Cząsteczka trójglicerydu, źródło: Wikipedia
Podział ze względu na pochodzenie ogranicza się do trzech grup: tłuszczów zwierzęcych, roślinnych oraz sztucznych. Tłuszcz może przybrać ciekły lub stały stan skupienia. Do tej pierwszej grupy zaliczamy przede wszystkim oleje roślinne, na przykład olej słonecznikowy, olej rzepakowy, oliwę z oliwek, olej sojowy, olej z pestek moreli, olej lniany, olej arachidowy, olej ze słodkich migdałów, i wiele innych, jak również łój oraz tran – tłuszcz pochodzenia zwierzęcego, pozyskiwany z głównie z wątroby wybranych ryb (np. rekina) lub tkanki tłuszczowej niektórych zwierząt lądowych. Do tłuszczów stałych zaliczamy głównie tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, takie jak masło czy słoninę. Wyjątki stanowią margaryna oraz olej kokosowy, które są pochodzenia roślinnego, a temperaturze pokojowej mają postać stałą.
Niezależnie od tych podziałów, dietetyka wyróżnia dodatkowo tłuszcze widoczne i niewidoczne. Do tłuszczów widocznych zalicza się typowy tłuszcz, rozpoznawalny gołym okiem, występujący pod postacią oleju czy masła. Tłuszcz niewidoczny jest natomiast ukrytym składnikiem pokarmów, których zwykliśmy nie zaliczać do produktów tłuszczowych. Mowa tu np. o słodyczach, frytkach, przetworach mlecznych itd.
Tłuszcze to najbardziej kaloryczny składnik odżywczy. Nasze codzienne zapotrzebowanie energetyczne powinny zaspokajać na poziomie 25-30%, a nawet 35% w przypadku dzieci oraz młodzieży, a także aktywnych i pracujących fizycznie dorosłych. Sugerowany dzienny poziom spożycia tłuszczów jest więc zależny od stopnia aktywności i wieku, a także od płci. Jeden gram tłuszczu to 337,7 kJ.
- umożliwiają przyswojenie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, tj. witamina A, witamina D, witamina E oraz witamina K;
- budują błony komórkowe;
- syntezują inne lipidy;
- ograniczają łączenie się (agregację) płytek krwi, chroniąc tym samym przed powstawaniem zakrzepów;
- przeciwdziałają chorobom układu krwionośnego poprzez regulowanie ciśnienia tętniczego krwi i zapobieganie powstawaniu blaszek miażdżycowych (tłuszcze nienasycone);
- utrzymują w dobrym stanie skórę oraz jej przydatki, hamują degradację kolagenu;
- działają przeciwzapalnie i przyśpieszają gojenie się ran,
- zapewniają prawidłowe funkcjonowanie mózgu oraz układu nerwowego i hormonalnego.
Należy zatem dostarczać sobie tłuszczu w zalecanej dawce, a ponadto dbać o to, by spożywane produkty tłuszczowe obfitowały w niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT). Nadmiar nasyconych kwasów tłuszczowych w jadłospisie pociąga za sobą poważne ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego i prowadzi do otyłości.
nienasycone kwasy tłuszczowe, które dzieli się na kwasy omega-3 i omega-6 znajdziemy w roślinach i tłustych, morskich rybach. Blu3d at the English language Wikipedia [GFDL or CC-BY-SA-3.0], via Wikimedia Commons
Bibliografia
- Lubert Stryer, Jeremy M. Berg, John L. Tymoczko; “Biochemia”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009;
- Tadeusz Gałamon; “Chemia – repetytorium dla maturzystów i kandydatów na wyższe uczelnie na kierunkach przyrodniczych i akademiach medycznych ”; Wydawnictwo Medyk, Warszawa 2004;
- John McMurry; “Chemia organiczna”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005;
- Zdzisław Sikorski; “Chemia żywności”; Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 2000;
- Zdzisława Otałęga (red. nacz.); “Encyklopedia biologiczna T. XI ”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 2000;
- promil
