drewno dębu
Drewno dębu — Drewno dębu, drewno dębowe, dębina – drewno pozyskiwane z kilku gatunków dębu (Quercus), rodzaju drzewa z rodziny bukowatych (Fagaceae) występującego głównie w strefie umiarkowanej półkuli północnej.
Drewno dębu – pozyskiwanie
Drewno dębu pozyskiwane jest m.in. z dębu szypułkowego (Quercus robur) oraz dębu bezszypułkowego (Quercus petraea) występujących na obszarze Europy i zachodniej Azji; dębu omszonego (Quercus pubescens), dębu węgierskiego (Quercus frainetto) oraz dębu burgundzkiego (Quercus cerris) rosnących na obszarach południowej Europy i Azji Mniejszej; dębu czerwonego (Quercus rubra) i dębu białego (Quercus alba) występujących we wschodniej części Stanów Zjednoczonych, dębu wirginijskiego (Quercus virginiana) porastającego wybrzeża Atlantyku oraz dębu dwubarwnego (Quercus bicolor) występującego na obszarze Kanady i Stanów Zjednoczonych.
Budowa anatomiczna drewna dębu
Drewno dębu jest drewnem pierścieniowonaczyniowym o prostowłóknistej, jednorodnej strukturze o długich i grubościennych włóknach, z dobrze widocznymi słojami przyrostu rocznego przebiegającymi regularnie w liniach współśrodkowych. Drewno wczesne składa się z licznych naczyń (porów) o znacznej średnicy tworzących pierścień, rozmieszczonych w kilku rzędach na granicy słojów przyrostu rocznego. Drewno późne (letnie) cechuje się bardziej zbitą strukturą w porównaniu do drewna wczesnego; składa się z naczyń o małej średnicy, zebranych w przebiegające promieniowo grupy, które otoczone są komórkami miękiszu drzewnego.
W drewnie dębowym występują jednorzędowe promienie drzewne niewidoczne na przekrojach oraz charakterystyczne, szerokie promienie drzewne skupione przeważnie w wiązki, widoczne na przekroju poprzecznym w postaci promienistych smug, na przekroju promieniowym w postaci długich i szerokich wstęg oraz na przekroju stycznym w postaci pionowych i wąskich prążków, rozszerzonych w części środkowej.
Drewno dębu jest drewnem twardzielowym o stosunkowo wąskim, żółtawobiałym bielu oraz ciemniejszej twardzieli o jasnobrązowej lub ciemnobrązowej barwie, często z odcieniem różowym. Na tle matowego drewna wyróżniają się silnie błyszczące, jasnożółte linie promieni drzewnych.
Cechy charakterystyczne drewna dębu
Drewno dębu jest drewnem twardym (II klasa twardości Brinella), ciężkim, sprężystym, łatwo łupliwym (liczne promienie drzewne) oraz łatwo zapalnym. Cechuje się bardzo dużą wytrzymałością oraz średnią kurczliwością. Suszy się średnio dobrze; może wykazywać skłonność do pęknięć desorpcyjnych i do paczenia się. Drewno dębu w stanie świeżym posiada intensywny, kwaskowaty zapach.
Biel dębu cechuje się niewielką trwałością, w niekorzystnych warunkach często ulega rozkładowi w przeciągu roku. Twardziel drewna dębowego jest niezwykle trwała w stanie suchym oraz w stanie wilgotnymodporność na działanie warunków atmosferycznych. Twardziel dębu szypułkowego jest nieprzepuszczalna dla wody i gazów.
Drewno dębu jest drewnem łatwym w obróbce mechanicznej (ręcznej i maszynowej) przy użyciu wszystkich rodzajów narzędzi; typ obróbki zależy od szerokości przyrostów rocznych. Drewno dębu jest podatne na obróbkę skrawaniem płaskim i obwodowym, gięciem oraz toczeniem. Cieńsze elementy drewniane należy wstępnie nawiercać przed rozpoczęciem łączenia gwoźdźmi lub śrubami.
Drewno dębu cechuje się dobrą podatnością na obróbkę powierzchniową. Powierzchnia drewna dobrze się barwi, łatwo poddaje się tzw. matowieniu; podczas lakierowania wymagane jest stosowanie wypełniaczy porów oraz środków światłochronnych. Poleruje się trudno. Biel wykazuje stosunkowo dużą nasycalność, twardziel jest nienasycalna. Sklejanie jest dobre. Duża zawartość garbników w drewnie skutkuje powstawaniem atramentowych plam w kontakcie ze związkami żelaza oraz klejami o odczynie zasadowym.
Do wad drewna dębu zalicza się występowanie krzywizn, niecylindryczność, skręt włókien, przemieszczenia twardzieli, niepełnie twardzielowanie, nieregularny układ słojów przyrostu rocznego, rozwidlenia, przebarwienia oksydacyjne, zgnilizny spowodowane obecnością grzybów, zniszczenia dokonane przez żerujące w drewnie owady (chodniki owadzie), listwy mrozowe oraz uszkodzenia przez pioruny. Wewnątrz twardzieli starych drzew mogą występować fragmenty czerwono-brunatnego drewna wywołane obecnością grzybów (tzw. spalenizny), obniżające jego wytrzymałość.
Zastosowanie drewna dębu
Drewno dębu jest drewnem o wysokiej wartości użytkowej. Wykorzystywane jest jako drewno konstrukcyjne w konstrukcjach naziemnych i podziemnych, budownictwie wodnym (np. pale mostowe, pale nadbrzeżne, mosty, śluzy), budownictwie ziemnym (np. podkłady kolejowe, podwaliny budowli drewnianych, belki piwniczne) oraz budownictwie okrętowym (np. kile, belki, wręgi, deski burtowe).
Drewno dębu cenione jest jako surowiec do produkcji okleiny (przeważnie skrawanej okleiny zewnętrznej), sklejki, płyt wiórowych i pilśniowych. Z dębiny wykonuje się ponadto podłogi, klepki, panele, boazerie, schody, drzwi, żaluzje oraz okiennice zewnętrzne. Drewno dębu jest używane w bednarstwie do wyrobu drewnianych beczek, w których leżakuje wino i inne alkohole.
Drewno pozyskiwane z drzew zanurzonych w bagnach, torfowiskach lub rzekach, cechujące się ciemną, często całkowicie czarną barwą (tzw. dąb czarny) wykorzystywane jest do wyrobu mebli, oklein, galanterii drewnianej, biżuterii oraz elementów wyposażenia ekskluzywnych jachtów i samochodów.
Drewno dębu cechuje się wysoką wartość opałową; jest cenionym drewnem opałowym oraz kominkowym. Wykorzystywane jest również w procesie suchej destylacji do produkcji węgla drzewnego, kwasu octowego, alkoholu metylowego oraz smoły drzewnej.
