Wrośniak garbaty (Trametes gibbosa)

Nazywana/y także: gmatwek garbaty, gmatwek okazały, huba garbata, hubczak garbaty, hubczak okazały, podskórnik garbaty, podskórnik okazały, siatkowiec garbaty, siatkowiec okazały, skórzak garbaty, skórzak okazały

Tagi

Grzyby niejadalne

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Wrośniak garbaty – pytania i odpowiedzi
Galeria zdjęć

Wstęp

Wrośniak garbaty to sporych rozmiarów huba z rodziny żagwiowatych (Polyporaceae), o charakterystycznym, garbatym zgrubieniu w miejscu wrastania w roślinę żywicielską.

Sezon

Wrośniak garbaty zawiązuje dość trwałe owocniki, zwykle żyjące około roku. Jeżeli zima jest bardzo łagodna to mogą one przezimować.

Występowanie

Wrośniak garbaty jest szeroko rozpowszechniony w Eurazji. Zawleczono go także do Kanady i USA. Preferuje lasy liściaste, albowiem poraża głównie buka, rzadziej graba, dąb, topolę, brzozę i kasztanowce. Na drzewach szpilkowych rośnie bardzo rzadko, jeśli już to na jodłach, gdyż jodła często towarzyszy gatunkom liściastym jako domieszka w buczynach i grądach. Właśnie buk jest optymalnym podłożem dla wrośniaka garbatego, zwłaszcza na północnych kresach zasięgu. Z sadzonkami buka lub ze źle impregnowanym drewnem bukowym zawleczono też najprawdopodobniej wrośniaka garbatego na półkulę zachodnią.

Wygląd

Owocniki wrośniaka garbatego najpierw są bulwiaste i niekształtne, potem muszlokształtne bądź konsolowate. Jak wskazuje poprzednia nazwa gatunkowa – okazały – faktycznie nie są małe, mierzą bowiem 8-20 cm szerokości, a 1-8 cm grubości.

Kapelusz bokiem przyrośnięty do drewna. U wrośniaka garbatego – podobnie jak u wielu jego kuzynów – wierzch kapelusza bywa bardzo różnie umaszczony. Może być śnieżnobiały, ochrowo biały, blado-orzechowy, cynamonowy, sino-szary czy seledynowo-oliwkowy. Powierzchnia młodych owocników jest aksamitna w dotyku, a dojrzałych naga oraz gładka.

Hymenofor rurkowaty, z białymi porami, o rurkach mierzących 1-5 mm. Nader charakterystyczną cechą gatunkową w. garbatego jest zawsze wydłużony, jamkowaty, a nigdy okrągły kształt por. U niektórych owocników pory obok garbu mogą wyglądać jak blaszki.

Miąższ wrośniaka garbatego (gmatwka okazałego) zawsze jest biały, zmienia natomiast z wiekiem konsystencję. U młodych okazów jest dość miękki, acz korkowato-łykowaty. U starszych owocników robi się bardzo twardy, zdrewniały. Woń i smak miąższu są niewyraźne, trudne do precyzyjnego opisu.

Wysyp spor biały. Zarodniki nieamyloidalne, gładkie, bezbarwne, okrągławe, osiągają 4,0-5,5× 2,0–2,5 μm.

Wrośniak garbaty bywa mylony z wieloma innymi wrośniakami, blaszkowcem drobnozarodnikowym (Lenzites betulina) albo z gmatwicą chropowatą (Daedaleopsis confragosa). Jamkowate pory oraz garb w miejscu przyrastania do gospodarza nader precyzyjnie odróżniają w. garbatego od pozostałych wrośniaków. Ponadto gładki wierzch starszych owocników odróżnia je od identycznie ubarwionych owocników wrośniaka szorstkiego (Trametes hirsuta) i miękkowłosego (T. pubescens) w podobnym wieku. Wrośniak różnobarwny (T. versicolor) bywa jednakowo gładki jak w. garbaty, ale jest wyraźniej strefowany i jaskrawiej ubarwiony. Blaszkowiec drobnozarodnikowy bywa niemal tak samo ubarwiony, jak również podobny w dotyku, smaku i zapachu do w. garbatego, ale ma blaszki pod spodem kapelusza, poza tym częściej rozwija się na brzozach i olszach niż na bukach. Gmatwica chropowata (vel wrośniak czerwonawy, w. zwodniczy) takoż preferuje wierzby, olchy i brzozy, poza tym jej owocniki są wyraźniej czerwono-brązowe lub brązowe od owocników wrośniaka garbatego.

Właściwości

Wrośniak garbaty jest grzybem niejadalnym. Grzyb ten jako pasożyt, potem saprofit odpowiada za straty gospodarcze i zagrożenia budowlane wywołane białą zgnilizną drewna.

Zastosowanie

Substancje czynne z wrośniaka garbatego można wykorzystać do leczenia zapaleń, niektórych zakażeń bakteryjnych, a nawet przewlekłej białaczki szpikowej. Wzmacniają także naczynia krwionośne.

Trwają prace nad wykorzystaniem wrośniaka garbatego do oczyszczania ścieków.

Wrośniak garbaty – pytania i odpowiedzi

Gdzie można spotkać wrośniaka garbatego?

To dość częsty gatunek, który powszechnie rośnie w wielu krajach Azji i Europy. Poza obszarem jego występowania znajdowała się Ameryka Północna, jednak z uwagi na fakt, że wrośniak garbaty został przywleczony do USA i Kanady, zadomowił się również na tym kontynencie. Grzyb ten preferuje głównie lasy liściaste, obrastając w grupach takie drzewa jak m.in. buki, kasztanowce, topole czy dęby.

Jakie zastosowanie ma ten gatunek?

Jeszcze do niedawna traktowano go jako całkowicie zbędny z punktu widzenia kulinarnego, gospodarczego czy zdrowotnego, jednak jakiś czas temu odkryto, że może mieć właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, a nawet przeciwpadaczkowe. Ponadto istnieją przypuszczenia, że jest to grzyb zdolny do absorpcji szkodliwych związków z atmosfery.

Czy wrośniak garbaty nadaje się do zastosowań kulinarnych?

Nie – gatunek ten jest uznawany za niejadalny i niezalecany do spożycia, choć pozbawiony właściwości trujących.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Wrośniak garbaty, fot. shutterstock

Indeks nazw

Szukaj lub wybierz według alfabetu

A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

Bibliografia

Domański S., Orłoś H., Skirgiełło A. 1967.; "Żagwiowate II (Polyporaceae pileateae), szczecinkowcowate II (Mucronosporaceae pileateae), lakownicowate (Ganodermataceae), bondarcewiowate (Bondarzewiaceae), boletkowate (Boletopsidaceae), ozorkowate (Fistulinaceae). w: Kochman J., Skirgiełło A. (red.),"; PWN, Warszawa.;
Eshghi H., Alishahi Z., Zokaei M., Daroodi A., Tabasi E. 2011.; "Decolorization of methylene blue by new fungus: Trichaptum biforme and decolorization of three synthetic dyes by Trametes hirsuta and Trametes gibbosa."; European Journal of Chemistry, 2(4), 463-468.;
Ga J., Kaviyarasana V. 2011.; "Antimicrobial and antioxidant properties of Trametes gibbosa (Pers) Fr."; Journal of Pharmacy Research, 4(11), 3939-3942.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Gminder A. 2008.; "Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej?"; Wyd. Weltbild, Warszawa.;
Gumińska B., Wojewoda W. 1985.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
Kout J., Vlasák J. 2007.; "Trametes gibbosa (Basidiomycetes, Polyporales) in the USA and Canada."; Botany, 85(3), 342-346.;
Lohmeyer T., Kũnkele U. 2006.; "Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie."; Wyd. Parragon, Warszawa.;
Łakomy P., Kwaśna H. 2008.; "Atlas hub."; Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa.;
Mirek Z. 2006. (ed.); "Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski."; Instytut Botaniki PAN im. W. Szafera, Kraków.;
Snowarski M. 2010.; "Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą."; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
Szczepkowski A. 2012.; "Grzyby nadrzewne w innym świetle – użytkowanie owocników."; Studia i Materiały CEPL w Rogowie 14, 32: 3.;
Tomšovský M., Kolařík M., Pažoutová S., Homolka L. 2006.; "Molecular phylogeny of European Trametes (Basidiomycetes, Polyporales) species based on LSU and ITS (nrDNA) sequences."; Nova Hedwigia, 82(3-4), 269-280.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;