Jodłownica górska (Bonadarzevia mesenterica)
![Jodłownica górska, Źródło: This image was created by user Ryane Snow (snowman) at Mushroom Observer, a source for mycological images.You can contact this user here.English | español | français | italiano | македонски | português | +/− [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons](https://www.ekologia.pl/wp-content/uploads/2023/01/800px-2011-12-24-Bondarzewia-mesenterica-Schaeff-Kreisel-191086.jpg)
Wstęp
Sezon
Występowanie
Jodłownica górska rośnie tam, gdzie jej najważniejsza roślina żywicielska – jodła zwyczajna Abies alba. Trzyma się zatem górskich i wyżynnych lasów Środkowej Europy, sięgając na północ po Danię, na południe po Czechy i Austrię, a na wschodzie do Republiki Kabardyno-Bałkarskiej w Federacji Rosyjskiej. Wszędzie rzadka i co raz bliższa wymarcia. W Polsce spotykana jest niemal wyłącznie w Sudetach, Karpatach oraz Górach Świętokrzyskich.
Wygląd
Owocniki jodłownicy górskiej formują najczęściej rozetkowate skupienia, zrastając się po kilkanaście. Nic dziwnego zatem, że taki grupowy owocnik osiąga nierzadko imponujące rozmiary: 10 kg wagi i koło pół metra średnicy!
Kapelusz ma kształt wachlarza lub języka, powierzchnię w dotyku aksamitną, lekko pręgowaną i matową. Kolor kapelusza u bondarcewii jodłowej wyraźnie zmienia się z wiekiem: młode owocniki są jasnożółte, podczas gdy stare w różnych odcieniach ciemnych brązów i czerni, zwykle przypominających drewno orzecha włoskiego. Mierzyć może nawet 10-30 cm długości. Zwykle zrasta się dachówkowato z sąsiednimi kapeluszami.
Rurki jodłownicy mogą być kremowobiałe lub słomiasto żółte. Osiągają 4-10 mm długości. Zbiegają po nóżce. Bardzo charakterystyczne są też pory: wielkie, kanciaste i nierówne.
Trzon niemal niedostrzegalny, niezwykle krótki, wyrasta ze wspólnej podstawy z innymi trzonami.
Miąższ jodłowniccy górskiej jest biały, sprężysty, nie ciemnieje po przekrojeniu, aczkolwiek robi się słomkowo żółty po wysuszeniu.
Smak ma obrzydliwy, palący, a zapach grzybowy i mocny.
Wysyp zarodników biały. Spory gładkie, okrągławe, amyloidalne, łatwe do odróżnienia od zarodników podobnych hub dzięki swej charakterystycznej, brodawkowato żeberkowanej powierzchni. Mierzą około 5 × 6,5 µm.
Właściwości
Zastosowanie
Z racji rzadkości występowania nie stanowi problemu gospodarczego w większości państw. Tym niemniej w rodzinie jodłownicowatych (Bondarzeviaceae) nie brak hub bardzo szkodliwych dla leśnictwa i sadownictwa, należy tu bowiem choćby korzeniowiec wieloletni Heterobasidion annosum, absolutny lider w szkodzeniu lasom gospodarczym.
Jodłownica górska, Źródło: This image was created by user Ryane Snow (snowman) at Mushroom Observer, a source for mycological images.You can contact this user here.English | español | français | italiano | македонски | português | +/− [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons
- Domański S., Orłoś H., Skirgiełło A. 1967.; "Żagwiowate II (Polyporaceae pileateae), szczecinkowcowate II (Mucronosporaceae pileateae), lakownicowate (Ganodermataceae), bondarcewiowate (Bondarzewiaceae), boletkowate (Boletopsidaceae), ozorkowate (Fistulinaceae). w: Kochman J., Skirgiełło A. (red.),"; PWN, Warszawa;
- Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
- Grochowski W., Grochowski A. 1994.; "Leśne grzyby, owoce i zioła. Zbiór i wykorzystanie."; PWRiL, Warszawa;
- Krieglsteiner G., Gminder A., Winterhoff W. 2000.; "Die Großpilze Baden-Württembergs. Band 2: Ständerpilze: Leisten-, Keulen-, Korallen- und Stoppelpilze, Bauchpilze, Röhrlings- und Täublingsartige."; Ulmer Verlag, Stuttgart.;
- Kujawa A. 2005.; "„Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych” – nowa forma gromadzenia danych mikologicznych pochodzących od amatorów. Podsumowanie roku 2005."; Przegląd Przyrodniczy, 16 (3-4): 17-52.;
- Kujawa A. 2010.; "Ochrona grzybów wielkoowocnikowych w Polsce – stan aktualny, problemy i wyzwania. Głos w dyskusji."; Przegląd Przyrodniczy, 21 (2): 42-51.;
- Ławrynowicz M. 2004.; "Ochrona gatunkowa grzybów."; Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 60 (5): 51-61.;
- Łakomy P., Hanna Kwaśna H. 2008.; "Atlas hub."; Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa.;
- Mirek Z. 2006.; "Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski."; W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków.;
- Moser M. 1978.; "Röhrlinge und Blätterpilze. Kleine Kryptogamenflora Mitteleuropas. vol. 2."; Gustav Fischer, Stuttgart.;
- Narkiewicz C. 2005.; "Grzyby chronione Dolnego Śląska."; Wyd. Muzeum Przyrodniczego, Jelenia Góra.;
- Snowarski M. 2010.; "Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą."; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa;
- Szczepkowski A. 2012.; "Grzyby nadrzewne w innym świetle – użytkowanie owocników."; Studia i Materiały CEPL w Rogowie 14, 32: 3.;
- Tyszko-Chmielowiec P. (red.) 2012.; "Aleje – skarbnice przyrody. Praktyczny podręcznik ochrony alej i ich mieszkańców."; Fundacja EkoRozwoju, Wrocław.;
- Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
- Wojewoda W., Ławrynowicz M. 2006.; "Czerwona lista grzybów wielkoowocnikowych w Polsce."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
