Gąska gołębia to średniej jakości grzyb zaliczany do gąskowatych Tricholomataceae, zasługujący na ochronę z uwagi na wielką rzadkość w Europie, w tym Polsce.
Sezon
Owocniki gąski gołębiej obserwuje się od sierpnia do października.
Występowanie
Gąska gołębia występuje w Europie i Ameryce Północnej po Kostarykę.
W wielu krajach co raz rzadszy grzyb, wpisana na Czerwone Listy gatunków ginących m.in. w Polsce, Litwie, Niemczech, Danii oraz Holandii. Rzadkość tejże gąski wiąże się z jej dość specyficznymi upodobaniami siedliskowymi: preferuje gleby niemal pozbawione wapnia, piaszczyste lub wykształcone na skałach krzemianowych, ale o odczynie bliskim obojętnemu. Mikoryzy formuje najprawdopodobniej z dębami, grabami, bukami i brzozami. Rośnie zatem w świetlistych dąbrowach i ciepłych buczynach storczykowych.
Wygląd
Owocniki gąski gołębia osiągają 4,0 do 7 cm średnicy kapelusza i 4-10cm wysokości nóżki (trzonu).Kapelusz biały, niekiedy z czerwonymi, zielonkawymi bądź ochrowymi cętkami. Jedwabisty w dotyku.
Blaszki o nieregularnych ząbkach, początkowo śnieżnobiałe, potem kremowe. Na młodych owocnikach gęste i wąskie, na starych rzadkie i grubsze. Strzępki w blaszkach cienkie i pozbawione sprzążek.
Nóżka cylindryczna, cieńsza u podstawy, zwykle upstrzona seledynowymi plamami w dolnej części.
Miąższ kremowobiały, soczysty, jędrny. Woń i smak ziemisto mączne, ale trudno wyczuwalne.
Wysyp zarodników biały. Spory gładkie, jajowate, z pojedynczą kropelką oleistej cieczy, mierzą około 5,5-7,0 na 4,0-5,5 μm.
Pleurocystyd i cheilocystyd brak. Podstawki gąski gołębiej masywne, walcowate i czterozarodnikowe.
Najniebezpieczniejsze dla grzybiarza bywa mylenie gąski gołębiej z muchomorami o białych owocnikach zbliżonej wielkości: jadowitym Amanita virosa lub wiosennym A. verna. Od gąski gołębiej różni je obecność pochwy i pierścienia na nóżce.
Bardzo źle kończy się wzięcie dzwonkówki trującej (Entoloma sinuatum) za gąskę gołębią. Dzwonkówka trująca nawet w małych dawkach i po przegotowaniu powoduje ostre zaburzenia żołądkowo-jelitowe, prowadzące do osłabienia wskutek silnej biegunki; w większych porcjach może zabić dorosłego. Dzwonkówkę trującą charakteryzują dość dobrze: różowy wysyp spor, łososiowe blaszki tudzież wyraźny garb na kapeluszu starszych owocników.
Gąskę gołębią można też pomylić z białawymi strzępiakami i wodnichami np.: strzępiakiem włóknistym Inocybe fibrosa, strzępiakiem bzowym I. sambucina, wodnichą gładką Hygrophorus penarius i wodnichą białą H. eburneus. U wodnich blaszki są ciemniejsze, żółte a nie śnieżnobiałe, poza tym wyraźniej się zbiegają; nóżka jest bardziej śluzowata w dotyku; a kapelusz nie ma ochrowych lub kredowych odcieni.
Spośród trujących gąsek najpodobniejsze do gołębiej bywają: nieprzyjemna T. inamoenum, mydlana T. saponaceum. Gąska nieprzyjemna rośnie jednak w górskich borach szpilkowych, a jej owocniki mocno śmierdzą gazem świetlnym (gazem koksowniczym, zatem wyczuwa się w nich zarówno fetor zgniłych jaj, jak i smród padliny). Gąska mydlana wytwarza niekiedy owocniki bledsze od normalnych, zawsze jednak zawsze występuje pod sosną lub jodłą, pachnie – jak sama nazwa wskazuje - mydlinami, smak zaś ma odstręczający, gorzko-mączny, niekiedy z mydlanym posmakiem.
Właściwości
Gąska gołębia jest grzybem niejadalnym.
Zastosowanie
Obecnie brak zastosowania gąski gołębiej, aczkolwiek od lat bada się enzymy i metabolity wtórne tej gąski pod kątem ich potencjalnych właściwości przeciwutleniających i nicieniobójczych.Bibliografia
- Bon M. 2005. ; “Pareys Buch der Pilze. ”; Franckh-Kosmos Verlag, Stuttgart. ;
- Denchev C., Assyov B. 2010. ; “Checklist of the larger Basidiomycetes in Bulgaria. ”; Mycotaxon 111: 279-282.;
- Gerhardt E. 2006. ; “Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków. ”; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa. ;
- Gumińska B., Wojewoda W. 1988. ; “Grzyby i ich oznaczanie. ”; PWRiL, Warszawa. ;
- Karadelev M., Rusevska K., Markova N. 2008. ; “Distribution and ecology of genus Tricholoma (Tricholomataceae) in the Republic of Macedonia. ”; Ekol. Zašt. Život. Sred. 11 (1/2): 27-41.;
- Lohmeyer T., Kũnkele U. 2006.; “ Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. ”; Wyd. Parragon, Warszawa. ;
- Phillips R. 2010. ; “Mushrooms and Other Fungi of North America. ”; Firefly Books, Buffalo. ;
- Škubla P. 2007. ; “Wielki atlas grzybów. ”; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań. ;
- Smolskaitė L., Venskutonis P., Talou T. 2015. ; “Comprehensive evaluation of antioxidant and antimicrobial properties of different mushroom species.”; LWT-Food Science and Technology 60 (1): 462-471. ;
- Snowarski M. 2010. ; “Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą. ”; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa. ;
- Vadalà A., Finzi P., Zanoni G., Vidari G. 2003. ; “Columbetdione, a New Cyclopentene Derivative from the Fruiting Bodies of Tricholoma columbetta (Basidiomycetes) - Structure and Synthesis. ”; European Journal of Organic Chemistry 4: 642-648.;
- Tkalcec Z., Armin M. 2002. ; “Preliminary checklist of Agaricales from Croatia. I. Families Pleurotaceae and Tricholomataceae. ”; Mycotaxon 81: 113-176. ;
- Wojewoda W. 2003. ; “Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski.”; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
_P._Kumm_59842.jpg){kind=link}