Korzeniowiec jodłowy (Heterobasidion abietinum)

Wstęp

Korzeniowiec jodłowy to niejadalna, jedna z najszkodliwszych dla gospodarki hub z rodziny jodłownicowatych Bondarzewiaceae. Wywołuje jamkową, białą zgniliznę (zwaną też zgnilizną: korozyjną, pstrą albo kieszonkową) u jodeł, sporadycznie także u modrzewi i świerków.

Sezon

Korzeniowiec jodłowy podobnie jak jego kuzyni zawiązuje trwałe owocniki, rozwijające po kilka lat, zwykle na już obumarłych żywicielach. Na gruntach żyznych owocniki formują się wcześniej: już na żywych jeszcze jodłach. Na gruntach jałowych odwrotnie: korzeniowiec jodłowy może wcale nie tworzyć owocników, za to jeszcze intensywniej przerastać tkanki gospodarza.

Występowanie

Korzeniowca jodłowego spotyka się wszędzie tam, gdzie rosną dziko lub sadzone przez leśników i architektów zieleni jodły. W Europie jest pospolitszy na południu, w górach i na wyżynach, gdy spotykamy najobfitsze drzewostany jodłowe.

Wygląd

Owocnik korzeniowca jodłowego jest wyraźnie grubszy i większy od dwu pozostałych, krajowych korzeniowców: sosnowego H. annosum oraz drobnoporego H. parviporum. Najczęściej wyrastają samotnie, rzadziej po kilka, mogąc wówczas zrastać się nasadami. Wyrastają nisko: na wystających z gruntu korzeniach, pniakach albo szyjkach korzeniowych jodeł.

Kapelusz wieloletni, w różnych odcieniach ciemnej czerwieni bądź bordo wpadających w brąz, wydatnie ciemniejszy na środku, o bardzo nieregularnym kształcie, w przeciwieństwie do k. sosnowego rzadko kiedy konsolowaty, o jasnych brzegach (kremowobiałych bądź żółtawych), przyrastający do jodły podstawą albo bokiem. Od pozostałych krajowych przedstawicieli rodzaju Heterobasidion odbiega guzkowatą, wyraźnie pomarszczoną a matową w dotyku, nigdzie zaś, nawet na brzegach, nie kosmatą w dotyku powierzchnią.

Pory mniej regularne od reszty korzeniowców, nierzadko pogięte lub mocno wydłużone, choć zwykle okrągławe, o średnicy 0,2-0,6 mm.

Nóżki nie tworzy, albowiem przyrasta bokiem bądź podstawą kapelusza do jodły.

Miąższ korzeniowca jodłowego grubszy niż u krewniaków, osiągać może 5-30 mm grubości. Poza tym nie odbiega kolorem (jasnego drewna) ani korkowato-skórzastą (łykowatą) fakturą. Korzeniowca jodłowego przeciwieństwie do dość miłej, słodkawej woni korzeniowca sosnowego czuć „grzybem” i zgnilizną.

Wysyp spor kremowy albo czysto biały. Zarodniki korzeniowca jodłowego są łezkokształtne (a nie kuliste jak u sosnowego i drobnoporego), poza tym nieamyloidowe i drobno nakrapiane jak u pozostałych gatunków. Mierzą po 4,2-5,5 × 3,4-4,0 µm.

Właściwości

Korzeniowiec jodłowy uważany jest za jedną z najszkodliwszych hub całej Europy, zwłaszcza na południu i w obszarach górskich. W zaatakowanej przez tego grzyba jodle twardziel (drewno starszych osobników, jakie utraciło już zdolność przewodzenia wody lecz nabrało cennych dla przemysłu własności mechanicznych) robi się czerwona albo purpurowa (u świerka natomiast byłaby najpierw fioletowa, potem blado brązowa, wreszcie stałaby się bezkształtną masą). Obecność owocników korzeniowca wskazuje na silne spróchnienie od środka drzewa, niemożność jego uratowania i narastające ryzyko zakażenia pozostałych drzew.

Zastosowanie

Korzeniowiec jodłowy podobnie jak jego kuzyni nie miał dotychczas jakichkolwiek zastosowań. Skoro jednak z korzeniowca sosnowego teoretycznie dałoby się uzyskiwać lekarstwa to może także jodłowy i drobnopory (świerkowy) znalazły by zbliżone zastosowania w farmacji? Domniemane walory lecznicze tych hub wymagają dalszych obserwacji.