brzucha, wymioty, senność, a nawet drgawki. Charakterystycznym objawem jest pragnienie i suchość w gardle. Zatrucie grzybem przebiega na ogół łagodnie, chociaż zdarzały się przypadki ciężkie, a nawet śmiertelne. Powikłania po zatruciu to uszkodzenia śledziony, wątroby, szpiku kostnego, nerek, funkcji wzroku.

Piestrzenica kasztanowata podobna jest do smardza jadalnego (Morchella esculenta)

Maślanka wiązkowa

Maślanka wiązkowa jest grzybem trującym. Jego spożycie zaburza procesy trawienne i prowadzi do zapalenia śluzówki układu pokarmowego. Objawy pojawiają się zwykle po 3 godzinach od spożycia grzybów.

Są to: mdłości, biegunka, wzdęcia, bóle brzucha. Po około 2 dniach objawy mijają nie powodując żadnych większych następstw zdrowotnych.

Przez niewprawnych grzybiarzy trująca maślanka wiązkowa może zostać pomylona z jadalną opieńką miodową.

Mleczaj wełnianka

Mleczaj wełnianka jest uważany w większej części Europy za grzyb niejadalny o lekkich właściwościach trujących. Może on powodować słabe zatrucia, które objawiają się wymiotami, biegunką i nudnościami. Ze względu na silnie piekący smak mleczka, rydz wełnianka uważany jest za grzyba niejadalnego.

Długie gotowanie tego grzyba pozbawia go trujących właściwości, jednak ostry smak, który przechodzi w gorycz sprawia, że grzyba tego na ogół i tak się nie spożywa. Można jednak przyrządzić go w formie marynaty czy kiszonki. Taka forma pozwala pozbyć się ostrego smaku z mleczka i grzyb nadaje się do spożycia.

Mleczaj wełnianka podobny jest do jadalnego mleczaja rydza (Lactarius deliciosus). Jak odróżnić te dwa grzyby? Mleczaj wełnianka ma charakterystyczne owłosienie, stąd też wzięła się jego nazwa.

Tęgoskór cytrynowy

Tęgoskór cytrynowy określany jest mianem trującego, jednak niektóre źródła podają, że podany w małej ilości jest nieszkodliwy dla zdrowia. Spożycie zbyt dużej ilości powoduje nudności, wymioty, a nawet omdlenia. Często bywa mylony z truflami. W niewielkiej ilości grzyb ten jest używany w charakterze grzyba przyprawowego w niektórych miejscach w Europie.

Do wykorzystania (tylko przez wprawnych grzybiarzy) w kuchni nadają się jednak tylko młode owocniki, które mają białe wnętrze. Podczas przygotowywania grzyba należy zdjąć z niego twardą okrywę.

Tęgoskór cytrynowy przez niektórych uważany jest za jadalną truflę. Zresztą w niektórych krajach młode owocniki tęgoskóra są spożywane (w postaci sosów i przyprawy do zup).

Goryczak żółciowy

Goryczak żółciowy nie jest grzybem trującym, ale ma gorzki smak i może powodować dolegliwości gastryczne. Poza tym jego gorzki, nieprzyjemny smak może popsuć smak całej potrawy.

Goryczaka żółciowego z daleka można pomylić z jadalnym prawdziwkiem. Zatem jak odróżnić te dwa grzyby? U starszych okazów grzyba rurki łatwo pozwalają odróżnić tego niejadalnego grzyba od borowików i kozaków.

Borowik szatański

Borowik szatański jest grzybem trującym, zwłaszcza w stanie surowym. Działanie toksyczne borowika wynika z zawartych w nim żywicach, które nie ulegają rozpuszczeniu w jelitach. Spożycie grzyba w stanie surowym może powodować dolegliwości gastryczne. Żywice zawarte w borowiku szatańskim powodują wzmożoną perystaltykę jelit, drażniąc przewód pokarmowy.

Niedoświadczony grzybiarz może pomylić borowika szatańskiego z innymi borowikami o czerwonych porach, np. borowikiem ceglastoporowym.

Krowiak podwinięty

Krowiak podwinięty, inaczej olszówka jest grzybem trującym, choć dawniej uważano go za grzyb jadalny. U wielu osób grzyb ten nie wywoływał bowiem żadnych dolegliwości, u niektórych natomiast był przyczyną silnych zatruć. Objawy występują po ok. 0,5-3 godzinach od chwili zjedzenia grzybów i mogą ustąpić samoistnie w ciągu doby. Zdarzały się przypadki, kiedy grzyb ten powodował silną reakcję układu odpornościowego, która polegała na wytwarzaniu przeciwciał przeciwko własnym krwinkom. W efekcie krwinki sklejały się i blokowały przepływ krwi w narządach. Pomimo takich trujących właściwości krowiak podwinięty jest uważany za grzyb jadalny w innych krajach na świecie, między innymi w państwach Europy Wschodniej.

Krowiaka podwiniętego można pomylić z jadalnym rydzem mleczajem. Jak rozróżnić te grzyby? Rydz wydziela pomarańczowe mleczko, które ciemnieje po uszkodzeniu. Krowiak nie posiada takiej cechy.