Zasłonak gorzkawy (Cortinarius infractus)

Wstęp

Sezon

Występowanie

Zasłonak gorzkawy rośnie w Europie oraz Ameryce Północnej do Kostaryki włącznie. Na północy i wschodzie Europy notowano go rzadziej niż na południu i zachodzie, choć i u nas bywa częsty.

Wygląd

Owocniki zasłonaka gorzkawego mierzą najczęściej 3-9 cm średnicy kapelusza, a 4-7 cm wysokości nóżki (trzonu) przy jej grubości 10-20 mm.

Kapelusz koloru oliwkowo szarego, o łatwo schodzącej skórce i bardzo charakterystycznie podwiniętych czy też załamanych brzegach, nawet w późnym wieku owocnika (stąd obecna i część starszych nazw gatunkowych). Podobnie jak u wielu innych, naszych grzybów również u zasłonaka kształt młodych owocników mocno odbiega od dojrzałych. Młode są bowiem wyraźnie półokrągłe, a stare rozpostarte z tępym garbikiem w centrum. Głębokie, podłużne pęknięcia mogą sięgać do środka kapelusza u egzemplarzy wyrosłych w czasie upalnej, a suchej pogody. Faktura kapelusza silnie zależy od pogody: po mgle lub deszczu jest mazista i lepka, a w dni suche i upalne matowo gładka w centrum, a nieco włóknista na załamanych brzegach.

Blaszki są wąskie, umiarkowanie rzadko rozmieszczone, z międzyblaszkami. Zbiegają ząbkowata i wąsko przyrastają do trzonu. Na młodych owocnikach charakteryzują się czerwonawym odcieniem, na średnich są raczej zielono szare (oliwkowe), a na starych brunatne z oliwkowym poblaskiem. Wyraźnie też ciemnieją z wiekiem, stając się pomarszczone, a nawet karbowane.

Trzon zasłonaka gorzkawego pozostaje do końca pełny wewnątrz, lecz od początku łatwo się łamie. Przybiera kształt maczugowaty z bulwiastym rozszerzeniem na dole, rzadziej równogruby. Kolory trzonu zmieniają się z wiekiem egzemplarza. O ile młode bywają kremowe z błękitnawym odcieniem, o tyle stare siwo ochrowe z oliwkowo zielonym odcieniem wyżej, blisko kapelusza, a brązowawe niżej przy podstawie. Pod kapeluszem można czasem dostrzec fioletową smugę na trzonie. Pierścienia nie posiada. Niekiedy na nóżce widać za to pozostałości białej zasnówki.

Miąższ jędrny, mięsisty, niemal w całym owocniku jest brudno kremowy, jedynie na wierzchołku nóżki fioletowy. Fenol przebarwia miąższ tego grzyba na różowo, potem brązowo; ług potasowy na szaro; azotan srebra na ciemnozielono albo na czarno; kwas siarkowy na żółto. Woń zasłonaka gorzkawego ciężko wyczuć. Smak za to – wbrew nazwie – jest bardzo gorzki, a nie tylko słabo gorzkawy. To najbardziej gorzki, najobrzydliwszy w smaku przedstawiciel rodzaju zasłonak w środkowej i wschodniej Europie.

Wysyp spor odznacza się zwykle rudo brunatną barwą, rzadziej bywa czarniawo brązowy. Zarodniki mogą być słabiej lub silniej brodawkowate, długo lub krótko eliptyczne. Mierzą zwykle po 5,0-6,0 (rzadko do 6,5) na 7-8 (sporadycznie do 10) μm. Nie wykształca cystyd.

Właściwości

Zastosowanie

Trwają wytężone prace nad wprowadzeniem zasłonaka gorzkawego do lecznictwa. Wciąż jednak trwają badania naukowe i szersze zastosowanie praktyczne pozostaje sprawą przyszłości.