Wyciąg ze skrzypu polnego – właściwości, działanie i zastosowanie
Pośród naturalnych suplementów dla zdrowia i urody znaleźć można wyciąg ze skrzypu polnego. Stosunkowo niedrogi i niewiążący się z kontrowersjami z powodu egzotycznego pochodzenia jest ciekawą propozycją na uzupełnienie ubogiej w witaminy i minerały, wysoce przetworzonej diety. Potencjalne zastosowanie wyciągu ze skrzypu jest jednak o wiele szersze i niewątpliwie bardzo ciekawe.
Skrzyp polny (Equisetum arvense) to bardzo pospolita bylina występująca w całej Polsce i traktowana przez ogrodników jako bardzo uporczywy chwast. Okazuje się jednak, że to co zdrowe i korzystne dla człowieka nie musi wcale być rzadkie i drogie – skromny skrzyp od lat służy człowiekowi do celów leczniczych, kulinarnych, a nawet rzemieślniczych.
Wyciąg ze skrzypu polnego – co to jest?
Surowcem terapeutycznym jest ziele skrzypu, czyli nadziemne części rośliny obejmujące pęd płonny dorastający nawet do 40 cm wysokości, jego rozgałęzienia tworzące charakterystyczny „choinkowaty” pokrój rośliny oraz drobne ząbkowate liście. Po zbiorze podlegają one stosownemu rozdrobnieniu i wysuszeniu – w takiej postaci są już surowcem na napary.
Aby zintensyfikować działanie końcowego produktu ziele skrzypu poddaje się jednak dalszej koncentracji. Jedną z najpopularniejszych metod na otrzymanie wyciągu jest wygotowywanie skrzypu w roztworze etanolu, a następnie fizycznym odciskaniu lub odwirowywaniu i filtrowaniu cieczy. Rzadziej do otrzymania ekstraktu wykorzystuje się samą wodę.
Końcowym produktem procesu przetwarzania ziela skrzypu są suche i płynne wyciągi o różnym stężeniu. Mogą być one sprzedawane w czystej postaci lub wykorzystywane do produkcji złożonych preparatów leczniczych.
Właściwości wyciągu ze skrzypu polnego
Dotychczasowe badanie naukowe sugerują, że ekstrakt ze skrzypu polnego przede wszystkim odznacza się wysokim potencjałem przeciwutleniającym. Na szczególną uwagę zasługuje imponująca zawartość izokwercytrozyd, które należą do grupy aktywnych flawonoidów. To właśnie dzięki nim wyciąg ze skrzypu posiada silne właściwości przeciwzapalne, a nawet immunosupresyjne. Z badań niemieckich naukowców opublikowanych w 2014 r. wynika wręcz, że ma on zdolność do redukowania produkcji prozapalnych cytokin oraz ograniczania żywotności określonych leukocytów odpowiedzialnych za gwałtowne reakcje systemu odpornościowego.
Wyciąg ze skrzypu jest również bardzo bogaty w minerały, przede wszystkim związki krzemu. Ponadto zawiera potas i wapń, a także szereg związków fenolowych, terpenoidów, alkaloidów, tanin i fitosteroli. Z różnych badań wynika, że dzięki owym składnikom wykazuje również działanie chroniące wątrobę, moczopędne oraz antybakteryjne i przeciwgrzybiczne. Może również skutecznie chronić układ nerwowy (Dos Santos i in., 2005) oraz sercowo-krążeniowy (Sandhu i in., 2010).
Kiedy warto sięgnąć po skrzyp polny?
Pomimo ogromnego wachlarza potencjalnych zastosowań obejmujących nawet zwalczanie komórek rakowych nowotworu trzustki, wyciąg ze skrzypu sprzedawany jest przede wszystkim jako suplement wspierający kondycję włosów, skóry i paznokci. Ma on łagodzić stany zapalne osłabiające wspomniane tkanki i wzmacniać ich strukturę dzięki zawartości krzemu. Tym samym sprzyja gojeniu ran. Ekstrakt można nawet aplikować bezpośrednio na płytkę paznokcia, aby zapobiec deformacjom związanym z łuszczycą.
Ponadto regularne przyjmowanie wyciągu ze skrzypu polnego ma przeciwdziałać osteoporozie dostarczając kościom potrzebnych minerałów. Z badań przeprowadzonych we Włoszech wynika, że suplementacja ogranicza ryzyko złamań spowodowanych naturalną utrata gęstości tkanki kostnej u kobiet w okresie menopauzy.
Ekstrakt ze skrzypu ma być również sprzymierzeńcem zdrowego układu moczowego. Nie tylko ma działanie moczopędne stymulując pracę nerek i zapobiegając rozwojowi powszechnych infekcji cewki i pęcherza moczowego, ale także ogranicza powstawanie kamieni nerkowych. Z raportu Europejskiej Agencji Leków wynika, że oralne przyjmowanie wyciągu z Equisetum arvense może ograniczać obrzęki spowodowane kontuzją lub unieruchomieniem.
Inne potencjalne, choć nieudowodnione w badaniach klinicznych zastosowania terapeutyczne obejmują zwalczanie infekcji bakteryjnych i grzybicznych wywołanych przez gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus), pałeczkę okrężnicy (Escherichia coli) czy drożdżaki Candida albicans. Działanie to jest nawet 3-krotnie słabsze niż antybiotyków takich jak penicylina, ale z drugiej strony, pozbawione poważnych skutków ubocznych.
Suplementacja wyciągiem ze skrzypu prawdopodobnie może być również korzystna w kontekście opóźniania procesu starzenia związanego z działalnością wolnych rodników. Badań w zakresie szerszej skali zastosowań wciąż jednak brakuje.
Wyciąg ze skrzypu polnego – jak stosować?
W aptekach i sklepach ze zdrową żywnością można przede wszystkim nabyć wyciąg ze skrzypu polnego w połączeniu z innymi naturalnymi składnikami, np. drożdżami czy wyciągiem z pokrzywy, jak również dodatkowymi witaminami. Ze względu na różne proporcje składników dawkowanie należy dostosować do zaleceń producenta.
Generalnie preparaty z wyciągiem ze skrzypu polecane są wyłącznie osobom dorosłym, gdyż zawierają śladowe ilości nikotyny. Zazwyczaj nie wywołują żadnych skutków ubocznych, ale nie zaleca się długoterminowego stosowania choćby z uwagi na ryzyko deficytu witaminy z grupy B (stąd preparaty uzupełnione o witaminy). Przeciwwskazaniem do stosowania są również ciężkie schorzenia nerek i wątroby oraz cukrzyca. Ponadto wyciągu ze skrzypu polnego nie poleca się kobietom w ciąży oraz matkom karmiącym, jak również osobom będącym na odwyku nikotynowym. Warto też wiedzieć, że nadmierne spożycie może mieć działanie przeczyszczające.
Ciekawe zastosowanie wyciągu ze skrzypu polnego: ogrodnictwo
Wyciąg ze skrzypu domowej produkcji może być również wykorzystywany w ogrodzie. To naturalny preparat, który pomaga zwalczać mszyce bez sięgania po szkodliwe dla środowiska naturalnego pestycydy.
W tym celu należy zebrać ok. 0,5 kg ziela skrzypu i zmielić je w maszynce, po czym zalać 5 litrami wody. Taką mieszankę pozostawiamy w garnku na 24 godziny, a następnie gotujemy ok. 20 minut i odcedzamy. Po ostudzeniu roztwór należy rozcieńczyć z wodą (1:3-4) i przelać do spryskiwacza. Oprysk prowadzimy raz na 4-5 dni, aż do uzyskania pożądanych efektów.
Jak widać, w prozaicznym skrzypie polnym kryje się wiele niespodzianek i obietnic. Aż szkoda jest nie wykorzystać lokalnego surowca, który tak efektywnie sprzyja urodzie, zdrowiu, a nawet ogrodniczym sukcesom!
- „Equisetum arvense (common horsetail) modulates the function of inflammatory immunocompetent cells” Carsten Gründemann i in., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4132922/, 24/08/2022;
- “Equisetum arvense L. Extract Induces Antibacterial Activity and Modulates Oxidative Stress, Inflammation, and Apoptosis in Endothelial Vascular Cells Exposed to Hyperosmotic Stress” Annamaria Pallag i in., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5832138/, 24/08/2022;
- “Assessment report on Equisetum arvense L., herba” European Medicines Agency, https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-report/final-assessment-report-equisetum-arvense-l-herba_en.pdf, 24/08/2022;
- “Phytochemistry and pharmacological properties of Equisetum arvense L.“, Jinous Asgarpanah, Elnaz Roohi, https://www.researchgate.net/publication/235671908_Phytochemistry_and_pharmacological_properties_of_Equisetum_arvense_L, 24/08/2022;
- “Impact of ethanolic extract of Equisetum arvense (EA1) on pancreatic carcinoma AsPC-1 cells” Ajaz AliBhat i in. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1319562X20300413, 24/08/2022;
- “Effect of Ethanol Root Extract of Equisetum arvense (L) on Urinary Bladder Activity in Rats and Analysis of Principal Plant Constituents” Haiying Zhang i in., https://www.bioline.org.br/pdf?pr15190, 24/08/2022;
