Gąska żółtobrunatna (Tricholoma fulvum)

Nazywana/y także: bedłka żółtobrunatna, rycerzyk brzozowy, rycerzyk żółtobrunatny

Tagi

Grzyby trujące

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Galeria zdjęć

Wstęp

Gąska żółtobrunatna to pospolity, zwykle wyrastający pod brzozami, grzyb trujący zaliczany do rodziny gąskowatych Tricholomataceae, jedna z wielu często mylących się nawet doświadczonym grzybiarzom i naukowcom tzw. gąsek brązowych.

Sezon

Owocniki gąski żółtobrunatnej obserwuje się od września do listopada. Wyrastają bardzo różnie, samotnie albo gromadnie, zwykle tworząc przerwany czarci krąg.

Występowanie

Gąska żółtobrunatna podawano z większości obszarów Półkuli Północnej. Występuje na północy Afryki, całej Europie (od wybrzeży Morza Śródziemnego po tundry Skandynawii włącznie), na Syberii, Kamczatce, Japonii oraz Ameryce Północnej.

W Europie jedynymi partnerami mikoryzowymi tego grzyba są brzozy. W Ameryce Północnej ma wchodzić w związki mikoryzowe także z innymi rodzajami drzew. Nie ma większych preferencji co do podłoża, trafia się w miejscach suchych i mokrych, na glebach piaszczystych, gliniastych albo torfiastych, zwykle o odczynie kwaśnym.

Wygląd

Owocniki gąski żółtobrunatnej są z kapeluszami w wielorakich odcieniach brązu (zwykle wpadającego w czerwień lub żółć), matowe bądź tłuste w dotyku, pustawym trzonem pozbawionym pierścienia, wysokim na 5-13 cm, a grubym na 0,7-2 cm, o żółtawych blaszkach oraz miąższu, pachną i smakują mąką.

Kapelusz za młodu łukowato zgięty, potem płaski, u najstarszych owocników często wklęsły, choć czasem z niewielkim garbikiem. Powierzchnię ma gładką, błyszczącą, brązową, zwykle ciemniejszą w środku, o prążkowanym rondzie, a brzegi bardziej żółtawe. Skórka łatwo daje się ściągnąć.

Blaszki gąski żółtobrunatnej są szerokie, gęsto upakowane, lekko wybrzuszone w kształcie, o gładkich krawędziach. Na młodych, nieuszkodzonych owocnikach są blado żółte, na starszych pokrywają się rdzawymi plamami po uszkodzeniach, niekiedy robiąc się całe rudo brunatne.

Trzon zwykle walcowaty, czasem nieco bulwiasty albo wrzecionowaty przy podstawie. Kolorami zbliżony do kapelusza, choć z ciemniejszymi, podłużnymi włóknami. Zawsze tłusty w dotyku. Za młodu sprężysty i pełny, potem łamliwy i pusty wewnątrz.

Miąższ jest zwarty, twardawy, kremowo biały lub lekko żółtawy w środku kapelusza, natomiast wyraźnie żółty w nóżce. Czuć go mąką. Smakuje najpierw mąką, potem staje się mocno gorzki.

Wysyp spor g. żółtobrunatnej jest biały. Zarodniki odznaczają się szeroko jajowatym kształtem, brakiem pory rostkowej, gładką i bezbarwną powierzchnią, obecnością kropli oleju w środku. Najczęściej mierzą po 5,0-7,0 x 4,0-5,0 µm.

Gąskę żółtobrunatną można pomylić z pokrewną, także trującą gąską białobrązową T. albobrunneum. G. białobrązowa rośnie jednak pod sosnami, blaszki ma jaśniejsze, białawe. Również jej miąższ jest bielszy w kolorze i jeszcze bardziej gorzki w smaku od miąższu gąski żółtobrunatnej. Jeszcze podobniejsza do gąski żółtobrunatnej bywa gąska świerkowa T. pseudoincitans. Wchodzi ona w mikoryzy ze świerkiem, kapelusz ma o gładszych krawędziach, a blaszki również żółtawe lecz bledsze od gąski żółtobrunatnej.

Właściwości

Gąska żółtobrunatna jest trująca. W dawniejszych publikacjach, głównie skandynawskich, opisywano tego grzyba jako jadalną po starannej obróbce termicznej choć niesmaczną i ciężko strawną.

Zastosowanie

Z uwagi na toksyczne właściwości i ohydny, gorzko-mączysty smak gąska żółtobrunatna nie znajduje współcześnie zastosowań.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Gąska żółtobrunatna, fot. shutterstock

Bibliografia

Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Kalamees K. 2010.; "Checklist of the species of the genus Tricholoma (Agaricales, Agaricomycetes) in Estonia."; Folia Cryptogamica Estonica 47: 27-36.;
Kibby G. 2010.; "The genus Tricholoma in Britain."; Field Mycology 11, 4: 113-140.;
Knudsen H., Vesterholt J. 2008.; "Funga Nordica, agaricoid, boletoid and cyphelloid genera."; Nordsvamp, Copenhagen.;
Laux H. 2001.; "Der große Kosmos-Pilzführer. Alle Speisepilze mit ihren giftigen Doppelgängern."; Kosmos, Stuttgart.;
Mirek Z. (ed.) 2006.; "Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. W. Szafer Institute of Botany."; Polish Academy of Sciences, Kraków.;
Mouhamadou B., Carriconde F., Gryta H., Jargeat P., Manzi S., Gardes M. 2008.; "Molecular evolution of mitochondrial ribosomal DNA in the fungal genus Tricholoma: barcoding implications."; Fungal Genetics and Biology 45(9): 1219-1226;
Phillips R. 2010.; "Mushrooms and Other Fungi of North America."; Firefly Books, Buffalo.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;