Biegus karłowaty (Calidris minutilla)

Jeden z najmniejszych biegusów z rodzaju Calidris (najmniejszy jest biegus malutki). Należy do rodziny bekasowatych (Scolopacidae) i jest gatunkiem monotypowym – nie wyróżnia się podgatunków, a poszczególne populacje nie różnią się od siebie wyglądem. Ze względu na stabilną populację Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje biegusa długoskrzydłego za gatunek najmniejszej troski (oznaczenie LC, z języka angielskiego “least concern”). W Polsce objęto go ścisłą ochroną gatunkową, chociaż był w naszym kraju zaobserwowany tylko raz, w 2005 roku.

Występowanie

Biegus karłowaty występuje głównie na terenie Ameryki Północnej, w chłodnych rejonach Kanady i Alaski. Jest to gatunek wędrowny, więc gniazduje oraz zimuje na innych obszarach. Zimę spędza na wybrzeżu Oceanu Spokojnego, w stanie Oregon, w Karaibach, północnym Chile i w Brazylii. Czasem można również zaobserwować ten gatunek w Europie, chociaż nie są to częste sytuacje. Sporadycznie pojawia się także w Azji. W Polsce obecność biegusa karłowatego odnotowano tylko raz, w 2005 roku w województwie małopolskim.

Wygląd

Biegus karłowaty jest bardzo niewielkim ptakiem. Długość ciała wraz z ogonem wynosi od 13 do 15 centymetrów, a rozpiętość skrzydeł większości osobników waha się od 27 do 28 centymetrów. U tego gatunku nie zauważa się wyraźnego dymorfizmu płciowego, samce są podobne do samic pod względem wielkości i ubarwienia, choć samce są zazwyczaj nieco mniejsze od samic. Masa ciała dorosłych osobników wynosi zazwyczaj od 19 do 30 gramów. Dorosłe osobniki w szacie godowej mają brązowy wierzch ciała z wyraźnymi, ciemnymi plamkami. Spód ciała jest jednolicie biały. Białe pióra widoczne są również wzdłuż skrzydeł – w locie widać biały pasek na spodniej stronie skrzydła. Podobny, biały pasek można zauważyć także na ogonie. Reszta ogona ma brązowy kolor. Samice oraz samce w okrywie spoczynkowej mają mniej wyrazisty kolor, bardziej popielatobrązowy. Obie płcie mają stosunkowo długie, cienkie, szarożółte nogi i wąski, dość krótki, ciemny dziób. Oczy są ciemne, a nad nimi widać jasną brew. Przez oko przechodzi czarna smuga, oddzielona u góry i na dole białym pasem. Upierzenie osobników młodocianych jest podobne do osobników dorosłych w szacie spoczynkowej, choć ma rudawy odcień i jest nieznacznie jaśniejsze.

Biotop

Naturalnym siedliskiem biegusów karłowatych jest tundra i lasotundra na terenach Ameryki Północnej, a więc głównie obszary Alaski i Kanady. Poza okresem lęgowym biegusy karłowate przebywają także chętnie na wilgotnych terenach, takich jak mokradła, brzegi rzek i jezior – jest ot gatunek brodzący.

Rozród

Biegusy karłowate migrują na zimę do cieplejszych rejonów Ameryki Środkowej i Południowej. Powracają do Ameryki Północnej na wiosnę, gdy zaczyna się ich sezon godowy. Samice składają jaja między majem a czerwcem. Gatunek ten jest monogamiczny, pary łączą się ze sobą na stałe i wspólnie budują gniazda na ziemi. Wyprowadzają tylko jeden lęg w roku. Gniazdo budowane jest na ziemi, zazwyczaj blisko zbiornika wodnego. Nie jest ono skomplikowane, ma formę zagłębienia w ziemi, które zostaje wyścielone trawą lub mchem, co pomaga utrzymać jaja w odpowiedniej temperaturze. Samica składa zazwyczaj cztery jaja. Okres inkubacji jaj wynosi około dwudziestu dni. Jaja są wspólnie wysiadywane przez samca i samicę z pary. Po wykluciu samica przeważnie zostawia młode i opiekuje się nimi tylko samiec. Pisklęta muszą samodzielnie opuszczać gniazdo już pierwszego dnia po wykluciu, żeby znaleźć pożywienie. Początkowo są jednak pokryte tylko delikatny, puchem i nie mogą spędzać zbyt dużo czasu poza gniazdem, ze względu na ryzyko wyziębienia. W tym okresie młode są także wyjątkowo bezbronne i narażone na ataki drapieżników. Pełne opierzenie następuje po upływie około trzech tygodni po wykluciu. Po tym czasie młode uzyskują pełną niezależność i opuszczają na stałe gniazdo oraz opiekę ojca. Biegusy karłowate na wolności żyją zazwyczaj kilka lat.

Odżywianie

Dieta biegusów karłowatych składa się głównie z małych bezkręgowców wodnych, w tym drobnych skorupiaków, owadów i ich larw. Na terenach bagnistych biegusy karłowate żerują, brodząc w płytkich wodach i błocie. Kiedy są w tundrze, wyszukują pożywienie pośród mchów i roślinności.