Buławka spłaszczona (Clavariadelphus ligula)

Nazywana/y także: goździeniec łopatkowaty, buławnik płaski, buławnik spłaszczony

Tagi

Grzyby niejadalne

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Galeria zdjęć

Wstęp

Buławka spłaszczona to jeden z tych niesamowitych grzybów, niewiele mających wspólnego z potocznym wyobrażeniem grzyba jako organizmu zbudowanego z kapelusza oraz nóżki. W Polsce rzadka, toteż objęta ochroną częściową, do 2014 r. ścisłą.

Sezon

Buławka spłaszczona wytwarza owocniki w tym samym czasie co inne buławki: od sierpnia do października.

Występowanie

Buławka spłaszczona trafia się najczęściej w górskich albo wyżynnych świerczynach, w Polsce głównie na południowym wschodzie. Buławkę spłaszczoną podawano z wielu miejsc Eurazji oraz Ameryki Północnej. W Europie jest nader rzadka.

Wygląd

Owocniki buławki spłaszczonej wyrastają zwykle gromadnie, rzadziej samotnie, wokół pniaków. Młode okazy tej buławki są gładkie, podczas gdy starsze charakteryzują się guzowatą i mocno pomarszczoną powierzchnią, nierzadko z podłużnymi fałdami. Kolor buławek spłaszczonych zmienia się z wiekiem: młode są jasno żółtawe, często niemal białawe, średnie żółtawe wpadające w brąz, stare natomiast przybierają dość niezwykły, fioletowy lub czerwony odcień brązu. Podstawa owocnika filcowata w dotyku, a biała w kolorze.

Trzon wydrążony wewnątrz.

Miąższ kremowo biały, sprężysty w większej części owocnika, nieco gąbczasty i bardziej miękki w dotyku przy wierzchołku, gorzki w smaku, o ledwo wyczuwalnej woni. Nie zmienia koloru po uszkodzeniu bądź nacięciu, ale zaprawiony siarczanem żelaza III zielenieje, a po zaprawieniu wodorotlenkiem potasu (potasem kaustycznym) żółknie.

Wysyp zarodników kremowo białawy lub matowo żółtawy. Spory goździeńca łopatkowatego (buławki spłaszczonej) są gładkie, pozbawione koloru, jajowate, osiągają 8-15 × 3-6 µm. Cystidiów brak.

Epitet gatunkowy „spłaszczona” może w przypadku tego gatunku wprowadzać w błąd obserwatora, albowiem owocniki buławki spłaszczonej wcale nie muszą mieć spłaszczonych („przyciętych”) na szczycie owocników. Czasem bywają zaostrzone.

Inne gatunki buławek rodzime dla Polski: buławka obcięta C. truncatus i pałeczkowata C. pistillaris są wyraźnie okazalsze. Buławka żółtostopa C. flavipes z kolei zazwyczaj osiąga mniejsze rozmiary od buławki spłaszczonej, ponadto ma szersze zarodniki.

Właściwości

Wg niektórych źródeł buławka spłaszczona jest grzybem jadalna, ale niesmaczna; wg innych niejadalna. Nie wolno jej zbierać z powodu rzadkości i ochrony gatunkowej.

Zastosowanie

Obecnie raczej nie ma zastosowania buławki spłaszczonej, trwają jednak wytężone prace nad zastosowaniem kwasu klawarynowego z buławek w lecznictwie.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Buławka spłaszczona, fot. shutterstock

Bibliografia

Mushrooms of the Pacific Northwest.; "Ammirati J., Trudell S. 2009."; Timber Press, Portland.;
Arora D. 1986.; "Mushrooms demystified: a comprehensive guide to the fleshy fungi."; Ten Speed Press, Berkeley.;
Beig M., Dar G., Ganai N., Khan N. 2008.; "Mycorrhizal biodiversity in Kashmir forests and some new records of Macrofungi from Jammu and Kahmir state."; Applied Biological Research 10 (1-2): 26–30.;
Fisher D., Besette A. 2010.; "Edible wild mushrooms of North America: a field-to-kitchen guide."; University of Texas Press, Austin.;
Fluck M. 1996.; "Jaki to grzyb? Oznaczanie, zbiór, użytkowanie."; Oficyna Wyd. „Delta W-Z”, Warszawa – Mladijska Knjiga, Lubljana, Słowenia.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Gumińska B., Wojewoda W. 1988.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
Lohmeyer T., Kũnkele U. 2006.; "Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie."; Wyd. Parragon, Warszawa.;
Mirek Z. 2006.; "Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
Narkiewicz C. 2005.; "Grzyby chronione Dolnego Śląska."; Wyd. Muzeum Przyrodniczego, Jelenia Góra.;
Škubla P. 2007.; "Wielki atlas grzybów."; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań.;
Snowarski M. 2010.; "Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą."; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
Tylukti E. 1987.; "Mushrooms of Idaho and the Pacific Northwest. Vol. 2 Non-gilled Hymenomycetes."; The University of Idaho Press, Moscow.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
Wojewoda, W., Ławrynowicz, M., 2006.; "Czerwona lista grzybów wielkoowocnikowych w Polsce."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;