Endokrynologia ‒ opis i zasady. Co leczy endokrynologia?
Trudno jednoznacznie scharakteryzować zaburzenia i problemy endokrynologiczne, ponieważ chorób wewnętrznych jest niestety całkiem sporo, a w dodatku są bardzo zróżnicowane. Warto udać się do lekarza rodzinnego lub od razu do endokrynologa, jeśli zauważa się u siebie uporczywe zmęczenie lub osłabienie, które trudno wytłumaczyć, np. wysiłkiem fizycznym. Wśród najpowszechniejszych chorób wewnętrznych można wymienić np. problemy z tarczycą. Leczenie chorób endokrynologicznych jest jednak bardzo złożone – a obejmuje m.in. dietę i leki. Co to jest endokrynologia i czym dokładnie zajmuje się?
Endokrynologia – co to jest?
Endokrynologia to specjalizacja w medycynie, w której lekarze zajmują się diagnozowaniem i leczeniem schorzeń związanych z różnymi problemami z hormonami, gruczołami hormonalnymi i tkankami pokrewnymi. Hormony to z kolei substancje chemiczne. Znajdują się w organizmie człowieka i są kontrolowane przez gruczoły dokrewne, które pomagają koordynować i kontrolować wiele czynności organizmu. Hormony są zaangażowane między innymi we wzrost, nastrój, rozmnażanie, metabolizm i wiele innych. Jest ich ponad 50 i pełnią naprawdę złożone role w ludzkim organizmie.
Lekarz-endokrynolog pomaga, gdy potrzebna jest wiedza w zakresie układu hormonalnego. Diagnozuje wtedy i leczy choroby, które mogą powstać, gdy występują zaburzenia równowagi hormonalnej lub problemy z gruczołami dokrewnymi.
Główne gruczoły układu hormonalnego obejmują szyszynkę, przysadkę mózgową, trzustkę, jajniki, jądra, tarczycę, przytarczycę, podwzgórze i nadnercza.
Czym się zajmuje endokrynolog?
Najprościej mówiąc, ludzki układ hormonalny składa się z wielu gruczołów, które uwalniają hormony. Te z kolei kontrolują wiele różnych funkcji organizmu. Kiedy hormony opuszczają gruczoły, dostają się do krwiobiegu i są we krwi transportowane do narządów i tkanek w każdej części ciała.
Endokrynolog jest potrzebny, gdy występują problemy z hormonami. Brak równowagi hormonalnej może z kolei wynikać z czynników genetycznych lub środowiskowych, np. może powstawać przez substancje chemiczne. Niektóre z nich, takie jak pestycydy czy ołów, zaburzają prawidłowe funkcjonowanie układu hormonalnego. Czasami zdarza się też, że niektóre niemowlęta rodzą się z problemami hormonalnymi, które zaważają później na innych problemach zdrowotnych, np. tych związanych ze wzrostem. Endokrynolog dąży do przywrócenia równowagi hormonalnej w układach organizmu.
Warto wiedzieć, że istnieją trzy szerokie grupy zaburzeń endokrynologicznych:
- Zbyt małe wydzielanie: gdy gruczoł nie wytwarza wystarczającej ilości hormonów.
- Nadmierne wydzielanie: gdy gruczoł wytwarza zbyt dużo hormonów.
- Gdy w gruczołach dokrewnych rozwijają się guzy. Mogą być złośliwe lub rakowe, ale mogą też być łagodne lub nienowotworowe: takimi problemami zajmuje się endokrynolog.
Endokrynologia – choroby
Istnieje wiele różnych rodzajów zaburzeń endokrynologicznych. Wśród nich:
- Cukrzyca i stan przedcukrzycowy ‒ o jedna z najczęstszych chorób endokrynologicznych (zwłaszcza w Ameryce).
- Osteoporoza ‒ osteoporoza oznacza inaczej „porowatą kość” lub kość, która stała się bardziej otwarta z powodu utraty komórek kostnych.
- Niewydolność kory nadnerczy/ choroba Addisona ‒ gdy nadnercza uwalniają zbyt mało hormonu kortyzolu i czasami aldosteronu. Objawy to zmęczenie, rozstrój żołądka, odwodnienie i zmiany skórne.
- Choroba Cushinga/nadczynność nadnerczy ‒ Gdy występuje nadprodukcja hormonu przysadki mózgowej.
- Gigantyzm (akromegalia) / inne problemy z hormonem wzrostu ‒ występuje, gdy przysadka mózgowa wytwarza zbyt dużo lub zbyt mało hormonu wzrostu. Wtedy kości i inne części ciała dziecka mogą rosnąć nienaturalnie szybko lub dziecko może przestać rosnąć.
- Nadczynność tarczycy ‒ gdy tarczyca wytwarza zbyt dużo hormonu tarczycy, dochodzi do utraty wagi, szybkiego tętna, pocenia się i nerwowości. Najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy jest choroba Grave’a, która jest chorobą autoimmunologiczną
- Niedoczynność tarczycy ‒ gdy tarczyca nie wytwarza wystarczającej ilości hormonu tarczycy, taka sytuacja prowadzi do zmęczenia, zaparć, suchości skóry i nierzadko także depresji.
- Hashimoto (zapalenie tarczycy) ‒ to najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy.
- Niedoczynność przysadki ‒ gdy przysadka mózgowa uwalnia niewiele hormonów lub nie uwalnia ich wcale, co jest przyczyną wielu różnych chorób.
- Zespół policystycznych jajników (inaczej PCOS) ‒ zespołem policystycznych jajników mamy do czynienia, gdy nadprodukcja androgenów zaburza rozwój komórek jajowych i ich uwalnianie z jajników płci żeńskiej. Niestety, PCOS jest główną przyczyną niepłodności.
- Przedwczesne dojrzewanie ‒ występuje, gdy gruczoły nakazują organizmowi zbyt wczesne uwalnianie hormonów płciowych.
- Otyłość ‒ otyłość została zdefiniowana jako choroba przewlekła.
| ENDOKRYNOLOGIA – CHOROBY |
|---|
|
Objawy i leczenie chorób endokrynologicznych
Do endokrynologa najczęściej zgłaszają się osoby, które kieruje tam lekarz rodzinny. Jeśli podejrzewa on, że podstawowa przyczyna danej choroby czy objawów jest związana z produkcją hormonów, może skierować swojego pacjenta właśnie do endokrynologa. Endokrynolodzy specjalizują się w zakresie diagnozowania i leczenia tych chorób, które mają związek z gruczołami i hormonami. Zakres jest szeroki – od cukrzycy i problemów z płodnością, po niektóre rodzaje raka i zapalenie tarczycy. Bardzo trudno jest odpowiedzieć na pytanie, jakie objawy towarzyszą chorobom endokrynologicznym, ponieważ są one bardzo zróżnicowane i zależą od konkretnego gruczołu. Można jednak powiedzieć, że większość osób z chorobami endokrynologicznymi skarży się jednocześnie na zmęczenie i osłabienie. To może być pierwszy sygnał, aby dokładniej zbadać swoje hormony.
By sprawdzić, czy wizyta u endokrynologa jest konieczna, warto wykonać badania krwi i moczu, które doradzi lekarz rodzinny. Sprawdzenie poziomu konkretnych hormonów mogą pomóc lekarzom określić, czy istnieje jakieś zaburzenie endokrynologiczne.
Wizyta u endokrynologa
Przed wizytą u endokrynologa warto wiedzieć, że może on zapytać o objawy, które nie wydają się być powiązane z chorobą; dzieje się tak, ponieważ poziomy hormonów wpływają na wiele różnych układów w organizmie, a już tylko niewielkie zmiany w jednym gruczole mogą wpływać na zupełnie inne części ciała.
Zazwyczaj wizyta u endokrynologa odbywa się w gabinetach (czasami lekarze udzielają także konsultacji w szpitalach), ponieważ wiele problemów, które leczy ta gałąź medycyny, to choroby przewlekłe, które nie wymagają operacji.
Bywa, że podczas wizyty sprawdza się tętno pacjenta, ciśnienie krwi, stan jego skóry, włosów, zębów i ust. Z pewnością lekarz zapyta także o aktualnie przyjmowane lekarstwa, historię chorób rodzinnych (także hormonalnych), zapyta o inne schorzenia i alergie, a nawet o nawyki żywieniowe. Przed wizytą warto przypomnieć sobie i umieć wymienić wszystkie istniejące i niepokojące objawy. Na tej podstawie lekarz będzie mógł opracować dalszy plan leczenia lub skierować na odpowiednie badania, np. badania krwi i moczu, biopsję, badanie ultrasonograficzne, tomografię komputerową czy rezonans magnetyczny.
Jeśli występujące objawy są niepokojące, a wszystkiemu towarzyszy objaw dziwnego zmęczenia, nie warto zwlekać z wizytą u lekarza-endokrynologa.
- https://www.webmd.com/a-to-z-guides/what-is-an-endocrinologist; 2021-04-13;
- https://www.webmd.com/diabetes/endocrine-system-disorders; 2021-04-13;
- https://www.medicalnewstoday.com/articles/248679#diseases; 2021-04-13;
- https://www.hormone.org/what-is-endocrinology; 2021-04-13;
- https://www.niddk.nih.gov/health-information/endocrine-diseases; 2021-04-13;
- https://www.endocrineweb.com/; 2021-04-13;
