Zasłonak odrażający (Cortinarius camphoratus)

Wstęp

Zasłonak odrażający to słabo trujący, rzadko spotykany w Polsce grzyb o średniej wielkości owocnikach, wyróżniających się w młodym niesamowitym, fioletowym odcieniem blaszek. Należy do rodziny zasłonakowatych Cortinariaceae.    

Sezon

Owocniki zasłonaka odrażającego obserwuje się od września po listopad.

Występowanie

Zasłonak odrażający to gatunek rozpowszechniony w borach szpilkowych, rzadziej mieszanych Europy oraz Ameryki Północnej, zarówno na wybrzeżach atlantyckich jak i pacyficznych USA. W Polsce znajdowano go rzadko. Znany był zaledwie z kilku stanowisk. Zasłonaka odrażającego brak na Antypodach (Australia, Tasmania i Nowa Zelandia), gdzie zastępuje go bardzo podobny gatunek zasłonaka: C. tasmacamphoratus. Może za to występować w Korei. Podstawowym partnerem mikoryzowym tego zasłonaka jest świerk, drugim co do ważności jodła, zwłaszcza sadzona poza swoim naturalnym zasięgiem. Preferuje siedliska wilgotne, o bujnym, mszystym runie i kwaśnej glebie.

Wygląd

Owocniki zasłonaka odrażającego osiągają 40-100 mm średnicy kapelusza przy 10-20 mm grubości oraz 50-100 mm wysokości nóżki.

Kapelusz przybiera ciekawe barwy jasnej ochry, granatu lub lilowego fioletu. Na młodych owocnikach wyczuwa się w dotyku drobne włókienka, podczas gdy starsze są zupełnie gładkie. Za młodu posiada podwinięte brzegi, a cały jest dość wypukły. Z wiekiem się wypłaszcza. Blaszki są delikatne i ciasno upakowane. Na młodych egzemplarzach przybierają intensywny odcień lila fioletu, z wiekiem bledną, przechodząc w beże i słabsze fiolety, poza tym rudzieją od spor. Przy obfitym wysypie zarodników stają się czasem niemal cynamonowe.

Trzon zasłonaka odrażającego pozostaje do końca pełny i centralny, kształtu beczułki u młodych egzemplarzy, później zwykle walcowaty, choć u niektórych okazów rozszerza się przy ziemi bulwiasto bądź maczugowato. Posiada pierścień, co nieźle odróżnia go od z. gorzkawego. Odznacza się identyczną kolorystyką jak kapelusz.

Miąższ charakteryzuje się niesamowitym, fioletowym kolorem. Smak trudno wyczuć zatem i opisać. Na ogół jednak przyjemniejszy gdyż mniej gorzki niż u z. gorzkawego, choć część grzyboznawców także uważa go za obleśny. Zapach z. odrażającego rzeczywiście odrażający, choć też opisywany rozmaicie. Najczęściej smród tego grzyba porównuje się do capa (samca kozy) albo do kamfory.

Rzadziej bywa przyrównany do fetoru spoconych skarpet lub onucy, przypalonych paznokci, popsutych kartofli albo mocno dojrzałego  sera pleśniowego z koziego mleka. Mleczka nie produkuje.

Wysyp spor zasłonaka odrażającego charakteryzuje się rudo brunatnym kolorem. Zarodniki są jajowate, z niewielkimi brodawkami na powierzchni. Najczęściej osiągają 5-6 na 9-11 μm.

Właściwości

Zasłonak odrażający  jest lekko trujący, jednak do zatruć prawie nigdy nie dochodzi z uwagi na podkreślany w nazwie odrażający charakter owocników: cuchnących, ohydnie oślizgłych w dotyku, do tego pozbawionych smaku.

Zastosowanie

W przeciwieństwie do opisanego już na portalu Ekologia.pl zasłonaka gorzkawego, zasłonaka odrażającego nie wykazuje właściwości leczniczych. Dlatego nie znajduje współcześnie żadnych zastosowań.