Drewniak szkarłatny (Hypoxylon fragiforme)

Drewniak szkarłatny, fot. shutterstock
Drewniak szkarłatny to częsty w Polsce grzyb saprofityczny z rodziny próchnilcowatych Xylariaceae i z typu workowców Ascomycota.

  1. Sezon
  2. Występowanie
  3. Wygląd
  4. Właściwości
  5. Zastosowanie
  6. Galeria zdjęć

Sezon

Drewniak szkarłatny wytwarza owocniki, zwane w tym wypadku podkładkami, od jesieni do wiosny.

Czy wiesz, że...Można się zastanawiać, na ile nazwa gatunkowa „szkarłatny” pochodzi od rdzawej powierzchni podkładek tego drewniaka? Na ile zaś od czerwonej barwy innego workowca Dialonectria episphaeria, pasożytującego na tym drewniaku?

O ile stadia płciowe czyli teleomorfy drewniaka szkarłatnego zasiedlają zazwyczaj buki, o tyle stadia bezpłciowe czyli anamorfy tego gatunku wykształcają się wyłącznie na leszczynach. Anamorfy te produkują okrągłe lub jajowate zarodniki konidialne, mierzące 4,0 -4,8 x 3,5 - 4 µm. Występowanie anamorfy i teleomorfy to częste zjawisko u pasożytniczych workowców, u saprofitów zdarza się rzadziej. Najczęściej stadium bezpłciowe (anamorfa) jest pasożytem, ma pojedynczy garnitur chromosomów (jest haploidem) i wielokrotnie w ciągu jednego sezonu wegetacyjnego produkuje ogromne ilości swoistych zarodników, zwanych mitosporami lub konidiami. Właśnie te konidia atakują kolejnych gospodarzy. Teleomorfa z kolei to stadium przetrwalnikowe, przeczekujące przerwę w wegetacji roślin żywicielskich jako roztocze na martwych szczątkach roślinnych. Ma diploidalny zestaw chromosomów, a w procesie płciowym produkuje zarodniki w workach albo w podstawkach.

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu uczeni po wielokroć nie mieli pojęcia, że dana anamorfa i teleomorfa to stadia rozwojowe tego samego gatunku workowca, rzadziej podstawczaka, toteż opisywali je jako odrębne gatunki. Grzyby, dla których znano jedynie stadia bezpłciowe klasyfikowano w osobny typ grzybów niedoskonałych (zwanych również konidialnymi, bezpłciowymi bądź mitosporowymi).

Występowanie

Drewniak szkarłatny jest roztoczem, rozwijającym się na gnijących pniakach i gałęziach drzew liściastych, zazwyczaj buków, aczkolwiek notowano go także na: grabach, dębach, lipach, jarzębach, olchach, topolach czy brzozach. Drewniak szkarłatny należy do grzybów inicjujących rozkład martwego drewna. Nader często towarzyszy mu wrośniak szorstki (Trametes hirsuta).

Wygląd

Owocnik drewniaka szkarłatnego, zwany w tym wypadku podkładką, łac. stromata, w postaci poduchowatej, skorupiastej, spłaszczonej i prawie półkolistej, o średnicy 2-9 mm oraz wysokość 1,5-7 mm. Pobliskie podkładki drewniaka nierzadko zlewają się formując skupiska o nieregularnym, jakby rozlanym kształcie. Pod powierzchnią zawiązują się perytecja, zebrane w charakterystyczne „kopczyki”, stąd charakterystyczne punktowanie bądź gruzełkowanie tego gatunku. Pod perytecjami zaś znajduje się czarny rdzeń podkładki. Z wiekiem kolor okazu zmienia się z ceglastoczerwonego na szary lub niemal czarny.

Miąższ czarny, zdrewniały, twardy. Po wyschnięciu staje się bardzo kruchy.

Wysyp zarodników czarny. Wymiary spor drewniaka szkarłatnego: 11-15 x 5,5 - 7,5 mikrona. Zarodniki gładkie, ciemnobrązowe, nieprzezroczyste, kształtu ziaren fasoli (eliptyczno-jajowate).

Drewniaka szkarłatnego można łatwo pomylić z wieloma innymi grzybami z tegoż rodzaju. Drewniak czerwonawy (H. rutilum) też przybiera różne odcienie czerwieni i też preferuje martwe drewno buków – z całkowitą pewnością odróżnić je można wyłącznie przez obserwacje zarodników pod mikroskopem. Łudząco podobny jest także drewniak pierzasty (H. howeanum) – mający gładszą powierzchnię, pozbawioną „kopczyków” perytecjów. Poza tym d. pierzasty produkuje okazalsze spory. Oba gatunki mają jednak niemalże taki sam chemotyp (stężenie rodzajowo i gatunkowo specyficznych metabolitów wtórnych) a ich strzępki mogą zrastać się, toteż jest sprawą dyskusyjną, na ile w ogóle są odrębnymi gatunkami?

Wyraźniej inny jest drewniak brunatny (H. fuscum): brązowawy oraz mniejszy od d. szkarłatnego. Ponadto zasiedla nieco inne gatunki drzew, raczej leszczynę i olszę niż buka. Warstwiak zwęglony (Daldinia concentrica) i zgliszczak pospolity (Kretzschmaria deusta) też są dość podobne do drewniaków lecz charakteryzują się większymi podkładkami, tudzież głęboko czarnym, węglistym kolorem. Ponadto zgliszczak atakuje i zasiedla jeszcze żywe drzewa, a warstwiak preferuje drewno martwe, ale dopiero zaczynające się rozkładać.

Właściwości

Drewniak szkarłatny jest grzybem niejadalny, saprotrof.

Zastosowanie

Brak.

Bibliografia

  1. Przewodnik do ćwiczeń z fitopatologii; “Błaszkowski J., Mariusz Tadych M., Madej T. 1999”; Wyd. Akademii Rolniczej, Szczecin.;
  2. Gerhardt E. 2006. ; “Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków. ”; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
  3. Gumińska B., Wojewoda W. 1985. ; “Grzyby i ich oznaczanie. ”; PWRiL, Warszawa. ;
  4. Mułenko W., Majewski T., Ruszkiewicz-Michalska M. 2008. ; “A preliminary checklist of Micromycetes in Poland. Wstępna lista grzybów mikroskopijnych Polski.”; Instytut Botaniki PAN im. W. Szafera, Kraków.;
  5. Škubla P. 2007. ; “Wielki atlas grzybów. ”; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań. ;
  6. Wojewoda W. 2003.; “Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski.”; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;

Okres występowania

IIIIIIIVVVIVIIVIIIIXXXIXII
Drewniak szkarłatny, fot. shutterstock Drewniak szkarłatny, fot. shutterstock

Galeria zdjęć

Drewniak szkarłatny, fot. shutterstockDrewniak szkarłatny, fot. shutterstock
Drewniak szkarłatny, fot. shutterstock
Indeks nazw
A B C D E F G H I J K L Ł M N O Q P R S Ś T U V W X Y Z Ż Ź