SIBO – częsta choroba jelit. Jak ją rozpoznać?
Międzynarodowe badania wskazują, że na SIBO cierpi dziś nawet jedna trzecia pacjentów zgłaszających dolegliwości gastryczne. Dziwnie brzmiącą nazwę rozszyfrować można jako przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego (z ang. Small Intestine Bacterial Overgrowth). W skrócie chodzi o sytuację, w której bakterie, które normalnie nam służą, namnażają się niekontrolowanie i zatruwają nam życie. Wyjaśniamy jak walczyć z SIBO u dorosłych i dzieci.
Dlaczego wcześniej nie słyszeliśmy o tak powszechnym schorzeniu? Według ekspertów problem jest notorycznie pomijany przez lekarzy, a poprawne diagnozy stawiane są zdecydowanie zbyt rzadko. A szkoda, gdyż SIBO da się leczyć, co znacząco poprawia komfort życia i pozwala pozbyć się części uciążliwych symptomów jelitowych.
Jak rozpoznać SIBO? Objawy
Nie tak łatwo jest jednoznacznie zdiagnozować SIBO bez specjalistycznych badań. Objawy są podobne zespołu drażliwego jelita (IBS), a często oba schorzenia nierzadko występują równocześnie. Przesłanką do wykonania testów są takie niespecyficzne symptomy jak nawracający ból brzuch i przykre uczucie pełności pojawiające się przede wszystkim po jedzeniu, a także mdłości, wzdęcia i częste oddawanie gazów. W przypadku SIBO objawy mogą też obejmować ogólne uczucie słabości, brak energii i apetytu, a nawet nieplanowane chudnięcie.
Jak zdiagnozować SIBO? Lekarze mają dziś do dyspozycji testy oddechowe, które pozwalają określić poziom wodoru oraz metanu w wydychanym powietrzu. Jeśli wyniki przekraczają normę, to można podejrzewać, że bakterii jest w przewodzie pokarmowym rzeczywiście zbyt dużo. Wodorowo-metanowy test można przeprowadzić odpłatnie we większości laboratoriów, a niektóre firmy oferują też testy wysyłkowe. Pacjent musi być na czczo, a przed badaniem podaje się mu roztwór laktulozy, czyli cukru, który tylko bakterie w jelicie cienkim mogą strawić.
Ponadto w przypadku uzasadnionych podejrzeń lekarz może zlecić inwazyjne badania na SIBO polegające na wpuszczeniu sondy przez usta do dwunastnicy i pobraniu próbek, które laboratorium następnie zbada pod kątem obecności bakterii. Oba typy badań wymagają interpretacji lekarza i mogą zostać poszerzone o ogólne badania krwi diagnozujące niedobory lub stan zapalny lub posiew kału, a także badania obrazowe typu tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny, które wykrywają ewentualne problemy anatomiczne.
Tabela przedstawiająca symptomy mogące świadczyć o SIBO; opracowanie własne
Zrozumieć SIBO – przyczyny zachorowania
SIBO rozwija się, gdy zachwiane zostaną mechanizm kontrolujące równowagę bakterii w jelicie cienkim. Dwa najczęstsze procesy do tego prowadzące obejmują niedostateczne wydzielanie kwasu żołądkowego, który w normalnej sytuacji ogranicza rozrost flory bakteryjnej oraz zaburzoną motorykę jelita cienkiego. W tym drugim przypadku bakterie nie są dość efektywnie przesuwane do jelita grubego i dochodzi do ich nadmiernej kumulacji.
U zdrowych ludzi mierzące ponad 6 metrów jelito cienkie jest stosunkowo ubogie w bakterie, a treść pokarmowa porusza się przez nie dość szybko. Gdy dochodzi do zahamowania tego tempa, pożywienie zalega zbyt długo w jelicie cienkim i staje się pożywką dla drobnoustrojów, które produkują toksyny i utrudniają wchłanianie związków odżywczych. W rezultacie może pojawić się nawet biegunka.
Istnieje cały szereg czynników ryzyka, które predysponują do rozwoju SIBO. Należą do nich przede wszystkim:
- anomalie anatomiczne jelit;
- przebyte operacje jelit, np. resekcja;
- zaburzenia motoryki jelit, w tym z powodu celiakii;
- zespół drażliwego jelita;
- cukrzyca;
- hipochlorydia (niedostateczne wydzielanie kwasu żołądkowego);
- zaburzenia pracy nerek, trzustki, wątroby;
- choroba Crohna;
- niedożywienie;
- otyłość oraz zespół metaboliczny;
- podeszły wiek;
- częste przyjmowanie antybiotyków lub leków hamujących wydzielanie kwasu żołądkowego.
SIBO u dzieci najczęściej związany jest wadami wrodzonymi oraz chorobami systemowymi, takimi jak cukrzyca typu I. Zwiększone występowanie choroby asocjowane jest również z autyzmem. W każdym wieku można też zdiagnozować SIBO na tle nerwowym.
Wodorowo-metanowy test na SIBO, fot. marekuliasz/Shutterstock
Komplikacje związane z SIBO
SIBO to nie tylko źródło uciążliwości i codziennego dyskomfortu. Nieleczony, przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego może prowadzić do rozwoju komplikacji. Te łagodniejsze obejmują niedobory witamin i częste biegunki. Wśród poważniejszych powikłań wskazuje się natomiast złe wchłanianie składników odżywczych z pożywienia w świetle jelit i zaburzenia trawienia wynikające z mikroskopijnych uszkodzeń śluzówki. W szczególności u chorych obserwuje się znaczące niedobory żelaza i witamin A,D,E i K oraz witaminy B12. Ich konsekwencje mogą być groźne dla zdrowia i m.in. prowadzą do rozwoju neuropatii.
Ponadto u pacjentów długotrwale borykających się z SIBO obserwuje się również osłabienie struktury kości prowadzące do osteoporozy i trudnych do wyleczenia złamań, a także podwyższone ryzyko powstawania kamieni nerkowych.
Jak wyleczyć SIBO?
Terapia SIBO składa się z trzech komponentów: leczenia pierwotnej przyczyny, zwalczania przerostu bakteryjnego oraz wsparcia dietetycznego. Ten pierwszy w każdym przypadku może być trochę inny, więc wymaga indywidualnego podejścia poprzedzonego kompleksową diagnostyką. W zależności od wykrytych niedoborów lub nietolerancji żywienie powinno zostać wzbogacone o stosowne witaminy i minerały, a jeśli zachodzi taka potrzeba, należy wyłączyć z diety gluten lub laktozę.
Główne leczenie polega jednak na podawaniu antybiotyków, które pozwolą ograniczyć lub wyeliminować przerost flory bakteryjnej, a tym samym zlikwidować stan zapalny śluzówki jelit. W idealnym scenariuszu antybiotyk dobrany być powinien na podstawie pobranej próbki, ale w rzeczywistości wielu lekarzy zaspokaja się testem oddechowym i przepisuje raczej antybiotyki o szerokim spektrum, np. amoksycyklinę, ciprofloksacynę lub doksycyklinę. Jak dotąd brakuje jednak wiarygodnych badań klinicznych na temat ich faktycznej skuteczności. Większość antybiotykoterapii trwa na 7-10 dni, ale czasami wymagana być można kolejna seria.
Czy da się wyleczyć SIBO bez antybiotyku? I w tej kwestii opinie są mieszane i wynikają z niedostatku wiarygodnych badań. Największy potencjał wydają się przedstawiać probiotyki na bazie szczepów Lactobacillus, które skutecznie ograniczają biegunki. Nie wszystkie badania potwierdzają jednak ich skuteczność.
Dlaczego SIBO nawraca? Niestety, w wielu przypadkach samo tylko skorygowanie ilości bakterii zamieszkujących jelito cienkie przynosi tymczasową poprawę symptomów. Po kilku tygodniach ulgi może znów dojść do przerostu i powrotu choroby. A ponieważ regularne przyjmowanie antybiotyków nie jest optymalnym scenariuszem, SIBO należy leczyć wielokierunkowo, uwzględniając ewentualne interwencje chirurgiczne, zmianę diety, przyjmowanych leków i nawyków życiowych, oraz przyjmowanie probiotyków.
Nawet 1/3 pacjentów z problemami gastrycznymi cierpi na SIBO. Fot. sdecoret/Shutterstock
Jak powinna wyglądać dieta po leczeniu SIBO?
Zdaniem wielu gastrologów to właśnie zmiana sposobu odżywiania w decydujący sposób wpływa na szanse nawrotu SIBO. Najbezpieczniejszym protokołem po zakończeniu terapii antybiotykowej jest wprowadzenie niskowęglowodanowej diety eliminacyjnej, typu dieta Low FODMAP. Z czasem można stopniowo wprowadzać poszczególne pokarmy spoza pierwotnego menu, obserwując jak organizm reaguje. Generalnie, największym problemem w kontekście SIBO są węglowodany, które stymulują przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego oraz laktoza.
SIBO – pytania i odpowiedzi
Jak przygotować się do badania SIBO?
Przed testem oddechowym przez minimum 12 godzin należy zachować ścisłą głodówkę i nie palić. Tuż przed badaniem pacjent musi wypić roztwór laktulozy.
Do czego prowadzi nieleczone SIBO?
Powikłania SIBO obejmują poważne niedobory witamin i minerałów, niedożywienie i chudnięcie, oraz wynikające z nich neuropatie czy osteoporozę.
Czy można wyleczyć SIBO bez antybiotyku?
Póki co antybiotykoterapia jest standardowym leczeniem SIBO. Należy ją jednak uzupełnić o zmiany dietetyczne, aby ograniczyć ryzyko nawrotów.
- „Small Intestinal Bacterial Overgrowth” Andrew C. Dukowicz i in., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3099351/, 9/04/2024;
- “Epidemiology of small intestinal bacterial overgrowth” Irina Efremova i in., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10303511/, 9/04/2024;
- “Small intestinal bacterial overgrowth (SIBO)” Mayo Clinic, https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/small-intestinal-bacterial-overgrowth/symptoms-causes/syc-20370168, 9/04/2023;
- “Small Intestinal Bacterial Overgrowth (SIBO)” Penn Medicine, https://www.pennmedicine.org/for-patients-and-visitors/patient-information/conditions-treated-a-to-z/small-bowel-bacterial-overgrowth, 9/04/2024;
- “The Mysteries and Underdiagnosis of SIBO” Meaghan Beatley, https://time.com/6155603/sibo-symptoms-diagnosis-difficult/, 9/04/2024;
