Jesiotr rosyjski (Acipenser gueldenstaedtii)

Jesiotr rosyjski (znany też jako jesiotr wschodni) to gatunek długowiecznej ryby, który dawniej zamieszkiwał wszystkie duże rzeki w Europie Południowej. Obecnie ostatnia pozostała populacja występuje w wodach przybrzeżnych dorzeczu Morza Czarnego, Morza Azowskiego i Morza Kaspijskiego. Czasami można też spotkać go w Wołdze i Dunaju, gdzie występuje wyłącznie w formie słodkowodnej. Jesiotr rosyjski jest krytycznie zagrożony w całym swoim zasięgu występowania.

Występowanie

Naturalnym siedliskiem jesiotra rosyjskiego są wybrzeża Europy Południowej. Obecnie stabilną populację można spotkać w wodach przybrzeżnych dorzeczu Morza Czarnego, Morza Azowskiego i Morza Kaspijskiego.

Wygląd

Jesiotr rosyjski jest dużym gatunkiem ryby, maksymalnie może osiągać masę nawet 160 kilogramów, choć zazwyczaj osobniki ważą między 20 a 30 kilogramami. Długość ciała jesiotra rosyjskiego wynosi od 130 do 250 centymetrów, choć można spotkać nawet czterometrowe osobniki. Ciało wydłużone. Grzbiet ma szary kolor z niebieskim lub zielonym połyskiem, brzegi ciała są srebrne, a brzuch biały. Całą ryba jest pokryta tarczkami kostnymi i ganoidalnymi łuskami. Na grzbiecie znajduje się od 10 do 13 tarczek kostych (u młodych osobników mogą przybierać formę kolców), na boku od 24 do 40, a na brzuchu tyle samo co na grzbiecie – od 10 do 13. Głowa jesiotra rosyjskiego jest skrócona i zwężona z przodu. Rostrum jest wyjątkowo krótkie, podobnie jak otaczające je wąsiki. Ciało jest wyższe niż u pozostałych gatunków jesiotrów (takich jak zachodni czy syberyjski).

Rozród

Samce jesiotra rosyjskiego osiągają dojrzałość płciową wcześniej od samic, w wieku około siedmiu-dziewięciu lat. Samice stają się w pełni dojrzałe płciowo w wieku od około ośmiu do czternastu lat. Jesiotr rosyjski to do gatunek anadromiczny, co oznacza, że większość życia spędza w wodach słonych, a do rozmnażania przystępuje w wodach słodkich. Wędrówki tarłowe u tego gatunku rozpoczynają się wiosną, na przełomie kwietnia i maja. Ryby przepływają wtedy z wybrzeży do rzek w głębi lądu. Wędrówka potrafi trwać dość długo, dlatego tarło rozpoczyna się po upływie dwóch-trzech miesięcy, na przełomie czerwca i lipca. Istotnym czynnikiem dla rozrodu jest odpowiednia temperatura wody – musi wynosić powyżej dwudziestu stopniu Celciusza. Tarło odbywa się na głębokości dwóch-dziesięciu metrów w obszarach o silnym prądzie. Samice przed złożeniem ikry wykopują niewielkie jamki w żwirowym dnie rzek. Wybierają do tego miejsca o wartkim nurcie. Samiec zapładnia ikrę, oblewając ją mleczkiem. Za jednym razem samice składają bardzo dużo jaj, nawet kilka setek tysięcy. Rekordowo odnotowano kilka milionów jaj złożonych podczas jednego tarła. Samce i samice od razu po tarle powracają do morza. Rozwój lepkich, ciemnoszarych jaj (o średnicy 2,6-3,0 mm) trwa około tygodnia. Młode jesiotry nie płyną jednak od razu do morza, ale spędzają początkowe 1-3 lata życia w rzece, w której się urodziły.

Odżywianie

Jesiotr rosyjski jest gatunkiem drapieżnym. Młode początkowo odżywiają się bezkręgowcami bentonicznymi z dna rzek. Dorosłe osobniki żywią się skorupiakami, mięczakami, wieloszczetami i małymi rybami. Nie żerują w trakcie wędrówki tarłowej.

Biologia

Jesiotr rosyjski jest gatunkiem samotniczym, poza okresem tarła unika kontaktu z innymi jesiotrami. Ryby te na ogół mają wysoką zdolność do hybrydyzacji i większość gatunków jest w stanie się krzyżować.

Praktyczne zastosowanie

Na początku XIX wieku jesiotry rosyjskie były szeroko wykorzystywane do produkcji kawioru, ale od 1982 roku są gatunkiem chronionym w Europie. Obecny status gatunku zagrożonego wiąże się głównie z nadmiernym przyłowem, kłusownictwem, degradacją siedlisk (tarlisk, szkółek) oraz fizycznymi przeszkodami w migracji. Projekty ochrony obejmujące ten gatunek obejmują reintrodukcje oparte na okazach z akwakultury. Obecnie udaje się także zmniejszyć liczbę nielegalnych połowów poprzez rozbudowane systemu hodowli przemysłowych w gospodarstwach rybnych. Z jesiotrów rosyjskich pozyskuje się zarówno mięso, jak i ikrę, z której wytwarzany jest kawior. Gatunek wpisany do Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych (IUCN) jako krytycznie zagrożony wyginięciem (kategoria CR) na całym obszarze naturalnego występowania.