Kwas linolowy – właściwości, działanie i zastosowanie kwasu linolowego
Kwas linolowy należy do niezbędnych kwasów tłuszczowych, kluczowych dla zachowania pełnego zdrowia. W ostatnich latach narosło jednak wiele kontrowersji wokół jego spożycia – jedne publikacje zachęcają do zwiększenia konsumpcji, a inne przed nią przestrzegają. Co warto wiedzieć o konsumpcji kwasu linolowego?
Pod względem chemicznym kwas linolowy należy do grupy kwasów wielonienasyconych zaliczanych do kategorii omega 6. Ten związek organiczny po raz pierwszy wyizolowany został z nasion lnu, co tłumaczy nazwę – „linum” po łacinie to len, a „oleum” to olej.
Znaczenie kwasu linolowego dla zdrowia
Ludzki organizm posiada zdolność do samodzielnej produkcji wielu kwasów tłuszczowych. Wyjątkiem są dwa kwasy zwane niezbędnymi, które człowiek oraz zwierzęta muszą pozyskiwać ze strawy – mowa o kwasie alfa-linolenowym (omega 3) oraz właśnie kwasie linolowym. Ich stała podaż jest warunkiem produkcji prostaglandyn, lipidów związanych z układem immunologicznym (tzw. leukotrienów), lipoksyn i wielu innych związków realizujących kluczowe funkcje fizjologiczne.
Kwas linolowy w szczególności bierze udział w złożonym łańcuchu przemian metabolicznych, które prowadzą do uzyskania kwasów tłuszczowych o dłuższych łańcuchach, w tym kwasu arachidonowego. Ten ostatni jest ważnym składnikiem błon komórkowych i bierze aktywny udział w takich procesach jak rozwój reakcji zapalnych, kurczenie naczyń krwionośnych czy reakcje alergiczne.
Pokarmowe źródła kwasu linolowego
Matka Natura na szczęście przewidziała, że i człowiek, i zwierzęta będą potrzebować znacznych ilości kwasu linolowego i zawierające go pokarmy włączyła do naturalnej diety organizmów ssaków (i nie tylko). Paradoksalnie, najlepszym źródłem korzystnego kwasu omega 6 nie jest wcale wspomniany już olej lniany, który de facto zawiera go zaledwie ok. 14%.
Najbogatszy w kwas linolowy olej z wiesiołka, który w zależności od pochodzenia i metody tłoczenia może zawierać do aż 65-80%. Produkt można nabyć jako suplement diety zarówno w formie oleju tłoczonego na zimno, jak i tabletek. Nawet do 78% kwasu linolowego zawiera olej z krokosza barwierskiego, który jest równie drogim i szlachetnym specjałem. Trzecią pozycję w rankingu zajmuje soliród, czyli mięsista roślina o charakterze sukulentu porastająca terytorium Meksyku.
Wśród nieco bardziej przyjaznych ekonomicznie i łatwiej dostępnych źródeł kwasu linolowego znajdują się olej z pestek winogron (ok. 69%), olej konopny (ok. 54%), olej kukurydziany (ok. 52%), olej z orzechów włoskich (ok. 51%) oraz olej sezamowy (ok. 45%). W mniejszych ilościach cenny kwas omega 6 znajdziemy również w migdałach, oleju słonecznikowym, tłuszczu z kurczaka, żółtka jaja kurzego oraz oliwie z oliwek. Przy odpowiedniej konsumpcji olejów roślinnych nie jest więc problemem sprostać zapotrzebowaniu organizmu na olej linolowy. Deficyty w rzeczywistości obserwowane są niezmiernie rzadko i dotyczą wyłącznie niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym bez kwasów omega 6, jak również osób nieodżywionych i oraz polegających na żywienie pozaustrojowym.
Aby pokryć dziennie zapotrzebowanie dorosłego człowieka wystarczy w ciągu dnia zjeść 2-3 łyżki oleju słonecznikowego, 30 g orzechów czy dwa pieczone kurze udka.
Uwaga: Współczesna dieta faworyzuje kwas linolowy. Według naukowców jego średnie spożycie w 1999 r. wzrosło w stosunku do roku 1900 nawet 20-krotnie!
Terapeutyczne zastosowanie kwasu linolowego
Według naukowców z Uniwersytetu Harvard w Bostonie zastąpienie nasyconych kwasów tłuszczowych i węglowodanów w diecie kwasem linolowym obecnym w olejach, nasionach i orzechach skutkuje obniżeniem ryzyka chorób układu krążenia. Z ich badania wynika, że stosowne zmiany w jadłospisie mogą wyraźnie redukować poziom cholesterolu LDL we krwi, a także poprawiać wrażliwość komórek na insulinę. W świetle wspomnianego badania optymalny poziom konsumpcji kwasu linolowego to 5-10% dziennego bilansu kalorycznego.
To czy i w jaki sposób kwas linolowy chroni przed chorobą wieńcową i innych schorzeniami układu sercowo-naczyniowego pozostaje jednak kwestią sporną. Są badania, które mówią o niższej śmiertelności przy wyższym spożyciu kwasu i takie, które sugerują, że generowany przez niego stan zapalny szkodzi sercu.
Zagrożenia związane z kwasem linolowym
Niestety, co za dużo, to na pewno niezdrowo. Wysokie dawki kwasu linolowego wcale nie przysporzą nam więcej zdrowia, a mogą wręcz obić się na nim w negatywny sposób. Od lat już podkreśla się, że kwasy tłuszczowe omega 3 i omega 6 należy konsumować w odpowiedniej proporcji szacowanej na 1:1 do maksymalnie 1:2. Ponieważ kwas linolowy uczestniczy w produkcji prozapalnych prostaglandyn, warto go równoważyć przeciwzapalnym kwasem EPA oraz DHA.
Z badań przeprowadzonych w Iranie wynika też, że wyższy poziom kwasu linolowego w diecie jest pozytywnie skorelowany z depresją i podatnością na stres. Zjawisko manifestuje się dobitnie zwłaszcza wśród dorosłych mężczyzn. Z kolei ze studiów opublikowanych przez badaczy z Uniwersytetu w Kalifornii wynika, że wysokie spożycie kwasu omega 6 mieć negatywny wpływ na mózg prowadząc do zmian neurodegeneracyjnych. Obniżenie ilości kwasu linolowego w diecie przy jednoczesnym zwiększeniu spożycia kwasów omega 3 pomogło zredukować silne bóle głowy u pacjentów ze skłonnościami do migreny i może pełnić funkcję ochrony przed neurologicznymi zaburzeniami.
Pochodne kwasu linolowego według badania opublikowanego w 2017 r. przez zespół amerykańskich naukowców dowodzą również, że wysokie dawki kwasu linolowego zwiększają świąd w przebiegu łuszczycy i zwiększają wrażliwość na ból.
Co więcej, mimo, że kwas linolowy nie jest uważany za związek rakotwórczy z poszczególnych studiów wynika, że może on promować rozwój guzów nowotworowych. Uważa się wręcz, że wyraźny wzrost przypadków raka prostaty, piersi, skóry, płuc i pęcherza moczowego obserwowany w XX w. może być skorelowany ze zwiększoną konsumpcją kwasów omega 6.
Co to jest CLA i czy warto po niego sięgać?
Na półkach ze zdrową żywnością znaleźć można suplement pod nazwą CLA (z ang. Conjugated linoleic acid). Mowa o sprzężonym kwasie linolowym, czyli jednym z izomerów podstawowego związku. Producenci polecają go przede wszystkim jako środek wspomagający przyrost masy mięśniowej, ale także formę prewencji nowotworów oraz otyłości. Niestety, jak dotąd brakuje przekonujących argumentów dowodzących skuteczności CLA w którymkolwiek ze wspomnianych wyżej aspektów. Suplement jest jednak uważany za bezpieczny, a niektóre badania prowadzone na zwierzętach sugerują potencjalne korzyści.
Generalny konsensus jest jednak taki, że kwas linolowy lepiej jest konsumować w postaci oleistych roślin i wytłoków z nich, raczej niż syntetycznych suplementów. Współczesna zachodnia dieta wydaje się jednak na tyle bogata w kwasy omega 6, że nie ma potrzeby drastycznego zwiększania ich spożycia, zwłaszcza, że może być ono obusiecznym mieczem. Dla ludzkiego zdrowia kluczowa wydaje się być raczej odpowiednio wysoka konsumpcja kwasów omega 3!
- „Linoleic Acid” PubChem, https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Linoleic-acid, 21/12/2022;
- “Linoleic acid–good or bad for the brain?” Ameer Y. Taha, https://www.nature.com/articles/s41538-019-0061-9, 21/12/2022;
- “A systems approach for discovering linoleic acid derivatives that potentially mediate pain and itch” CHRISTOPHER E. RAMSDEN i in., https://www.science.org/doi/10.1126/scisignal.aal5241, 21/12/2022;
- “Linoleic Acid: A Nutritional Quandary” Ronald J. Jandacek, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5492028/, 21/12/2022;
- “Dietary Linoleic Acid and Risk of Coronary Heart Disease: A Systematic Review and Meta-Analysis of Prospective Cohort Studies” Maryam S Farvid i in., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4334131/, 21/12/2022;
- “Dietary linoleic acid and risk of coronary heart disease” Harvard T. H. Chan School of Public Health, https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/2014/11/05/dietary-linoleic-acid-and-risk-of-coronary-heart-disease/, 21/12/2022;
- “Fatty acids: Health Effects of Omega-6 Polyunsaturated Fatty Acids” T.A. Mori, J.M. Hodgson, Encyclopedia of Human Nutrition (Third Edition), Academic Press, 2013;