aglomeracja miejska
Aglomeracja miejska — Aglomeracja miejska, zespół miejski – zespół silnie zintegrowanych jednostek osadniczych skoncentrowanych wokół jednego lub kilku ośrodków, zamieszkany przez duże skupiska ludności utrzymującej się głównie z działalności pozarolniczej.
Systemy osadnicze
System osadniczy obejmuje jednostki osadnicze o zróżnicowanej strukturze i funkcjach znajdujące się na obszarze danego kraju, które powiązane są ze sobą oraz otoczeniem rozmaitymi więzami społeczno-ekonomicznymi.
Systemy osadnicze dzielą się na:
- systemy lokalne obejmujące duże miasta, miasteczka z zapleczem wiejskim oraz wsie;
- systemy regionalne obejmujące jednoośrodkowe i wieloośrodkowe aglomeracje – miasta skupione wokół jednego lub kilku ośrodków;
- systemy krajowe obejmujące obszar całego państwa.
Systemy osadnicze cechują się bardzo dużym zróżnicowaniem w zależności od położenia geograficznego danego państwa oraz historii osadnictwa na jego obszarze:
- systemy osadnicze Europy Zachodniej cechują się gęstą siecią miast, tworzących rozległe aglomeracje;
- systemy osadnicze w Stanach Zjednoczonych, Australii i Republice Południowej Afryki zlokalizowane są głównie wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych biegnących od wybrzeży w głąb lądu
- systemy osadnicze krajów Ameryki Środkowej i Południowej oraz Azji Wschodniej (Japonia, Korea Południowa) cechują się obecnością ogromnych, ciągle rosnących aglomeracji wskutek nieustannej imigracji ludności z mniejszych ośrodków.
Struktura aglomeracji miejskich
Aglomeracja (łac. aglomerare – skupić, zgromadzić) stanowi zespół silnie zintegrowanych jednostek osadniczych (wsi, obszarów podmiejskich, mniejszych miast) skoncentrowanych wokół jednego lub kilku ośrodków głównych (miast głównych), który zamieszkany jest przez duże skupiska ludności utrzymującej się głównie z działalności pozarolniczej. W obrębie aglomeracji zachodzą zjawiska intensywnego przemieszczania się osób, towarów i usług.
Aglomeracje powstają wskutek ciągle zwiększającej się liczby mieszkańców napływających do miast w celu zdobycia wykształcenia, pracy oraz miejsca zamieszkania, budowy nowych zakładów przemysłowych, powstawania nowych osiedli mieszkaniowych oraz budynków użyteczności publicznej. Zjawiska te zbliżają sąsiadujące ze sobą miasta, skutkują stykaniem się ich obszarów podmiejskich oraz rozwojem sieci komunikacji, co w konsekwencji prowadzi do wykształcenia się zwartego zespołu miejskiego.
Charakterystycznym elementem aglomeracji są miasta satelickie, zwane potocznie miastami-sypialniami. Są to przeważnie stare miasta wchłonięte przez rozrastającą się powierzchnię miasta głównego bądź miasta wybudowane w celu pełnienia określonej funkcji na rzecz aglomeracji (np. ośrodki przemysłowe, centra rekreacji). Większość mieszkańców kilku- lub kilkunastotysięcznych miast satelickich uczy się lub pracuje w centrum aglomeracji miejskiej.
Rodzaje aglomeracji miejskich
Aglomeracje miejskie złożone z gęstej sieci ściśle powiązanych ze sobą miast występują licznie w krajach wysoko rozwiniętych; w pozostałych krajach obszary aglomeracyjne ograniczone są przeważnie do miasta stołecznego, w którym zamieszkuje większość ludności miejskiej.
Wyróżnia się następujące rodzaje aglomeracji miejskich:
- aglomeracja monocentryczna – aglomeracja składająca się z jednego dominującego ośrodka głównego (rdzenia), miast satelickich oraz zurbanizowanych obszarów wiejskich; np. aglomeracja warszawska, aglomeracja londyńska, aglomeracja paryska;
- aglomeracja policentryczna – aglomeracja składająca się z kilku ośrodków głównych o zbliżonym potencjale; podtypem aglomeracji policentrycznej jest aglomeracja bicentryczna złożona z dwóch ośrodków głównych położonych w pewnej odległości od siebie, np. aglomeracja bydgosko-toruńska, aglomeracja kalisko-ostrowska; oraz konurbacja złożona z trzech lub większej ilości ośrodków głównych położonych blisko siebie, np. konurbacja Ruhry, konurbacja górnośląska (katowicka).
Układ kilku aglomeracji miejskich zajmujących rozległe obszary oraz zamieszkany przez wielomilionowe społeczności (powyżej 20 mln mieszkańców), określa się mianem megalopolis (megalopolii). Do największych megalopolii należy zespół miast pomiędzy Bostonem i Waszyngtonem (BosWash), zespół miast okręgu Wielkich Jezior w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie (Chicator), zespół miast zachodniego wybrzeża Stanów Zjednoczonych (megalopolie północnej i południowej Kalifornii) oraz zespół miast wzdłuż wybrzeży japońskiego Morza Wewnętrznego (Pas Pacyficzny). Na obszarze Europy przykładem megalopolii jest tzw. Europejski Banan obejmujący aglomeracje środkowej Anglii, Londynu, Belgii, Holandii, Paryża, zachodnich Niemiec oraz północnych Włoch.
Efekty aglomeracji
Aglomeracje miejskie odgrywają kluczową rolę w rozwoju gospodarczym i społecznym państw m.in. poprzez dobrze rozwiniętą infrastrukturę społeczną i techniczną (służba zdrowia, instytucje oświatowe, kulturalne, naukowe, handlowe i finansowe), zróżnicowany rynek pracy, możliwości edukacyjne oraz łatwość komunikowania się i przepływu informacji.
Nadmierny rozwój miast niesie ze sobą jednak szereg negatywnych zjawisk przyczyniających się do degradacji środowiska oraz wywierających niekorzystny wpływ na zdrowie i jakość życia mieszkańców, takich jak:
- nadmierna emisja pyłów, gazów cieplarnianych oraz ścieków,
- produkcja ogromnych ilości odpadów komunalnych i przemysłowych oraz problemy z ich składowaniem,
- wzrost kosztów funkcjonowania transportu publicznego i budownictwa mieszkaniowego,
- deficyty wody,
- wzrost przestępczości,
- nasilenie się patologii społecznych
- zwiększona częstość występowania chorób środowiskowych (chorób serca, nowotworów i przewlekłych chorób dróg oddechowych).
