Zmęczenie nadnerczy – objawy, przyczyny i leczenie zmęczenia nadnerczy

Zmęczenie nadnerczy to jeden z najszerzej dyskutowanych problemów zdrowotnych. Wiele źródeł medycznych nie uznaje go jako realnej jednostki chorobowej. Z drugiej strony, na całym świecie są ludzie, którzy skarżą się na ten sam zespół symptomów umownie identyfikowany właśnie jako zmęczenie nadnerczy. Sprawdź czy i Ty nie należysz do tej grupy…

Nadnercza to dwa niewielkie gruczoły zlokalizowane na wierzchu każdej nerki. Każde z nich składa się z rdzenia oraz kory, która stanowi nawet 80-90% całkowitej masy organu. To właśnie kora nadnerczy spełnia kluczową funkcję, produkując bardzo ważne dla organizmu sterydy: kortyzol, zwany również hormonem stresu, oraz aldosteron regulujący poziom minerałów we krwi. Ponadto w nadnerczach produkowany jest cały szereg dalszych hormonów, w tym również adrenalina oraz niewielkie ilości androgenów, czyli hormonów płciowych odpowiadających za cechy męskie (występuje również u kobiet).

Czym objawia się zmęczenie nadnerczy?

Problem określany jako zmęczenie nadnerczy to zespół symptomów, które często pojawiają się jednocześnie i swym charakterem wskazują na zaburzenia hormonalne. A ponieważ kortyzol produkowany przez korę nadnerczy ma tak krytyczny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu, zwłaszcza metabolizmu, korelacja między jego niedostatkiem a owymi niepokojącymi objawami jest dość racjonalna.

Pod pojęciem zmęczenia nadnerczy najczęściej rozumie się chroniczne występowanie:
•    ogólnego zmęczenia fizycznego i niskiego poziomu odczuwalnej energii do życia;
•    rozmaitych bólów zlokalizowanych w różnych częściach ciała;
•    zaburzeń snu oraz trudności z koncentracją (tzw. mgły mózgowej);
•    problemów trawiennych;
•    poirytowania i nerwowości, a także nastrojów depresyjnych.

Nie są to oczywiście bardzo specyficzne symptomy, gdyż mogą dotyczyć wielu różnych problemów zdrowotnych, ze stresem włącznie. Nie ma też żadnego diagnostycznego narzędzia pozwalającego zweryfikować czy nadnercza są faktycznie „zmęczone”. Badania poziomu hormonów przez nie wytwarzanych w przypadku wyników niższych niż norma wskazują już na niedoczynność kory nadnerczy, czyli bardzo groźnego dla zdrowia i życia schorzenia.

Warto dodać, że dr James Wilson, który w 1998 r. ukuł pojęcie zmęczenia nadnerczy, zaobserwował u swoich pacjentów charakterystyczny cykl energetycznych wahań w ciągu dnia. Ma się on przejawiać problemami ze wstaniem i normalnym funkcjonowaniem wczesnym rankiem, stopniowym przypływem energii i jej kryzysem ok. 14.00. Drugim wierzchołkiem energetycznym ma być pora ok. 18.00, a kolejny kryzys następuje mniej więcej o 21.00. Nie jest to bynajmniej naukowy opis, ale raczej luźna obserwacja mająca zasugerować problemy z utrzymaniem

Jakie mogą być przyczyny zmęczenia nadnerczy?

Według zwolenników teorii o zmęczeniu nadnerczy już delikatne zaburzenia ich działalności wydzielniczej mogą odbijać się na samopoczuciu. Trudno je dostrzec w badaniach kortyzolu, którego poziom zmienia się dość drastycznie w ciągu doby (rano jest najwyższy, a wieczorem maleje do minimum pozwalając nam usunąć). Zgodnie z tą teorią częsty stres wywołuje nagminne stany pobudzenia zwane momentami „walki lub ucieczki”. Dostosowując do nich produkcję adrenaliny, noradrenaliny i kortyzolu nadnercza stają się przeciążone i działają gorzej, mimo że wyniki badań krwi wcale na to nie wskazują.

Warto dodać, że pacjentów zgłaszających się do lekarzy na całym świecie ze wspomnianymi wyżej symptomami są miliony. Znalezienie konkretnej przyczyny – choroby czy niedoboru – bywa często trudne. Stąd tak chętnie wykorzystuje się pojęcie „zmęczenia nadnerczy”, które ma dawać choremu jakąś formę wielce wyczekiwanej diagnozy. Łatwo jest bowiem zrozumieć frustrację pacjenta, który zostanie poddany dziesiątkom testów i badań, aby dowiedzieć się, że nie wiadomo co się z nim dzieje.

W szczególności jako przyczynę zmęczenia nadnerczy wskazuje się stres wywołany rodzinnymi tragediami, ekspozycję na toksyny i zanieczyszczenie środowiska, przebywanie w trudnych relacjach społecznych w długim okresie czasu, brak snu, a także negatywne myślenie.

Czy zmęczenie nadnerczy jest prawdziwym problemem?

W 2016 r. duet brazylijskich naukowców przeprowadził krytyczną analizę blisko 3,5 tysiąca artykułów naukowych dotyczących problemu zmęczenia nadnerczy. Na bazie wielu sprzecznych ze sobą doniesień, niewystarczającej metodologii lub fałszywych przesłanek wysnuli oni wniosek, że nie współczesna medycyna nie posiada dość faktów, aby uznać zmęczenie nadnerczy za jednostkę chorobową. I choć większość endokrynologów popiera to stanowisko, tysiące lekarzy wciąż diagnozuje w ten sposób swoich pacjentów.

Sytuacji nie ułatwia fakt, że na rzekome zmęczenie nadnerczy przepisuje się często leczenie sterydowe – suplementację rzekomo deficytowych kortykosteroidów. Ich przyjmowanie tymczasem faktycznie łagodzi nasilenie zmęczenia, bólów i innych wspomnianych wyżej symptomów. Niestety, terapia sterydowa nie jest pozbawiona skutków ubocznych, a jej wpływ paradoksalnie może szkodzić funkcjonowaniu nadnerczy.

Co jednak, jeśli symptomy są wyraźne, utrudniają życie i nie ma dla nich innego uzasadnienia? Ponieważ zmęczenie nadnerczy ma być wywołane stresem, lekarze i naukowcy zdają często pytanie, czy to właśnie on nie jest winnym. Jest powszechnie wiadomo, że lęki i niepokoje mogą w odpowiednim nasileniu i częstotliwości wywoływać realne objawy psychosomatyczne.

Sugerowane naturalne metody regeneracji nadnerczy

Zwolennicy teorii o zmęczeniu nadnerczy, wśród których znajdują się również lekarze, sugerują alternatywne metody leczenia, które nie wymagają przyjmowania sterydów. Przede wszystkim wiążą się one z ograniczaniem ogólnego poziom stresu, na jakie wystawiany jest umysł oraz ciało. W tym zakresie pomóc może częsty odpoczynek, odpowiednia ilość snu w nocy, joga i inne formy rekreacji, a także medytacja. Zasadna może być również próba zmiany sposoby myślenia na mniej negatywny.

Poza tym w walce z trudnym do wyjaśnienia zmęczeniem pomóc ma zdrowa dieta. Tutaj w szczególności poleca się eliminację takich produktów jak kawa i inne napoje kofeinowe, cukier oraz sztuczne słodziki, wędliny oraz tłuszcze typu trans, obecne w margarynie. Warto zredukować również poziom węglowodanów prostych, które niepotrzebnie rozregulowują system zarządzania energią.

Z drugiej strony, jadłospis warto wzbogacić o produkty bardzo zasobne w substancje odżywcze i zawierające zdrowe tłuszcze oraz błonnik. Osobom ze zmęczeniem nadnerczy poleca się w szczególności konsumpcję oleju kokosowego, awokado, zielonych warzyw liściastych, drobiu i ryb morskich, nasiona oraz fermentowanych produktów spożywczych.

Praktycy medycyny naturalnej sugerują ponadto wspieranie funkcjonowania nadnerczy za pomocą suplementów. W tej kategorii pojawiają się przede wszystkim zioła takie jak ashwagandha (Withania somnifera), różeniec górski (Rhodiola rosea) oraz bazylia azjatycka (Oocimum tenuiflorum). Wszystkie one pomagają walczyć z codziennym stresem ograniczając siłę reakcji organizmu na niekorzystne bodźce psychiczne i fizyczne. Nerwowość i psychiczną presję rozładować pomogą natomiast olejek lawendowy, ceniony za właściwości relaksacyjne, oraz olejek rozmarynowy redukujący poziom stresu oksydacyjnego.

Poza tym w niektórych źródłach można znaleźć wskazania do suplementacji tranem/kwasami tłuszczowymi omega 3. Zawierają one kwasy EPA i DHA i mogą redukować znaczą część symptomów asocjowanych ze zmęczeniem nadnerczy. Cennym suplementem wpływającym na poziom stresu, jakiemu poddawana jest kora nadnerczy, są również witaminy z grupy B. Przyjmowanie zestawu B kompleks w okresach zmęczenia to dobry sposób na odzyskanie energii.

Kiedy nadnercza odmawiają posłuszeństwa – choroba Addisona

Bez względu na to, czy uznamy zmęczenie nadnerczy jako realną jednostkę diagnostyczną, zaburzenia ich pracy faktycznie się zdarzają i są możliwe do jasnej weryfikacji. Ich niedoczynność, a więc wyraźne osłabienie produkcji hormonów bądź jej całkowite zaprzestanie nazywa się chorobą Addisona. Może ona mieć charakter pierwotny i być wynikiem zaburzeń autoimmunologicznych (organizm sam niszczy korę nadnerczy) lub wtórny (często będący skutkiem medycznych terapii sterydowych).

Choroba Addisona jest co prawda dość rzadka (1 na 100 tysięcy), ale stanowi bezpośrednie ryzyko dla zdrowia, gdyż nasze ciało nie potrafi funkcjonować bez kortyzolu. Pacjenci zmuszeni są więc do dożywotniego przyjmowania zastępujących go kortykosteroidów, a każde fizyczne obciążenie, od wysiłku po kontuzję czy chorobę, wymaga odpowiedniego zwiększania dawek. Niedostateczna suplementacja sterydami prowadzi do kryzysu, który często bywa śmiertelny.

Warto podkreślić, że zmęczenie nadnerczy jest jedynie umowną diagnozą, która nie wiąże się z realnym obniżeniem poziomu hormonów. Choroba Addisona to już jednak problem całkiem innego kalibru. W przypadku zaobserwowania wymienionych w tabeli symptomów należy bezzwłocznie zgłosić się do lekarza!