Rodzaje erozji gleby
Erozja wietrzna – polegająca na wywiewaniu cząsteczek gleby, powodowanym siłą wiatru, inaczej erozja eoliczna.Erozja wodna – degradacja gruntów pod wpływem wody. W rolnictwie objawia się spadkiem żyzności gleby, wypłukiwaniem minerałów, niszczeniem roślinności. Zwiększa ponadto ryzyko wystąpienia powodzi, pogarsza stosunki wodne, powoduje spadek retencji, a nawet zmiany w przepływie rzek.
W ramach erozji wodnej rozróżniamy:
- erozję żłobinową (nieznaczne rozmywanie powierzchni pod wpływem cienkich strug wodnych);
- erozję wąwozową (strugi wodne tworzą rozcinają grunt, tworząc głębokie i trwałe zniekształcenia);
- erozję rzeczną (erozja denna i brzegowa, pod wpływem których dochodzi do zmian w korytach rzek i potoków oraz do przekształcania się linii brzegowej).
Erozja powierzchniowa – mówimy o niej, gdy wierzchnie warstwy gleby rozmywane są przez wodę lub wywiewane przez wiatr.
Erozja rozbryzgowa – zachodząca pod wpływem opadów deszczu i gradu – polega na odrywaniu się cząstek gleby i ubijaniu się jej powierzchni, jest typem erozji powierzchniowej.
By Stiopa (Own work) [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons
Poza erozją powierzchniową, zachodzi również erozja wodna podziemna, określana jako sufozja. Dochodzi do niej w efekcie wsiąkania wód opadowych w grunt. Wody opadowe tworzą pod powierzchnią gruntu korytarze, które po zapadnięciu się prowadzą do powstania tzw. dołów sufozyjnych. Proces ten nazywamy sufozją mechaniczną.
Oprócz niej wyróżniamy także:
- sufozję chemiczną (osiadanie gruntu i ubytki w glebie następują wskutek rozpuszczania się pod powierzchnią węglanów wapnia),
- sufozję krasową (podziemne odwadnianie erozyjne prowadzi do powstawania jaskiń podziemnych i kształtowania się rzeźby krasowej).
Erozja grawitacyjna – przekształcenia terenu wynikają z oddziaływania siły grawitacji i zachodzą przy nasiąkaniu gleby wodami opadowymi, przez co gleba przemieszcza się w dół stoku (mówimy wtedy o osuwaniu lub spływaniu oraz o osiadaniu gruntu).
Niszczenie i przekształcanie powierzchni Ziemi w wyniku działania sił przyrody nazywamy erozją naturalną, inaczej geologiczną.
By Wilson44691 (Own work) [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons
Erozja jest skutkiem działalności agrotechnicznej, ale – jeśli spojrzeć na to z drugiej strony – sama również wpływa na rolnictwo i stan upraw, przy czym jest to wpływ bardzo negatywny. Proces ten powoduje bowiem wypłukiwanie z gleby składników mineralnych, zmniejsza jej żyzność, pogarsza jakość i strukturę, prowadzi do strat w powierzchni gleby (poprzez powstawanie żłobin i wąwozów), a także do niszczenia i obumierania roślin. Skalę tego zjawiska, oprócz błędów w gospodarowaniu gruntem rolnych (np. poprzez nieodpowiedni dobór roślin, złą technikę uprawy, niestosowanie płodozmianów itd.) nasilają także przedłużające się opady deszczu, długie rozmarzanie gruntu, czy zbyt duże nachylenie zbocza.
Metody zapobiegania erozji gleby
Istnieje wiele metod zapobiegania postępowaniu erozji, które polegają na zmianie sposobu uprawy roli. Mówimy wówczas o melioracji przeciwerozyjnej, czyli o wszystkich zabiegach, które mają na celu ochronę i rekultywację gruntów rolnych oraz ochronę krajobrazu. Zaleca się, na przykład, uprawianie roślin, które mocno wiążą glebę korzeniami i rozmieszczanie ich w wąskich międzyrzędziach.Działaniami przeciwerozyjnymi są również:
- nawożenie ochronne,
- sadzenie i siew w poprzek stoku,
- uprawa bezorkowa,
- okrywanie nieobsiewanych powierzchni,
- zwiększenie udziału ozimin w płodozmianach,
- utrwalanie jezdni i umacnianie poboczy dróg rolniczych.
fot.pixabay.com
Erozja gleby w Polsce
W Polsce największe zagrożenie erozją wodną występuje w Małopolsce oraz na Podkarpaciu, a następnie w województwach: śląskim, świętokrzyskim, lubelskim i dolnośląskim. W wielu powiatach występuje tu 1-szy stopień pilności ochrony przeciwerozyjnej. Ujmując problem ogólnie, 1/3 Polski jest zagrożona erozją wodną powierzchniową i wietrzną, a 1/5 dotknięta przez erozję wąwozową.
Rów melioracyjny - fot. pixabay.com
Bibliografia
- Eldra Pearl Solomon, Linda R. Berg, Diana W. Martin, Claude A. Villee; “Biologia”; Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1996;
- Aulay Mackenzie, Andy S. Ball, Sonia R. Virdee; “Ekologia. Krótkie wykłady”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2015;
- Grażyna Łabno; “Ekologia. Słownik encyklopedyczny”; Wydawnictwo Europa, Warszawa 2006;
- Anna Józefaciuk, Eugeniusz Nowocień , Rafał Wawer; “Erozja gleb w Polsce – skutki środowiskowe i gospodarcze, działania zaradcze”; IUNG-PIB, Puławy 2014;
- Andrzej Mocek (red.); “Gleboznawstwo”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2015;
- promil
