Olej rzepakowy - właściwości i działanie. Jak stosować olej rzepakowy?

Co roku, gdy w maju przemierzamy polskie drogi, nasz wzrok przykuwają i zachwycają złociście mieniące się plantacje. To rzepak – roślina, z której powstaje zdrowy i cenny, a przede wszystkim nasz własny olej rzepakowy. Poznaj jego właściwości, by wiedzieć, dlaczego wreszcie wypada bardziej go docenić.

1. Piękno i zdrowie tkwią w proporcjach
2. Właściwości oleju rzepakowego
3. Kwas oleinowy – na mocniejsze serce, ładniejszą skórę i lepsze trawienie
4. Olej rzepakowy w gotowaniu
5. Olej rzepakowy w kosmetyce

Rzepak to roślina typowo uprawna, jedno- lub dwuletnia, rozpowszechniona w wielu krajach klimatu umiarkowanego i podzwrotnikowego. Szczególnie liczącymi się na światowym rynku producentami rzepaku są Kanada, Chiny, Indie, a także Francja oraz Niemcy. Rzepak przeznacza się na produkcję miodu, pasz dla zwierząt czy paliwa, ale głównie oleju, który wytłaczany jest z jego ciemnych nasion. Nierafinowany olej rzepakowy ma gęstą konsystencję i ciemnożółtą barwę, zawiera liczne substancje bioaktywne oraz interesujące zestawienie kwasów tłuszczowych.

Piękno i zdrowie tkwią w proporcjach

Chodzi oczywiście o proporcje kwasów tłuszczowych omega-6 względem omega-3, które w oleju rzepakowym rozkładają się bardzo korzystnie i tworzą stosunek 2:1. Lepiej jest już tylko w przypadku oleju lnianego, w którym (jako jedynym) kwasy omega-3 przeważają nad omega-6. Olej lniany jest jednak mniej uniwersalny od rzepakowego, nie tak trwały, a do tego droższy. Niemniej, w domu warto mieć je oba, a czasem urozmaicić gotowanie także o inne tłuszcze roślinne, na przykład o olej kokosowy lub z nasion czarnuszki. Jeśli jednak szukamy oleju, który nada się do wielu odmiennych eksperymentów kulinarnych, to wiedzmy, że ten z nasion rzepaku spełni nasze wymagania wyśmienicie. Jest o wiele bardziej uniwersalny, niż olej słonecznikowy, który wciąż niesłusznie dzierży ten tytuł, a także lepszy od oliwy z oliwek, którą od pewnego czasu stawiamy na piedestale najwyższej jakości. Tymczasem olej rzepakowy w niczym jej nie ustępuje. Jest jedynie mniej doceniany przez polskich konsumentów, zgodnie z porzekadłem mówiącym, że cudze chwalimy a swego nie znamy.

Właściwości oleju rzepakowego

Olej rzepakowy, jak każdy olej roślinny, obfituje w nienasycone kwasy tłuszczowe. Większość jego składu stanowią kwas linolowy (omega-6) i kwas linolenowy (omega-3). Obydwa mają korzystny wpływ na organizm, ponieważ skutecznie obniżają całkowity poziom cholesterolu, wpływają pozytywnie na układ nerwowy, pokarmowy, kostny, a także wspierają profilaktykę cukrzycy.Jeśli jednak kwasy omega-6 utrzymują się w organizmie na zbyt wysokim poziomie, przewyższającym stężeniem tłuszcze z grupy omega-3, wówczas hamują dobroczynne działanie tych drugich i zaczynają wpływać ujemnie na pracę organów (wzrasta ryzyko cukrzycy, miażdżycy, nadciśnienia, a nawet depresji). Dlatego tak ważne jest zapewnianie sobie odpowiednio wysokiej dawki kwasów tłuszczowych omega-3. W oleju rzepakowym, tłuszcze z grupy omega-6 przewyższają omega-3 niewiele w porównaniu do innych olejów roślinnych, począwszy od oliwy z oliwek, a skończywszy na oleju słonecznikowym, w którym proporcje te są wyjątkowo niekorzystne. To właśnie stosunek 2:1 (a nawet 3:1) pozostaje tym zalecanym, który jest bezpieczny dla naszego zdrowia.

Ponadto olej rzepakowy jest źródłem steroli roślinnych, antyoksydantów (w tym nieocenionej dla zdrowia skóry witaminy E) oraz polifenoli.

Skoro już porównujemy do siebie wybrane oleje, warto również zaznaczyć, że olej rzepakowy, na tle innych tłuszczów roślinnych zawiera najmniej, bo tylko 7% kwasów tłuszczowych nasyconych. Jest ponadto, drugim po oliwie z oliwek tłuszczem pochodzenia roślinnego, który charakteryzuje się wyjątkowo wysoką zawartością kwasu oleinowego, należącego do grupy omega-9. Od oliwy jest jednak tańszy i, co najważniejsze, jest produktem polskim. Uprawa rzepaku w naszym kraju to 95% upraw wszystkich roślin oleistych. Niegdyś nasiona rzepaku były szkodliwe ze względu na zawartość trującego kwasu erukowego, lecz trzeba nam wiedzieć, że od tego czasu uprawy znacznie ewoluowały, dzięki czemu dzisiejszy rzepak (odmiana podwójnie uszlachetniona) jest wolny od tej toksycznej substancji.

Kwas oleinowy – na mocniejsze serce, ładniejszą skórę i lepsze trawienie

Kwas oleinowy (jego zawartość w oleju rzepakowym to ponad 60%), podobnie jak inne tłuszcze NNKT, usprawnia pracę układu sercowo-naczyniowego, obniża poziom złego, a podnosi poziom dobrego cholesterolu, reguluje metabolizm, zapobiega cukrzycy i chorobom serca, działa antyoksydacyjnie, wzmacnia układ odpornościowy i uszczelnia płaszcz lipidowy skóry. Wykazano ponadto, że pomaga uniknąć kamieni żółciowych oraz pokonać zgagę i inne dolegliwości trawienne (poprzez hamowanie wydzielania kwasu żołądkowego).

Olej rzepakowy w gotowaniu

Właściwości oleju rzepakowego wykorzystamy najlepiej, używając go na zimno – do surowych warzyw, sałatek, kanapek, past. Nadaje się również do pieczenia, gotowania i smażenia, choć tu możemy stosować jedynie olej rzepakowy rafinowany, uzdatniony do obróbki termicznej. Rafinowany olej rzepakowy ma stosunkowo wysoki punkt dymienia, dlatego w wysokiej temperaturze nieznacznie tylko zmienia swoje właściwości.

Olej rzepakowy w kosmetyce

I cóż z tego, że olej rzepakowy jest przede wszystkim produktem spożywczym? Nierafinowany, gęsty olej rzepakowy to wszak nie tylko tłuszcz służący przyrządzaniu potraw, ale również aromatyczny (pachnie orzechowo!) surowiec kosmetyczny. Dzięki zawartości kwasów tłuszczowych, beta-karotenu i witaminy E wspaniale uelastyczni i nawilży skórę ciała. Warto dodać go do balsamu, wetrzeć w suchą skórę dłoni, przesuszone kolana i łokcie lub wykorzystać jako olej bazowy do masażu całego ciała. Pamiętajmy jednak przy tym, że olej rzepakowy jest olejem nieschnącym, należy więc z nim uważać podczas pielęgnacji twarzy. Nie nadaje się do stosowania na cerę tłustą i mieszaną, jedynie na suchą i dojrzałą, i to pod warunkiem, że regularnie stosujemy peelingi (olej rzepakowy może nasilać rozwój zaskórników).

Bibliografia

1. Yousef Sharafi i in., International Journal of Food Properties; “Oil Content and Fatty Acids Composition in Brassica Species”; data dostępu: 2019-06-15
2. Manitoba Canola Growers; “Edible and Non-Edible uses of Canola”; data dostępu: 2019-06-15
3. Canadian Food Inspection Agency; “The Biology of Brassica napus L. (Canola/Rapeseed)”; data dostępu: 2019-06-15
4. Gerhard Jahreis, Ulrich Schäfer; “Rapeseed (Brassica napus) Oil and its Benefits for Human Health”; data dostępu: 2019-06-15
5. Radosław Kujawski i in.; “Diet based on oil of seeds of Brassica napus. Implications for the prevention and treatment of prostate diseases”; data dostępu: 2019-06-15
6. Lin Lin i in.; “Evidence of health benefits of canola oil”; data dostępu: 2019-06-15