Wrośniak różnobarwny (Trametes versicolor)

Wstęp

Wrośniak różnobarwny to wszędobylski grzyb należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae) o zachodzących na siebie dachówkowato owocnikach, wyrastających gromadnie na zamierających lub całkowicie obumarłych pniakach i konarach.

Sezon

Wrośniak różnobarwny daje się obserwować cały rok.

Występowanie

Wrośniak różnobarwny to prawdziwy kosmopolita wśród grzybów, notowany na wszystkich kontynentach (prócz Antarktydy) i co większych wyspach, w lasach różnego typu, parkach, cmentarzach, ogrodach i sadach. Notowano go na mnóstwie gatunków liściastych (bukach, dębach, brzozach, leszczynie, wierzbach czasem także klonach, olszach, kasztanowcu, jesionie, kalinie, jarzębach, irgach, lilaku, sumaku octowcu czy igliczni trójcierniowej), rzadziej iglastych (świerkach, jodłach).

Wygląd

Owocniki wrośniaka różnobarwnego są skupione w liczne grupy, zazwyczaj pozrastane ze sobą, tworzą charakterystyczne rozetki lub szeregi.

Kapelusz bokiem przyrośnięty do drewna, kształtu wachlarza, nerki lub rozety, cienki, płaski lub lekko wklęsły (bez garbka u nasadki), 2-10 cm średnicy. Swoją nazwę gatunkową zawdzięcza niezrównanej różnorodności barw kapeluszy – krótko owłosionych, koncentrycznie strefowanych, mieniących się i jedwabiście połyskujących. Poszczególne strefy kapeluszy u starszych okazów miewają wielorakie kolory – od zieleni glonów poprzez „własne” żółcie, czerwienie i błękity aż po matową i stalową czerń. Brzeg kapelusza praktycznie zawsze jest jaśniejszy, kremowy albo biały, ostry a falisty. Młode owocniki wrośniaka natomiast bywają niemal jednolicie filcowate, zatem tylko w tym stadium da się je pomylić z innymi przedstawicielami rodzaju.

Hymenofor rurkowaty, u młodych okazów kremowy, u starszych jasnobrązowy. Rurki o piłkowanych lub ząbkowanych brzegach, tworzą tylko jedną warstwę, mierzą najczęściej 0,5-2,0 mm. Pory tego wrośniaka zmieniają kształt z okrągłego na bardziej kanciasty, wręcz porozrywany, mają od 0,15 do 0,4 mm średnicy. Także barwa por zmienia się z białawej przez kremową po różne odcienie jasnych beży.

Miąższ wrośniaka jest cienki i biały. Poza tym odznacza się skórzastą konsystencją, nie ma praktycznie smaku. Opinie fachowców odnośnie woni różnią się: jedni uważają wrośniaka za pozbawionego zapachu, inni przypisują mu całkiem mocny i przyjemnie aromatyczny zapach.

Zarodniki są gładkie, bezbarwne albo słomkowo żółtawe, mierzą około 5,5–6 × 1,5–2 μm.

Najtrudniejsze jest odróżnianie młodych owocników wrośniaka różnobarwnego od jego kuzynów. Wrośniak garbaty (Trametes gibbosa) tworzy tylko po kilka owocników w jednym miejscu, zwykle jest większy i jaśniejszy, ponadto łysieje z wiekiem. Wrośniak strefowany (T. ochracea) posiada garbek u nasady kapelusza, poza tym jest bardziej matowy oraz grubszy. Wrośniaki: szosrtki (T. hirsuta) oraz anyżkowy (T. suaevolens) cechują się jasnymi kapeluszami, ten ostatni takoż mocną wonią anyżku. Skórnik szorstki (Stereum hirsutum) charakteryzuje się za to gładką obłócznią.

Właściwości

Wrośniak różnobarwny, jako pasożyt, potem saprofit powoduje białą zgniliznę.

Zastosowanie

Z wrośniaka różnobarwnego izoluje się polisacharyd K (krestynę) – wielocukrowiec wykorzystywany w ogólnoustrojowym leczeniu białaczek, nowotworów płuc, piersi oraz przewodu pokarmowego. Jakkolwiek szczegółowe mechanizmy jego działania na poziomie komórkowym nie zostały całkowicie poznane, to jednak eksperymentalnie potwierdzono skuteczność oraz niewielką liczbę powikłań w terapii tymże polisacharydem.

Niezwykłe piękno oraz trwałość starych owocników wrośniaka skłaniają do wykorzystania ich jako ozdoby. Oczywiście wymaga to wysuszenia i polakierowania kapeluszy, co i tak nie wyklucza zniszczenia wrośniakowych ozdób przez owady żerujące w głębi miąższu. Być może lepszym sposobem na produkcję ozdób jest głębokie mrożenie owocników tej huby. W Europie traktowany jest jako grzyb niejadalny, jednak w Meksyku i na Dalekim Wschodzie bywa spożywany.