Strzępiak bzowy - opis grzyba, sezon, wygląd, występowanie
Ekologia.pl Wiedza Atlas grzybów Grzyby grzyby podstawkowe pieczarniaki pieczarkowce strzępiakowate strzępiak Strzępiak bzowy
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

Strzępiak bzowy (Inocybe sambucina)

Nazywana/y także: strzępiak ziemisty odmiana bzowa, strzępiak ziemiostoblaszkowy odmiana bzowa, gwiaździanka bzowa, łuskwiak bzowy, łysostopek bzowy, włókniak bzowy
Strzępiak bzowy
Spis treści

Wstęp

Strzępiak bzowy jest trującym, obrzydliwym w smaku grzybem, zaliczanym do rodziny strzępiakowatych Inocybaceae. Jeszcze 20 lat temu nie wyróżniano tego gatunku, dlatego w monografii i kluczu do oznaczania polskich strzępiaków umieszczono go w randze odmiany (varietas) znacznie pospolitszego strzępiaka ziemistego (ziemistoblaszkowego) Inocybe geophylla.

Sezon

Owocniki strzępiaka bzowego tworzą się od września po listopad.

Występowanie

Strzępiak bzowy podawany był z całej półkuli północnej (Europa, Ameryka Północna) oraz strefy umiarkowanej półkuli południowej (Nowa Zelandia). W Polsce pozostaje gatunkiem niezmiernie rzadkim, znanym jedynie z kilku stanowisk.

Preferuje podłoża przepuszczalne, jałowe, piaszczyste, o kwaśnym odczynie. Zapewne wchodzi w związki mikoryzowe z bukiem, dębem, świerkiem oraz sosną. Niedawno okazało się, że także z mącznicą lekarską. Zasiedla rozmaite typy lasów szpilkowych i liściastych.

Wygląd

Owocniki strzępiaka bzowego osiągają 20-35 mm wysokości, a 10-15 mm grubości trzonu, przy 15-40 (sporadycznie więcej, nawet do 80) mm średnicy kapelusza.

Kapelusz mięsisty, cieńszy na skrajach, u młodych owocników wypukły, u starszych płaski z brodawkowatym garbikiem. U najmłodszych egzemplarzy charakteryzuje się jasnymi barwami, w odcieniach kremowej bieli przechodzącej w ochrową żółć. W dotyku niemal zawsze jedwabiście włóknisty, niekiedy też łuskowaty, przy czym łuseczki dają się obserwować tylko na okazach podsuszonych. U dojrzalszych okazów staje się siwy. Zasnówka ledwo widoczna, prędko zanika.

Blaszki przyrośnięte do nóżki, szerokie, z międzyblaszkami (blaszeczkami), o zatokowych wcięciach. Podobnie jak wierzch kapelusza na młodych owocnikach są białawe, na średnich płowo ochrowe, a w najdojrzalszych brudno brunatne. Ostrza blaszek z wiekiem robią się coraz bardziej oszronione, karbowane bądź frędzlowate.

Nóżka pełna wewnątrz, cylindryczna, niekiedy zgrubiała na dole, w kolorze kremowo białawym. W dotyku jest mięsista, a jednocześnie lekko włóknista, zwykle też oszroniona bliżej kapelusza.

Miąższ strzępiaka bzowego charakteryzuje się białym kolorem i słabym zapachem męskiego nasienia. Jest dość sprężysty jak na grzyba z rodzaju Inocybe.

Wysyp zarodników strzępiaka bzowego w różnych odcieniach brązu. Spory odznaczają się migdałowym kształtem, niedługim kończykiem, brakiem pory rostkowej oraz gładką powierzchnią. Osiągają zwykle 5-6 na 8,5-11 μm. Na zarodnikach obecne są pękate, zbliżone kształtem do butelek metuloidy (grubościenne, płonne cystydy, mocno wystające ponad obłócznię, inkrustowane na górze). Metuloidy s. bzowego charakteryzują się pojedynczymi kryształkami węglanu wapnia na wierzchołkach i żółtawą barwą ścian. Mierzą najczęściej 45-30 × 10-20 µm.

W Polsce i krajach sąsiednich raczej nie zbiera się grzybów podobnych do strzępiaka bzowego i jego znacznie pospolitszego kuzyna: s. ziemistego. Są jednak państwa, gdzie grzybiarze chętnie pozyskują lakówkę ametystową Laccaria amethystina, lejkówkę szarawą Clitocybe nemoralis i gąskę ziemistoblaszkową Tricholoma terreum, które bywają nieco podobne do tego strzępiaka.

Właściwości

Strzępiak bzowy jest trujący jak wszyscy przedstawiciele rodzaju. Zawiera muskarynę – toksynę znaną też z muchomorów. Zatrucia strzępiakami są niebezpieczne dla zdrowia i życia, a jednocześnie bardzo nieprzyjemne. Spożycie już niewielkiej ilości tych grzybów powoduje wymioty, boleści żołądka i jelit, omamy wzrokowe jak również mocne poty. Stymulowanie wymiotów bądź płukanie żołądka nie zawsze pomaga z uwagi na prędkość wnikania muskaryny do krwiobiegu i porażania innych układów, zwłaszcza nerwowego. Przy większych dawkach może dojść do zgonu wskutek ustania krążenia. Specyficzną odtrutką jest atropina. Na szczęście w Europie Wschodniej i Środkowej zdarzają się rzadko z uwagi na ohydny zapach, obrzydliwy smak i zwykle małe rozmiary owocników.

Zastosowanie

Strzępiak bzowy nie znajduje obecnie zastosowań gospodarczych, naukowych ani kulinarnych. Zasługuje na ochronę i dalsze badania naukowe jako gatunek rzadki, zapewne zagrożony wymarciem.

Okres występowania
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Bibliografia
  1. Arora D. 1986.; "Mushrooms Demystified."; Ten Speed Press, Berkeley.;
  2. Benjamin D. 1995.; "Mushrooms: poisons and panaceas - a handbook for naturalists, mycologists and physicians."; WH Freeman and Company, New York.;
  3. Davis M., Sommer R., Menge J. 2012.; "Field Guide to Mushrooms of Western North America."; University of California Press, Berkeley.;
  4. Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
  5. Gminder A., Böhning T. 2009.; "Jaki to grzyb?"; Świat Książki, Warszawa.;
  6. Gumińska B., Wojewoda W. 1985.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
  7. Hesling E., Taylor A. 2013.; "Ectomycorrhizal fungi associated with Arctostaphylos uva-ursi in Scotland: Exploring the biogeography of undiscovered fungal communities."; Karstenia, 53(1/2): 39-47.;
  8. Kujawa A., Gierczyk B. 2011.; "Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych w Polsce. Część V. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2009."; Przegląd Przyrodniczy, 22(4): 16-68.;
  9. Kujawa A., Gierczyk B. 2013.; "Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych w Polsce. Część VII. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2011."; Przegląd Przyrodniczy, 24 (2): 3-44.;
  10. v; "Der große Pilzführer."; Kosmos, Halberstadt.;
  11. Lurie Y. 2009.; "Mushroom poisoning from species of genus Inocybe (fiber head)."; Clinical Toxicology, 47 (6): 562-565.;
  12. Matheny B. 2005.; "Improving phylogenetic inference of mushrooms with RPB1 and RPB2 nucleotide sequences (Inocybe; Agaricales)."; Molecular Phylogenetics and Evolution, 35 (1): 1-20.;
  13. Mirek Z. 2006. (ed.); "Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski."; Instytut Botaniki PAN im. W. Szafera, Kraków.;
  14. Nespiak A. 1990.; "Grzyby. Tom XIX. Strzępiak (Inocybe)."; Wydawnictwo Uniwersytetu Marie Curie Skłodowskiej, Lublin-Warszawa-Kraków.;
  15. Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
4.6/5 - (10 votes)
Default Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments