Gołąbek poduchowaty (Russula torulosa)

Wstęp

Gołąbek poduchowaty to jeden z wielu grzyb niejadalnych bądź nawet trujących gatunków gołąbków o fioletowych bądź ciemnopurpurowych kapeluszach. Grzyb ten cechuje się długim pojawem owocników oraz niemiłym smakiem.

Sezon

Gołąbek poduchowaty zawiązuje owocniki od lipca do listopada.

Występowanie

Gołąbek poduchowaty rośnie na południu Europy, w Azji Mniejszej, północnej Afryce i na Wyspach Kanaryjskich. Dalej na północy Eurazji występuje tylko na nielicznych, rozproszonych stanowiskach. Najdalsze stanowiska północne znajdują się w Mongolii, Słowacji i u nas w Polsce: w Wolińskim Parku Narodowym.

Tworzy związki mikoryzowe z sosnami, głównie zwyczajną i nadmorską, ale tylko na glebach bogatych w wapń, dlatego w Polsce praktycznie się go nie spotyka, a w Niemczech jest bardzo rzadki (trafia się głównie w Bawarii i Turyngii na wyjątkowo ciepłych siedliskach). Zasiedla widne bory, jałowczyska oraz suche murawy na płytkich, ubogich w azot i fosfor glebach, wykształcających się na marglach bądź wapieniach.

Wygląd

Owocniki gołąbka poduchowatego są krępe i trwałe, tłustawe w dotyku. Mleczka nie wytwarza.

Blaszki wąskie, równej grubości, przyrosłe do nóżki, na młodych egzemplarzach jasno kremowe, niemal białe, u dojrzalszych owocników w mętnym, ochrowo żółtym kolorze.

Kapelusz podobnie jak u pozostałych członków rodzaju za młodu wypukły, potem spłaszczony, z ostro odgiętymi brzegami, w wielorakich odcieniach, lśniącej czerwieni lub bordo, od karminowego po ciemną purpurę przechodzącą w fiolet. U niektórych okazów środek kapelusza bywa marmurkowo zielony albo niemal czarny. Kształt kapelusza tego gołąbka ulega w toku rozwoju typowym dla rodzaju metamorfozom: od wypukłego w środku do wgłębionego jak u mleczajów.

Nóżka gołąbka poduchowatego bywa niezwykle jędrna, twardsza niż u reszty gołąbków, przysadzista (10-30 mm szeroka, a 30-60 mm wysoka), u góry matowa, fioletowo niebieska bądź czerwona, przy podstawie biaława. Pierścienia brak.

Miąższ jędrny, niezwykle twardy jak na gołąbka, o mocnej, koloru białego, przyjemnej woni jabłek. W smaku przykry, gorzko palący, aczkolwiek mniej cierpki od pokrewnego gołąbka agrestowego. Gwajak powoli przebarwia go na zielono.

Wysyp spor jasnożółty. Zarodniki tego gołąbka są odwrotnie jajowate, wyraźnie amyloidalne, brodawkowate lub okryte drobną siateczką. Osiągają 6,7-9 x 5,7-7 μm. Podstawki bulwiaste, mierzą 40-45 µm długości a 8-10 µm szerokości.

Nawet doświadczonym grzybiarzom łatwo pomylić gołąbka poduchowatego z pozostałymi gołąbkami z podsekcji Sanguinae. G. agrestowy (Queleta) R. queletii charakteryzuje się brakiem woni lub słabym zapachem agrestu, czarniawym środkiem i łamliwszym miąższem. Ponadto rośnie na nizinach, na glebach o kwaśnym odczynie. Gołąbek czerwonofioletowy (przydrożny) R. sardonia odznacza się dłuższym trzonem, cytrynowo żółtymi blaszkami oraz miąższem przebarwiającymi się w kontakcie z wodą amoniakalną na różowo bądź czerwono, poza tym nie czuć go startym jabłkiem.

Gołąbki z podsekcji Atropurpurinae różnią się odeń białym wysypem zarodników, tudzież bardziej fioletowymi kapeluszami. Członkowie podsekcji Violacinae z kolei zawiązują znacznie drobniejsze, delikatniejsze w dotyku owocniki.

Właściwości

Gołąbek poduchowaty to grzyb niejadalny, może nawet trujący, na północ od basenu Morza Śródziemnego występuje rzadko i w rozproszeniu.

Zastosowanie

Z uwagi na ohydny smak i zapewne toksyczne właściwości gołąbek poduchowaty nie znajduje zastosowań kulinarnych.